حمایت‌های رهبر انقلاب از حقوق مهاجرین، وضعیت آنها را متحول خواهد کرد
عضو شورای شهر تهران می‌گوید: اطمینان دارم پس از حمایت های مقام معظم رهبری از مهاجران افغان، و به رسمیت شناخته شدن حق تحصیل و آموزش مهاجران افغان، در سالهای آینده شاهد ابعاد مثبت تغییر نگرش خود نسبت به برادران و خواهران افغان خود خواهیم بود.
نام معصومه آباد در محافل فرهنگی ایران با کتاب مشهوری به نام «من زنده‌ام» گره خورده است. آباد داستان اسارتش در جریان جنگ تحمیلی را روایت کرده بود و داستان اسارت دختر 17 ساله ایرانی در زندان‌های رژیم بعث به محض انتشار به شدت سروصدا کرد و پرفروش شد و نام آباد را با مفهوم مقاومت گره زد.
آباد بعدها با رای مردم تهران به عضویت شورای شهر درآمد و هم اکنون یکی از معدود اعضای فرهنگی این شوراست.
اما آنچه؛ فلسفه این گفتگوست و حضور او در شماره جدید پرونده «جان ایران، جان افغانستان» را واجب ساخته است، توجه ویژه او به مهاجرین افغانستانی در سالهای اخیر است. آباد در نطق‌های پیش از دستور شورای شهر، معمولا به سراغ پیگیری حقوق مهاجرین می‌رود و با صحبت‌های او، حضور مهاجرین در ایران، هر از چند گاهی به صفحات رسانه‌های معمولا بی‌توجه ایران راه پیدا می‌کند.
نود و سومین متن پرونده «جان ایران، جان افغانستان» به گفتگو با او می‌پردازد.
تسنیم: حضور مهاجرین افغانستانی در سرزمین ایرانی، سابقه‌ای طول و دراز دارد.اما در مقابل سابقه مشترک تمدنی ایران و افغانستان، چندان طولانی به نظر نمی‌رسد. سالهای سال پیش با طلوع نوید انقلابی بزرگ در مرزهای سرزمینی ایران، مهاجرینی که سالهای سال چشم‌انتظار تحقق آرمانشهری در روزگار تلخ و تاریکشان بودند؛ رنج مهاجرت را به تن خریدند و روانه سرزمین ایران شدند.
اشتراک میان دو ملت ایران و افغانستانی به اندازه‌ای است که نیازی به جستجو درباره آنها نیست. اما به نظر می‌رسد که همچنان برای خیلی‌ها، نیاز به بازگویی و تکرار دارد. علاوه بر اشتراکات زبانی و دینی و فرهنگی، مهاجرین افغانستانی در سالهای اخیر حافظه تاریخی مشترکی هم با ایرانی‌ها پیدا کرده‌اند. دوست دارم در ابتدا کمی درباره این اشتراکات، این حافظه تاریخی مشترک و... صحبت کنید.
- یک سال پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی در ایران و در دی ماه 1358 ارتش اتحاد جماهیر شوری سابق وارد خاک افغانستان شد و 9 سال به طول انجامید که این جنگ بیش از یک میلیون کشته و نزدیک به پنج میلیون مهاجر و آواره بر جای گذاشت. سهم جمهوری اسلامی ایران از میان 5 میلیون مهاجر که جنگ 9 ساله این کشور آنها را مجبور به ترک دیار خود کرده بود به 3 میلیون نفر رسید، این تعداد با آغاز روند آوارگی از صدها هزار آواره شروع و به تدریج به 3 میلیون آواره رسید اما کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل برای کم جلوه دادن کاری جمهوری اسلامی ایران در پذیرش آوارگان، آمار رسمی تعداد آوارگان افغانی موجود در ایران را 950 هزار مهاجر اعلام کرد که آنها به صورت قانونی و با مدارک اقامتی حضور در کشور ما دارند.
