آموزش زبان در مدارس منحصر به انگلیسی نیست/سه غفلت آموزش‌وپرورش در ارائه زبانهای خارجی
معاون وزارت آموزش‌وپرورش با اشاره به اینکه مطابق سند تحول بنیادین آموزش زبان در مدارس منحصر به انگلیسی نیست، گفت اطلاع‌رسانی کافی به دانش‌آموزان برای آموزش سایر زبانهای خارجی صورت نگرفته است.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، یادگیری زبان انگلیسی به یک تب اجتماعی در جامعه تبدیل شده است به گونه‌ای که اغلب خانواده‌ها احساس نیاز می‌کنند تا فرزندان خود را از همان سنین کودکی به یادگیری زبان سوق دهند و در این میان مؤسسات بخش خصوصی بازار داغی را برای خود رقم زده‌اند.
بسیاری از کارشناسان آموزشی براین باورند که آموزش‌وپرورش در بحث آموزش‌های ارائه شده در حوزه زبان انگلیسی ضعیف عمل می‌کند و دانش‌آموز پس از 7 سال فراگیری زبان حتی از مکالمه یک جمله به زبان انگلیسی ناتوان است و همین موضوع منجر به آن شده است تاخانواده‌ها برای جبران این ضعف به سمت موسسات بخش خصوصی سوق پیدا کنند.
در سوی دیگر ماجرا، موضوع آموزش سایر زبانهای خارجی در مدارس مطرح است، موضوعی که برای آن مصوبه‌ای 14 ساله وجود دارد اما همچنان مورد بی‌تفاوتی قرار گرفته است.
در مصاحبه مشروح قبلی، با احمد عابدینی دبیرکل شورای عالی آموزش‌وپرورش به گفت‌وگو نشستیم تا دلایل عدم اجرای مصوبه آموزش 5 زبان خارجی در مدارس با گذشت حدود 14 سال از عُمر آن را بررسی کنیم.
عابدینی در این گفت‌وگو عنوان کرد: آموزش‌وپرورش در آموزش زبان عربی وضعیت بهتری از زبان انگلیسی ندارد در بحث آموزش زبان فارسی نیز به ویژه املا و انشاء با مشکلات جدی مواجه هستیم و به همین دلیل رئیس جمهور تأکید کرد که املا و انشاء را در اولویت قرار داده و به آن توجه جدی کنید.اصل قضیه که آموش‌وپرورش در بحث آموزش زبان مشکل دارد یا خیر نیاز به اثبات ندارد و مشکل دارد. دانش‌آموزان بعد از 8 سال خواندن عربی باید مفاهیم ساده قرآن و زبان عربی را متوجه شوند اما آیا اینگونه است؟ در بحث زبان انگلیسی نیز بعد از فارغ التحصیلی باید حداقل بتوانند یک مکالمه ساده داشته باشند اما این چنین نیست. به همین دلیل هم بسیاری از موسسات بخش خصوصی توسعه پیدا کردهاند.
در این گزارش با حجةالاسلام محی‌الدین‌بهرام محمدیان معاون وزارت آموزش‌وپرورش و رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی به گفت‌وگو نشستیم.
محمدیان با اشاره به اینکه مطابق مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش در سال 72 و پس از آن مصوبه مکمل در سال 81 همچنین سند تحول بنیادین آموزش زبانهای خارجی در مدارس منحصر به زبان انگلیسی نیست، اظهار کرد: مطابق سند تحول بنیادین آموزش زبانهای خارجی در مدارس نیمه تجویزی است بدین معنا که دانش‌آموزان می‌توانند یکی از زبانهای خارجی ارائه شده را انتخاب کنند و در آموزش و پرورش اجباری به آموزش یک زبان خاص نیست به عنوان مثال درس ریاضی تجویزی است و همه باید آن را بخوانند اما وقتی می‌گوییم آموزش نیمه تجویزی است باید مجموعه‌ای را در اختیار دانش‌آموز قرار دهیم که از میان آنها دست به انتخاب بزند.
