دیپلماسی آنکارا دستخوش نوسان است/ ایجاد اقلیم کُردی در سوریه تنگنای استراتژیک ترکیه

«سیامک کاکایی»، پژوهشگر و کارشناس مسائل ترکیه در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری تسنیم، با اشاره به تهاجمی شدن سیاست خارجی ترکیه بعد از آغاز بحران سوریه گفت: سیاست خارجی ترکیه در سالهای اخیر دستخوش تغییر شده که بخشی از این نوسان به تهاجمی شدن سیاست خارجی این کشور در مقابل دیدگاه تعاملی در منظر دیپلماسی منطقه‌ای مربوط می‌شود. تهاجمی شدن سیاست خارجی ترکیه دقیقاً بعد از حوادث سوریه و عمیق شدن بحران امنیتی این کشور و قرار گرفتن آنکارا در جبهه مخالف دمشق آغاز شد.

وی بحران سوریه را منجر به تشدید تنش منطقه‌ای ترکیه با همسایگان این کشور دانست و اظهار داشت: این در شرایطی بود که دولت سوم عدالت و توسعه پیش از آن تلاش می‌کرد که منظر روابط خارجی را مبتنی بر کاهش تنش با همسایگان قرار دهد؛ اما تنش‌ها در این دوره در روابط آنکارا با تهران، دمشق و بغداد افزایش یافت.

پژوهشگر مسائل ترکیه ورود جدی‌تر روسیه به عرصه میدانی تحولات سوریه در یک سال گذشته را موجب ایجاد تنگنای استراتژیک برای ترکیه در فضای منطقه‌ای توصیف کرد و افزود: همین‌طور نوع نگرش ایالات‌متحده آمریکا به‌ عنوان یک متحد ترکیه به سوریه نیز بر آنکارا تأثیر گذاشت. به‌عنوان نمونه گفت‌وگوها و همکاری‌های میان آمریکا و کردهای سوری در حالی بود که تحرکات کردها در شمال سوریه یک خلأ و دغدغه استراتژیک برای ترکیه بود.

وی مسائل ذکر شده را سبب تغییر در ماهیت نگرش ترکیه به مسائل غرب آسیا خواند و بیان کرد: بر این اساس از یک‌سو روابط آنکارا با کشورهایی چون عربستان و برخی از کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس گسترش یافت. حتی این دیدگاه نیز مطرح شد که ترکیه به سمت یک موازنه جدید منطقه‌ای در سیاست خارجی پیش رفته است. از طرف دیگر این کشور به عادی سازی روابط خویش با رژیم صهیونیستی اقدام کرد که بعد از حمله رژیم صهیونیستی به کشتی مرمره تنش آلود شده بود. با این‌ حال روابط ترکیه با رژیم صهیونیستی هیچگاه قطع نشده و تنها سردی بر مناسبات طرفین حاکم بود.

کارشناس مسائل ترکیه با ارزیابی تنگناهای سیاست خارجی ترکیه گفت: دیپلماسی غرب آسیای ترکیه که پنج سال پیش‌ از این در یک وضعیت فعالانه‌ای عمل می‌کرد، در شرایط دو سال اخیر دستخوش فشردگی و تنگنای بیشتر شده است. ورود روسیه به سوریه نیز موجب افزایش تنگناهای ترکیه شد. مجموعاً گرچه شرایط پیش آمده منجر به تغییر عمده سیاست خارجی ترکیه در قبال سوریه نشد؛ اما وقوع کودتای نظامی نافرجام پانزدهم جولای فضای جدیدی را در ترکیه ایجاد کرد.

وی دو پیامد عمده را برای کودتای نظامی پانزدهم جولای ترکیه ذکر کرد و اظهار داشت: اولاً رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور این کشور دست به مقابله با جریانهای ناراضی و ناسازگار در ارتش و جریان فتح الله گولن زد که این امر موجب مشغول شدن بخشی از سیاست داخلی ترکیه به این موضوع شد. ثانیاً از آنجایی‌ که اردوغان در یک وضعیت جدید قرار گرفته بود، در درجه نخست تلاشی برای ایجاد یک نگاه جدید در رابطه با همسایگان انجام داد و در درجه بعد مسیر گرم کردن روابط با روسیه را پیش برد.

کاکایی تنش‌های مسکو و آنکارا به دنبال سقوط جنگنده سوخوی روسی توسط ترکیه در مرز ترکیه و سوریه را جدی ارزیابی کرد و ادامه داد: تنش‌های بین طرفین پیش‌ از این جدی شده بود؛ اما با وقوع کودتا فضای جدیدی در مناسبات آغاز شد و مسکو از اردوغان در برابر کودتاچیان حمایت سیاسی کرد؛ بنابراین اردوغان در جهت بازسازی سیاست خارجی منطقه‌ای ترکیه برآمد و مناسبات ترکیه با همسایگان و روسیه روبه بهبودی گذاشت.