ما با مهاجران افغان علاوه بر داشتن اشتراکاتی از قبیل دین، زبان و فرهنگ، دارای وجه مشترک انسانیت هستیم، از اینرو همه این مشترکات ایجاب می کند به مساله حضور آنها در کشورمان توجه بیشتری کنیم ، چراکه بسیاری از آنان - که از قشر کارگر هستند - نقش غیر قابل انکاری را در ساخت و سازها و کارهای طاقت فرسا ایفا می کنند.
متاسفانه بعلت نبود یک سیاست روشن در خصوص نحوه برخورد مناسب با مساله اتباع بیگانه در کشور، نگاه ما در سالهای دراز حضور مهاجران افغان نگاه درست و متمدنانه ای نبوده است، این برخورد در این سالها به گونه ای بوده است که آنها را تنها به چشم نیروی کار دیدیم و کمتر به بعد فرهنگی و تلاش برای بالا بردن سطح سواد و علم آنها توجه کردیم.
اطمینان دارم پس از حمایت های مقام معظم رهبری از مهاجران افغان، و به رسمیت شناخته شدن حق تحصیل و آموزش مهاجران افغان، در سالهای آینده شاهد ابعاد مثبت تغییر نگرش خود نسبت به برادران و خواهران افغان خود خواهیم بود.
تسنیم: با حضور مهاجرین افغانستانی در سرزمین ایران؛ فصل دیگری از روابط بین دو ملت شکل گرفت. چیزی در حدود 3000 شهید و جانباز افغانستانی، بزرگترین ثمره این دوران جدید بود. مهاجرین افغانستانی در سختی‌ها و تلخی‌ها، در شیرینی‌ها و خوشی‌ها با ایرانی‌ها شریک شدند و فاصله‌ای که توسط مرزها خودساخته استعمار شکل گرفته بود، رفته به رفته کاهش یافت و گویا سرنوشت ازلی و ابدی آنها بر یکی شدن رقم خورده بود. در این میان تعداد زیادی از مهاجرین افغانستانی، دچار رنج‌ها و مشقاتی هم شدند.برخی از مدیریت‌های خرد و بدون آرمان دولت‌های بعد از جنگ، به آنها به چشم بیگانه نگاه کرد و برخی دلخوری‌ها نیز به وجود آمد.فکر می‌کنید چرا این اتفاق افتاد؟ یعنی چه گونه شد که مهاجرین افغانستانی که نزدیک‌ترین مردمان به ما بودند، این چنین با اتباع بیگانه خوانده شدن، دورتر و دورتر از ما شدند.
- حضور مهاجران افغان در کشور که مصادف شد با آغاز جنگ تحمیلی، موجب شرکت کردن بسیاری از جوانان افغان در جنگ علیه رژیم بعثی صدام شد. حضور دوشادوش برادران افغان در کنار رزمندگان و شرکت آنها در بسیار از عملیات ها بر کسی پوشیده نیست و آنها شهدا و جانبازان بسیاری را در راه اسلام دادند و وفاداری خودرا به جمهوری اسلامی ایران نشان دادند.
آنها از اینکه در کنار رزمندگان ما علیه صدام جنگیدند هرگز پشیمان نشدند و امروز برخی از آنها در جبهه ای دیگر علیه تروریستها در سوریه دوشادوش رزمندگان ایرانی مدافع حرم و در قالب تیپ فاطمیون می جنگند و شهدایی را در این راه داده اند.
اگر نگاه برخی ها در داخل کشور به مهاجران افغان خارج از عرف می بینید، این به دلیل تاثیر القائات تفرقه آمیز دشمن بر جامعه است و به نظر من این موضوع در راستای کند کردن و یا عقب انداختن وحدت و برادری میان ما و کسانی است که اتحاد ما با آنها می تواند به زیان دشمن و محقق نشدن اهداف این دشمن تمام می شود.