وی افزود: در بحث آموزش سایر زبانهای خارجی چند مشکل وجود دارد، نخست آنکه آمایش سرزمین اتفاق نیفتاده است تا بدانیم در کشور چه میزان به آموزش زبانهای خارجی غیر از انگلیسی نیاز داریم. اطلاع‌رسانی کافی را برای آموزش و ارائه زبانهای خارجی غیراز انگلیسی انجام نشده و معلم کافی نیز تربیت نشده است یعنی معلمان عمدتاً زبان انگلیسی را می‌دانند.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی گفت: بنده دلایل عدم اجرای مصوبه آموزش 5 زبان خارجی در مدارس را گفتم از جمله اینکه دانش‌آموزان آمادگی ندارد و آنقدر فضا برای آموزش انگلیسی فراهم است و آن را تبلیغ می‌کنند که هیچ دانش آموزی به فکر یادگیری زبانهای دیگر نمی‌افتد و به همان مقدار که انگلیسی ترویج می‌شود برای سایر زبان‌ها گفت‌وگو صورت نمی‌گیرد.
** آموزش زبان خارجی در مدارس منحصر به انگلیسی نیست
** تسنیم: با گذشت حدود 14 سال از مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش برای آموزش 5 زبان خارجی در مدارس چرا همچنان انگلیسی به صورت انحصاری در مدارس تدریس می‌شود؟
محمدیان: مطابق مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش در سال 72 و پس از آن مصوبه مکمل در سال 81 همچنین سند تحول بنیادین آموزش زبانهای خارجی در مدارس منحصر به زبان انگلیسی نیست بلکه چند زبان دیگر از جمله فرانسه، آلمانی، ایتالیایی و روسی در مصوبه شورای عالی آموزش‌وپرورش ذکر شده است که دانش آموزان می‌توانند آن را فرابگیرند.
** مطابق سند تحول آموزش یک زبان خارجی خاص اجباری نیست
مطابق سند تحول بنیادین آموزش زبانهای خارجی در مدارس نیمه تجویزی است بدین معنا که دانش‌آموزان می‌توانند یکی از زبانهای خارجی ارائه شده را انتخاب کنند و در آموزش و پرورش اجباری به آموزش یک زبان خاص نیست به عنوان مثال درس ریاضی تجویزی است و همه باید آن را بخوانند اما وقتی می‌گوییم آموزش نیمه تجویزی است باید مجموعه‌ای را در اختیار دانش‌آموز قرار دهیم که از میان آنها دست به انتخاب بزند.
سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی به عنوان سازمان برنامه‌ریز محتوای آموزشی در سال‌های گذشته برای زبانهای خارجی فرانسه، آلمانی و ایتالیایی کتاب تولید کرده است و در برخی استان‌ها و مدارس هم این زبان‌ها ارائه شده است.
** دانش‌آموزان نمی‌دانند به جز انگلیسی می‌توانند زبان خارجی دیگری را انتخاب کنند
** تسنیم:چه مشکلاتی وجود دارد که آموزش سایر زبانهای خارجی در مدارس اجرا نمی‌شود؟
محمدیان: در ارتباط با این دروس چند مشکل به وجود آمده است: نخست آنکه آمایش سرزمین اتفاق نیفتاده است تا بدانیم در کشور چه میزان به آموزش زبانهای خارجی غیر از انگلیسی نیاز داریم و استان‌ها، مدارس و دانش‌آموزان علاقه مند به فراگیری چه زبانی هستند؟
نکته دوم این است که آموزش و پرورش اطلاع‌رسانی کافی را برای آموزش و ارائه زبانهای خارجی غیراز انگلیسی انجام نداده است شاید اگر هم‌اکنون از دانش‌آموزان دوره متوسطه اول بپرسند شما کدام زبان خارجی را برای آموزش انتخاب کرده‌اید آنها آشنایی ندارند که غیر از زبان انگلیسی هم می‌توانند زبان دیگری را برای آموزش انتخاب کنند.