وی اقدام نظامی ترکیه در جرابلس را موجب معطوف شدن نگاهها به دیپلماسی جدید ترکیه دانست و بیان داشت: گرچه ترکیه این اقدام نظامی را برای مقابله با داعش اعلام کرده؛ اما این عملیات برای مقابله با تحرکات کردهای سوریه انجام شده است. آنکارا نگرانی عمیق استراتژیکی در این حوزه دارد. مقامات ترکیه از یک سال گذشته اعلام کرده‌اند که ایجاد اقلیم کردی در سوریه خط قرمز این کشور است و این کشور در مقابل این موضوع ساکت نخواهد نشست.

این کارشناس سیاسی ایجاد اقلیم کردی در سوریه را باعث جدی‌تر شدن تنگناهای استراتژیک ترکیه دانست و تأکید داشت: این موضوع بر محیط داخلی ترکیه تأثیر مستقیم دارد و موجب تقویت پ.ک.ک می‌شود. مقامات ترکیه معتقدند که گروه‌های کرد سوری همفکر و همکار پ.ک.ک هستند و شکل گیری اقلیم کردی در سوریه در تقابل با استراتژی امنیت ملی ترکیه قرار دارد.

وی در پاسخ به این سؤال که «آیا سیاست خارجی ترکیه در غرب آسیا دستخوش یک تغییر عمیق و جدی خواهد شد؟» گفت: مواضع ترکیه در قبال سوریه الآن در حال تعدیل است؛ چراکه رویکرد پیشین آنکارا نسبت به دمشق موجب ایجاد معضلاتی برای ترکیه شده است. شرایط کنونی کردهای سوری با ملاحظات امنیت ملی و استراتژیک ترکیه در تعارض است.

کاکایی دیدگاه واشنگتن نسبت به کردهای سوری را برای آنکارا ناخوشایند توصیف کرد و ادامه داد: ترکیه در طی سالهای گذشته تلاش کرده که در مرز مشترک خویش با سوریه یک منطقه حائل نظامی ایجاد کند. منطقه حائل امکان مانور نظامی زمینی و هوایی را برای ترکیه فراهم می‌کند تا از مرزهای کشور خویش حفاظت کند؛ اما این موضوع هیچگاه مورد حمایت ایالات‌متحده آمریکا قرار نگرفته است.

وی با اشاره به اختلافات جدی بین دیدگاه مسکو و آنکارا در قبال روند تحولات منطقه تأکید کرد: استمرار این نگاه ترکیه مانع از مانور بیشتر در این تحولات خواهد شد. بر این اساس به نظر می‌رسد که تداوم این شرایط برای ترکیه خوشایند نیست. آمریکایی‌ها نیز به‌ صورت جسته‌وگریخته از کردهای سوریه حمایت می‌کنند؛ با این‌ حال واشنگتن از کردها درخواست کرده که در کرانه غربی رود فرات مستقر نباشند و به شرق آن برگردند.

کارشناس مسائل ترکیه انعطاف سیاست خارجی ترکیه را ضروری خواند و اظهار داشت: سیاست خارجی ترکیه در شرایط متلاطم فعلی در یک حالت باثبات قرار ندارد؛ لذا دیپلماسی آنکارا دستخوش نوسان است. ترکیه در صورتیکه نتواند به درجه‌ای از تعامل و انعطاف با همسایگان خویش دست یابد، ناسازگاری این کشور با همسایگان خویش تداوم خواهد داشت. با این‌ حال مسئله سوریه برای ترکیه خیلی حساس و جدی است.

وی در پاسخ به این سؤال که «آیا جهتگیری سیاست خارجی ترکیه در قبال متحدان خویش تغییر یافته است؟» گفت: بر اساس تعریف کتاب عمق استراتژیک احمد داوداوغلو از سیاست خارجی ترکیه، غرب آسیا در سیاست خارجی این کشور به سه منطقه تقسیم شده است. یک منطقه کشورهای مهمی چون ایران، مصر و سوریه را شامل می‌شود. دومین منطقه شامل کشورهایی چون عربستان سعودی و کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس است. قسمت سوم نیز مناطقی چون شمال عراق را تشکیل می‌دهد.

کاکایی هفت منطقه مهم و تأثیرگذار برای سیاست خارجی ترکیه بر اساس تقسیم‌بندی کتاب عمق استراتژیک را مورد توجه قرار داد و افزود: بنابر این تقسیم بندی نمی‌توان انتظار سردی عمیق روابط ترکیه با عربستان سعودی و کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس را داشت.

وی سیاست خارجی ترکیه در قبال کشورهای عربی را مبتنی بر نگاه اقتصادی دانست و تأکید کرد: ترکیه به کشورهایی چون عربستان بیشتر نگاه اقتصادی دارد. گرچه روابط ترکیه با عربستان طی سالهای اخیر خیلی عمیق شده است؛ اما مدار سیاست خارجی ترکیه در قبال کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس عمدتاً مبتنی بر یک نگاه اقتصادی، تجاری و سرمایه‌ای است. با این‌ حال نوع روابط ترکیه با عربستان و کشورهای شمال آفریقا چون مصر قدری متفاوت است.

انتهای پیام/