تسنیم: در تمام این سالهای مهاجرت، بزرگترین حامیان حقوق مهاجرین در ایران؛ امام (ره) و مقام معظم رهبری بودند. حضرت امام که در ابتدای حضور آنها، با اقامت آنها در اردوگاه‌های خارج از شهر مخالف کرد و به همه دستکاه‌های اداری دستور داد که مثل یک میهمان با مهاجرین برخورد کنند، رهبر انقلاب هم که در سالهای اخیر هم با دستور صریح تکریم مهاجرین و هم مساله تحصیل نشان داده‌اند که یک اصل آرمانی انقلاب ایران، نگاه برابرانه به همه انسان‌ها به خصوص برادران و خواهران نزدیک‌تر از جان افغانستانی هستند. اشکال کار کجاست که با وجود همه این تاکیدات بلندپایه‌ترین مقامات کشوری، همچنان مهاجرین افغانستانی، مشکلات ابتدایی زیادی دارند؟
آغاز مهاجرت افغانها همزمان بود با جنگ ایران و عراق و امام خمینی (ره)، سپاه و بسیج را مکلف ساخت تا با افغانهای مهاجر همکاری کنند ایشان گفته بودند ما مسلمانیم، آنها هم مسلمانند، ما باید از آنها پذیرایی کنیم.
پیام امام خمینی باعث شد تا دولت وقت ایران مرز را به فرمان ایشان به روی افغانها گشود و افغانها بصورت قانونی یعنی با اجازه دولت ایران بدون پرداخت وجه و یا ارایه گذرنامه و ویزا و عموماً از مرز اسلام قلعه - دوغارون به ایران وارد شدند.
در دوره رهبری مقام معظم رهبری نیز این روند ادامه یافت و حضور افغانها در کشور همچنان مشهود بود تا آنجا که ایشان دستور ارائه خدمات بیشتری به آنها دادند، منجمله تکریم آنان از طریق رسمیت بخشیدن مساله تحصیل و همردیف قرار دادن خانواده های ایثارگران افغان با خانواده های ایثارگران ایرانی بود.
حضور مهاجران افغان در کشور مصادف شد با دوره های پر فراز و نشیبی مانند جنگ، بازسازی کشور، تحریم های اقتصادی و ... که موجب گرانی ها و فشار آمدن به معیشت مردم شد. این فشارها مهاجران افغان را نیز تحت تاثیر قرار داد به گونه ای که برخی از آنها ایران را به قصد کشور دیگری ترک کردند و آنهایی که در کشور باقی ماندند خودرا باید با قوانین کشور تطبیق می دادند تا بتوانند به حضور خود در ایران ادامه بدهند در غیر این صورت حضورشان غیر قانونی تلقی می شد.
طبیعی است که امروز بخاطر شرایط نا امن منطقه، کشور ما نظارت مضاعفی بر مرزهای خود داشته باشد و هر فرد خارجی که قصد ورود به کشور را دارد باید با مدارک معتبر و از طریق راه های قانونی وارد کشور شود. بدیهی است اگر فردی با تابعیت هر کشوری بخواهد به قصد کار و یا منظور دیگری بطور قاچاقی وارد کشور شود، با او قاطعانه برخورد بشود و افغانهایی که قصد دارند از این طریق وارد خاک کشورمان شوند از این امر مستثنی نیستند.
اما برای اینکه مهاجران افغان بویژه آنهایی که بخاطر حمله شوروی به کشورشان به ایران مهاجرت کردند و در دوران جنگ تحمیلی 8 ساله و مرحله بازسازی کشور حضور مثمر ثمری داشتند بتوانند از مزایای بیشتری برخوردار شوند، نیازمند تصویب قانونی در این زمینه هستیم تا بتوانیم خدمات شایسته ای به آنها ارائه دهیم که در صورت دنبال کردن و پیگیری مداوم، شاید در زمان لازم چنین چیزی صورت بگیرد.