نکته سوم این است حتی اگر دانش‌آموز اظهار علاقه کرده و برای ما نیز مشخص شود که چقدر باید به زبانهای دیگر غیر از انگلیسی بپردازیم، معلم کافی تربیت نشده است یعنی معلمان عمدتاً زبان انگلیسی را می‌دانند البته این نقص به آموزش‌وپرورش باز نمی‌گردد و مربوط به دانشگاه‌هاست چرا که رشته آموزش زبانهای خارجی به جز انگلیسی وجود ندارد شاید رشته مترجمی فرانسه یا آلمانی وجود داشته باشد اما رشته‌ای به نام آموزش زبان خارجی مانند فرانسه، ایتالیایی روسی وجود ندارد.
الآن هم که از دانشگاه‌ها بپرسید بازهم این رشته‌ها ایجاد نشده است، اخیراً در شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای تحول علوم انسانی برنامه کارشناسی و کارشناسی ارشد برخی از زبانهای خارجی برای تصویب و اجرا ارائه شده است.
پس مشکلاتی که در بحث آموزش زبانهای خارجی به جز انگلیسی با آن مواجه هستیم عبارتند از عدم تشخیص میزان نیاز، عدم اطلاع و اظهار بی‌تمایلی دانش‌آموزان و خانواده‌ها و کافی نبودن معلمان آموزش دیده بنابراین باید برای سال‌های آینده به هر سه مسئله توجه جدی شود یعنی باید زمینه‌سازی کنیم تا دانش‌آموزان نسبت به آموزش زبانهای خارجی غیر از انگلیسی اظهار علاقمندی کنند و متناسب با این تمایل باید معلمان آموزش دیده و در سطح حداقل کارشناسی برای این کار تربیت شوند همچنین نیازهای واقعی کشور به حضور فارغ‌التحصیلان زبانهای خارجی غیر از انگلیسی مشخص شود.
به همان میزان که آموزش و پرورش دانش‌آموزان را برای آموزش‌های غیر از زبان انگلیسی آماده می‌کند در دانشگاه‌ها باید فرصت ادامه تحصیل و در بازار اشتغال فرصت جذب فارغ‌التحصیلان فراهم شود.
** آنقدر انگلیسی تبلیغ و ترویج می‌شود که دانش‌آموز به فکر یادگیری زبان دیگر نمی‌افتد
** تسنیم: 14 سال است که شورای عالی آموزش‌وپرورش، آموزش 5 زبان خارجی دیگر را در مدارس مصوب کرده است چرا در طول این سال‌ها رصد نشده است که چه تعداد از دانش‌آموزان به فراگیری سایر زبانهای خارجی علاقمند هستند؟
محمدیان: ما سازمان برنامه‌ریز هستیم و مجری آموزش نیستیم. مصوبه آموزش 5 زبان خارجی در مدارس را دبیرخانه شورای عالی آموزش‌وپرورش تصویب کرده و پیگیری مصوبات نیز با واحد پیگیری این مرکز است یعنی باید پیگیری و نظارت بر نحوه اجرای مصوبات داشته باشند تا مشخص شود علت عدم اجرای یک مصوبه چیست.
بنده دلایل عدم اجرای مصوبه آموزش 5 زبان خارجی در مدارس را گفتم از جمله اینکه دانش‌آموزان آمادگی ندارد و آنقدر فضا برای آموزش انگلیسی فراهم است و آن را تبلیغ می‌کنند که هیچ دانش آموزی به فکر یادگیری زبانهای دیگر نمی‌افتد و به همان مقدار که انگلیسی ترویج می‌شود برای سایر زبان‌ها گفت‌وگو صورت نمی‌گیرد.
باید به دانش‌آموز بگوییم بخش صنعت به زبان آلمانی و رشته حقوق به زبان فرانسه نیاز دارد یا اینکه بازار اقتصادی ما که با شرق آسیا در ارتباط است به زبان چینی نیاز دارد باید این مطالب و نیازها باید برای دانش‌آموزان و خانواده‌ها بازگو شود ما در آموزش‌وپرورش برنامه ریز برای نیازهای اجتماعی بوده و خود نیازساز نیستیم.
برنامه درسی متناسب با نیازهای اجتماعی، فردی و سیاست‌های کلان کشور تنظیم می‌شود و اینگونه نیست که الان اراده کنیم یک آموزش را ارایه دهیم، موفق شویم بلکه باید برای آن نیازسازی کنیم و این نیازسازی در خارج از آموزش‌وپرورش صورت می‌گیرد. زمانی که آموزش‌وپرورش می‌بیند مطالبه‌ای وجود ندارد به دنبال آموزش نمی‌رود.
** دانش‌آموز را توجیه کردهاند که انگلیسی زبان نخست است
** تسنیم: وقتی بسترها فراهم نیست چگونه می‌تواند مطالبه شود؟
محمدیان: می پذیرم که به اندازه کافی اطلاع رسانی نشده است اما این یک بُعد قضیه است و بُعد دیگر اعلام نیاز است دانش آموز که خود تنها نیست و عوامل دیگری در تحریک او به یادگیری مؤثر هستند از جمله خانواده و آینده روشن یک برنامه به عنوان مثال وقتی انگلیسی را فرا‌می‌گیرد به واقع یا غیرواقع، توجیه شده است که زبان بین المللی است و هر جا که برود این زبان را می‌فهمند و زبان علم و جهانگردی است،در چنین شرایطی به فراگیری آن علاقه پیدا می‌کند.
این چشم اندازها برای زبان انگلیسی ایجاد شده است و در ایجاد آن خود انگلیسی‌ها نیز مؤثرند چرا که هر کشوری تمایل دارد فرهنگ و ادبیاتش عمومی شود و انگلیس‌ها در صد سال اخیر موازنه جهانی را وارونه کردهاند زمانی 20 درصد گویشگران دنیا به زبان انگلیسی صحبت کرده و 80 درصد زبان دیگری داشتند اما امروز 80 درصد انگلیسی صحبت می‌کنند.
دولت انگلستان برای گسترش و نفوذ زبان انگلیسی سرمایه‌گذاری کرده است و چشم اندازی برای دانش‌آموزان ایرانی و غیرایرانی در منطقه ما ایجاد و آنها را به فراگیری زبان انگلیسی علاقه‌مند کردهاند و حالا اگر ما بخواهیم زبانی غیر از انگلیسی آموزش دهیم باید بدانیم چه نیازهایی داریم و سفارش دهنده این نیازها کجاست.
آیا بخش صنعت ما به زبانی غیراز انگلیسی سفارش می‌دهد و می گوید آلمانی هم نیاز است آیا در دانشگاه‌ها به عنوان مثال رشته حقوق می‌گویند که در کنکور این رشته زبان امتحانی فرانسه است یا برای رشته فلسفه می‌گویند زبان متون تخصصی آن آلمانی است و در کنکور زبان مورد امتحان آلمانی است.
اگر دانشگاه‌ها و بازار چنین اقداماتی را انجام دهند به یک نیاز تبدیل و دانش‌آموزان و خانواده‌ها علاقه‌مند می‌شوند و برنامه‌ریزان در آموزش‌وپرورش که ما هستیم و در رابطه با سایر زبانهای خارجی کتاب تولید کرده‌ایم دیگر کتاب‌ها بر روی دستمان نمی‌ماند و اقدام به تکمیل کتاب‌های موجود می‌کنیم.