تسنیم: سال گذشته، دستوری از رهبر انقلاب منتشر شد که در آن تحصیل همه کودکان مهاجر افغانستانی، اعم از کسانی که مراحل قانونی حضور در ایران را طی نکرده‌اند و آنهایی که مدارک حضور در ایران را به دست نیاورده‌اند مطالبه شده بود. این دستور اتفاق بزرگ و بی‌سابقه‌ای بود و موجی از امیدواری را به بهبود وضعیت مهاجرین افغانستانی به وجود آورد. شما ارزیابی‌تان از این دستور چه بود؟ فکر می‌کنید طرح این مطالبه بر چه اساسی مطرح شد؟ بر کدام پایه‌ها و مبانی انقلاب استوار بود؟ و چه اهمیتی در تاریخ حضور مهاجرین افغانستانی در ایران داشت؟
- ابتدا توضیح این نکته را لازم می دانم که نباید در باره دستور رهبر انقلاب در خصوص تحصیل کودکان مهاجر از کشور افغانستان سوء برداشت شود، یعنی اجازه دادن به تحصیل مهاجران افغان که فاقد مدارک حضور در ایران را ندارند نباید به معنی مجوز برای ورود غیر قانونی به خاک کشورمان تلقی شود.
ما باید برای این عده از مهاجران افغان که از سالهای دور تا کنون در کشور ما اقامت دارند یک برنامه فرهنگی راهبردی تدوین کنیم و از توان بالقوه آنان در کشور استفاده کنیم. به طور یقین اگر خانواده های افغان مقیم کشور بتوانند از امکانات فرهنگی مناسبی برخوردار شوند، نتیجه آن بالا رفتن ضریب امنیت اجتماعی و کاهش ضریب آسیب های اجتماعی خواهد بود.
آمارها نشان دهنده آن است که بی سوادی با ارتکاب جرم و جنایت رابطه مستقیم داشته و ریشه در بی سوادی آدم هایی دارد که از دانش فردی و اجتماعی محرومند. بطوری که سال گذشته رئیس سازمان نهضت سواد آموزی کشور اعلام کرد 80 درصد جرایم استان تهران توسط افراد زیر 30 سال انجام می شود که 60 درصد آنها بی سواد هستند. همین آمار حکایت از اهمیت بارز سواد آموزی به عنوان اهرمی بازدارنده از ارتکاب جرم، جنایت و کاهش آمار حوادث و اسیب های اجتماعی دارد.
گفتنی است جمعیت افغان کشور عموما شیعیانی هستند که ایران را محلی امن برای زندگی خود انتخاب کرده اند. بنا بر آماری که توسط مدیر کل آسیای غربی وزارت امور خارجه اعلام شدهه است، یک میلیون و نیم پناهنده غیر رسمی افغانستانی در کشور وجود درد که 500 هزار نفر آنها زیر 18 سال بوده و تنها 340 هزار نفر از آنها در مدارس کشور مشغول به تحصیل هستند.
در بسیاری از کشورهای غربی امکانات ویژه ای به مهاجران اختصاص می دهند و آنها خوب می دانند که نتیجه این کار تا چه حد به اقتصاد و امنیت کشورشان کمک می کند. آنها اگر آینده کشورشان برایشان مهم نبود هرگز روی مهاجران سرمایه گذاری نمی کردند.
موج مهاجرت ماه های اخیر به سوی غرب باعث شد اروپایی ها ژست انسان دوستانه ای بگیرند و حضور آوارگان پشت مرزهای خودرا از یک تهدید به یک فرصت تبدیل کنند. آنها توانستند ماجرای مهاجرت را به خوبی مدیریت کنند و با تبلیغات فراوان خود، غرب را ناجی بحران های انسانی معرفی کردند،این در حالی بود که سران کشورهای ثروتمند اسلامی سر خود را مانند کبک در برف فرو برده بودند و چشمان خودرا بر انبوه مسلمانانی که دست کمک را به سوی غربی ها دراز کرده بودند بسته بودند.
دستور رهبر انقلاب در خصوص ادامه تحصیل مهاجران افغان در کشور می تواند گام مبارکی در مسیر خدمت به کسانی باشد که حقوقی غیر قابل انکاری به گردن ما دارند. ما هرگز نباید منکر نقش آفرینی مثبت آنها در دوران جنگ و دوران سازندگی کشور باشیم، آنها هم جهاد را و هم سازندگی را در کنار ما تجربه کردند و باید از خدماتی در شأن نوع خدمتشان به کشور ما بهره مند شوند.
تسنیم: بیشترین مهاجرین افغانستانی حاضر در ایران، ساکن شهر تهران هستند. شورای شهر تهران چه برنامه ویژه‌ای برای این مهاجرین در نظر گرفته است. اساسا حضور مهاجرین افغانستانی در شهر تهران برای شورای شهر تهران، «مساله» بوده است؟
حضور مهاجران افغانستانی در شهر تهران و نقش آنها در بسیاری از پروژه های مهم این کلان شهر بعنوان نیروی کار و حتی اشتغال آنها در کشاورزی در برخی از نقاط پیرامون شهر تهران و ... بر هیچکس پوشیده نیست. همان گونه که گفتم توجه به مساله فرهنگی این مهاجران موضوعی است که در کاهش آمار حوادث و آسیب های اجتماعی نقش مستقیم دارد. اهمیت این موضوع تا جایی است که در شورای سوّم نیز مصوبه ارزشمندی برای الزام کارگران شهرداری به سواد آموزی تصویب شد تا شهرداری هزینه های مربوط به آموزش آنها را تقبل کند.
ما همواره در شورای شهر تلاش داریم مساله حضور مهاجران افغانستانی در تهران را به فرصتی تبدیل کنیم و نهایت استفاده را از حضور آنها در کشور بکنیم، این امر محقق نمی شود مگر با تلاش همگانی نهادهای مرتبط و همت خود مهاجران که ایران را بعنوان وطن دوم خود انتخاب کرده اند.
تسنیم: در یکی دو سال اخیر، اقدامات ویژه ای در بهبود وضعیت مهاجرین افغانستانی رخ داده است. وضعیت تحصیل، اقدامات ویژه برای وضعیت بیمه و توجه رسانه‌ای بی‌سابقه به مساله مهاجرین، چندین خبرگزاری صفحه ویژه مهاجرین ایجاد کرده‌اند، یک برنامه ثابت هفتگی در شبکه خبر به آنها اختصاص داده شده است و برنامه خندوانه و ماه عسل هم با حضور مهاجرین، رنگ و بوی دیگری پیدا کرده است. این وضعیت برای مهاجرین ساکن ایران به شدت امیدوار کننده است. شما چه قدر امیدوارید به بهبود وضعیت؟ و این اقدامات را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
هر اقدامی که برای توجه به قضیه مهاجرین افغانستانی می شود نباید کلیشه ای و یا تبلیغاتی باشد. آنچه تا کنون در صدا و سیما و یا هر رسانه دیگر درباره آنها صورت گرفته متناسب با مشکلاتی که آنها با ان دست و پنجه نرم می کنند نیست. ما باید از نو به این قضیه مهم توجه کنیم.
ما کشوری هستیم که اکنون دوران جنگ، بازسازی و تحریم را پشت سر گذاشته و با مدیریت صحیح و کارآمد، مسئولین ما قادر به عملی کردن همه وعده های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هستند. این مسئولین با توجه به توان امکانات موجود می توانند خدمات مناسبی به مهاجران افغانستانی ارائه دهند چرا که معتقدم ما در حال طی مسیری هستیم که فراهم سازی تسهیلات لازم برای آموزش گروه ها و یا هر اقدام لازم دیگری، فارغ از ملیت و قومیت، مذهب و جنس، تراکم و نژاد و طبقات اجتماعی و اقتصادی، برای کشوری چون جمهوری اسلامی ایران امری اجتناب ناپذیر است.
امیدوارم آنچه تا کنون بعنوان قدمی در راستای خدمت به مهاجران افغانستانی انجام شده است، آغاز همتی باشد برای توجه بیشتر به آنها و در آینده نزدیک شاهد گامهای دیگری در تکمیل این روند باشیم.
انتهای پیام/