نیاز هر چقدر افزایش یابد به همان مقدار امکانات فراهم می‌شود یعنی معلم نیز تربیت می‌کنیم البته در تربیت معلم نیز صرفاً آموزش‌وپرورش نقش ندارد بلکه دانشگاه‌ها باید رشته تعیین کنند، دپارتمان زبانهای خارجی در دانشگاه علامه طباطبایی و تهران بیشتر است آیا در آنجا این زبان‌ها وجود دارد؟ باید از آنها سؤال شود که چرا دانشجوی آموزش زبان فرانسه، آلمانی و ایتالیایی تربیت نکرده‌اید؟ که در پاسخ حتماً می‌گویند نیاز نداریم.
** سه غفلت آموزش‌وپرورش که موجب ارائه انحصاری زبان انگلیسی شده است
توپ را نباید به زمین آموزش‌وپرورش انداخت این وزارتخانه به نیازها پاسخ می‌دهد آن هم در سطح آموزش عمومی و نه تخصصی و پاسخ دادن به آموزش عمومی نیازمند تربیت نیروی متخصص توسط دانشگاه و تشخیص نیازهای بازار کار است.
اما آموزش‌وپرورش نیز با وجود مصوبه آموزش 5 زبان خارجی در مدارس سه غفلت انجام داده است، نخست آنکه از دستگاه‌‌های دیگر نخواستیم نیازشان را به ما بگویند، دانش‌آموزان از امکان فراگیری سایر زبانهای خارجی مطلع نیستند و به معلم متخصص به تعداد کافی وجود ندارد، تمام این موارد فرصت و زمینه را برای ارائه انحصاری زبان انگلیسی فراهم آورده است.
نمی‌دانیم چه تعداد دانش‌آموز علاقه‌مند به یادگیری زبانهای دیگر هستند و باید مشخص شود در کدام بخش به چه زبان‌هایی نیاز داریم و پس از آن برای تولید محتوا اقدام کنیم و با همکاری دانشگاه‌ها از جمله دانشگاه فرهنگیان معلم مورد نیاز برای ارائه آموزش‌ها تربیت شود یا اینکه تهمیدات دیگری اتخاذ شود به عنوان مثال یکی از پیشنهادها این است تا اگر دانش‌آموزانی علاقه‌مند به یادگیری سایر زبانهای خارجی هستند و تعدادشان اندک است، آموزش زبان خارجی را در یک آموزشگاه معتبر طی کنند و نمره آن برای زبان خارجی دانش آموز اعمال می‌شود.
** تسنیم: با این توضیحات فعلا برای آموزش سایر زبان‌ها د رمدارس اقدامی خاصی انجام نشده است؟
محمدیان: اینکه بگوییم برای سال تحصیلی جدید به جز انگلیسی زبان دیگری را ارائه خواهیم کرد، خیر این امکان وجود ندارد اما این موضوع هم‌اکنون در دستور کار آموزش‌وپرورش است و باید برای آن برنامه‌ریزی شود. دبیرخانه شورای عالی آموزش‌وپرورش باید طرح‌هایی را برای ارائه در صحن شورا آماده کند چرا که سازمان پژوهش برنامه آموزش سایر زبانهای خارجی را ارائه کرده است و در برنامه درسی ملی رویکرد آموزش نیمه تجویزی زبان طرح شده است بنابراین شورای عالی آموزش‌وپرورش باید سیاستگذاری کرده و بگوید کدام بخش‌ها باید چه اقداماتی را انجام دهند تا آنها وارد اجرا شوند.
برای آموزش زبانهای خارجی دیگر مانند فرانسه و ایتالیایی آمادگی داشته و برنامه موجود داریم اما ما معاونت آموزش نیستیم و دانش‌آموز یا خانواده او نیز نیستیم ابتدا باید خانواده‌ها و دانش‌آموزان تقاضا داشته باشند و معاونت آموزش برنامه را پیش‌بینی کند ما نیز کتاب‌ها را تولید و در اختیار آنها قرار می‌دهیم.
انتهای پیام/
