آموزش برای زندگی و تحکیم کانون خانواده و رسالت آموزش و پرورش
سیاست‌های کلی نظام پیرامون تحکیم و تقویت کانون خانواده که توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام تهیه و تدوین شده بود، از سوی رهبری به قوای سه‌گانه ابلاغ شد.
به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم، اینکه در سطح کلان و سیاستگذارها به کانون خانواده و این نهاد سنتی مورد دفاع در دنیای مدرن توجه می‌شود، جای خوشحالی و امیدواری است اما این خوشحالی و امیدواری زمانی استمرار خواهد یافت که در درجه نخست رویکردهای مربوطه و سپس برنامه‌ها و کارکردها در راستای درک درست از انسان هزاره سوم و خانواده در این دنیای بزرگ و پیچیده اما نزدیک و تنگاتنگ وجود داشته باشد.
توجه دادن هرسه قوه به اهمیت و جایگاه خانواده می‌تواند بیانگر این نگرش باشد که این نهاد نیازمند حمایت‌های قانونی قوه مقننه و پشتیبانی امنیتی توسط قوه قضاییه و بسترسازی رفاهی توسط دستگاه اجرایی کشور است.
بی‌تردید همسویی دستگاه‌ها و نهادها در این راستا می‌تواند موثر و مفید باشد اما نکته‌ای که زیربنایی‌تر از هر اقدامی به نظر می‌رسد بخش نرم‌افزاری تقویت و تحکیم خانواده است به این معنا که باید آسیب‌های متعدد و متنوعی که کانون خانواده را تهدید می‌کند شناسایی کرد و با عزمی ملی برای پیشگیری از این آسیب‌ها همه دستگاه‌ها را به کار گرفت.
بر کسی پوشیده نیست و کارشناسان و محققان نیز تاکید داشته و دارند که باوجود مشکلات مختلف در ابعاد گوناگون به ویژه اقتصادی و رفاهی که زنان و مردان کشور ما را تهدید می‌کند و مانع از آن می‌شود تا این نهاد شکل گیرد، ضعف مهارت‌های زندگی و ناتوانی‌های ذهنی، روانی و رفتاری موجب شده است تا جوانان ما توانایی لازم برای تشکیل و استمرار کانون خانواده را نداشته باشند.
اکثر کارشناسان بر این باورند که سنگ بنای یک زندگی خوب را باید در آموزش و پرورش گذاشت، از همان کودکی باید برنامه‌ها با محوریت زندگی تهیه، تدوین و اجرا شوند و نوجوانان باید در مسیر میان خانه و مدرسه زندگی کردن را بیاموزند.
آموزش برای زندگی حلقه مفقوده نظام آموزشی به ویژه آموزش و پرورش است که بارها مورد تاکید کارشناسان و نظریه‌پردازان و فعالان رسانه‌ای و صنفی این حوزه بوده است.
به همین منظور و به بهانه ابلاغ سیاست‌های کلی تحکیم خانواده در گروه مدرسه اعتماد، بر آن شدیم تا از منظر آموزشی به این مهم بپردازیم تا شاید کمکی باشد برای قرار گرفتن قطار آموزشی کشور بر ریل اصلی و گره‌ای از مسائل این نهاد گشوده شود.
نهاد خانواده در دنیای جدید
واقعیت این است که نهاد خانواده در دنیای جدید دچار تغییر و تحولات تازه‌ای شده که ممکن است در نتیجه آن برخی از کارکردهای آن به ویژه کارکردهای عاطفی- حمایتی‌اش دچار تزلزل و تنزل شده باشد یا نهادهای اجتماعی مدرن برخی کارکردهای آن را به عهده گرفته باشند. با این حال تقریبا همه روان‌شناسان و جامعه‌شناسان براین باورند که هیچ نهاد و سازمان اجتماعی- فرهنگی دیگر نمی‌تواند کارکردهای خانواده را داشته و جایگزین آن شود.
فراتر از این حتی بسیاری از صاحب‌نظران حوزه علوم اجتماعی و رفتاری معتقدند در جهان جدید، اهمیت و جایگاه خانواده بیش از گذشته بوده یا باید باشد به این معنا که انسان تحت تاثیر ساختارهای بی‌رحم اجتماعی مدرن در معرض آسیب‌پذیری روانی- اجتماعی بیشتری قرار گرفته و این لزوم توجه بیشتر به خانواده و کارکردهای آن را بیشتر می‌کند. در واقع این نهاد خانواده است که می‌تواند به مصونیت افراد در برابر تهدیدهای اجتماعی پرداخته و سلامت روانی او را حفظ کند لذا تاکید منطقی- عقلانی بر ضرورت کارکردهای نهاد خانواده در عصر مدرن از بارزترین ویژگی‌های این نهاد است.
نقش اقتصادی زنان گرمی‌بخش کانون خانواده
اگر از حیث مردم‌شناسی و جامعه‌شناختی به این موضوع بنگریم یکی از کارکردهای مهم خانواده سنتی در ایران متناسب با الگوی معیشتی هر منطقه، کارکردهای اقتصادی بوده که با گسترش مدرنیسم در ایران کمرنگ شده و در این تحول اجتماعی به ویژه زنان خانه‌دار، مهارت‌های اقتصادی و کاری خود را از دست داده و احساس بیهودگی کرده‌اند طبق آمارهای روان‌شناسی، احساس افسردگی در بین زنان خانه‌دار بیش از زنان دیگر است و این برنامه با ارایه الگوهای عملی خود اشتغالی یا الگوهای مدیریت اقتصادی خانواده می‌تواند به ایجاد انگیزه در آنها برای تجربه مهارت‌های تازه کمک کرده و در نهایت کانون خانواده را گرم‌تر کند. کانون خانواده زمانی گرم‌تر می‌شود که همه اعضای آن احساس مفید بودن کرده و از روابط عاطفی پویا و بانشاطی برخوردار باشند.
موفقیت خانواده در گرو برخورداری از مهارت‌های زندگی
خیلی جای تعجب دارد که برای هر کاری حتی ساده‌ترین کارها مانند درست کردن یک غذا، دوختن یک لباس و رانندگی کردن افراد احساس نیاز به دانش و مهارت مربوطه دارند و زمان و هزینه و انرژی صرف می‌کنند تا اطلاعات و دانش مربوطه را به دست آورند و سپس برای کسب مهارت لازم در دوره‌های آموزشی شرکت می‌کنند اما برای زندگی مشترک با یک انسان دیگر در یک رابطه ویژه و تنگاتنگ و تربیت فرزند چنین احساسی را ندارند.
این نگرش تاسف‌بار ریشه در نگرش و سبک زندگی ما دارد؛ نگرشی که از همان دوران کودکی و نوجوانی توسط مدرسه و خانه باید ایجاد شود و کودکان و نوجوانان که خود عضو یک خانواده هستند باید به‌گونه‌ای تربیت شوند که در درجه نخست متوجه اهمیت و جایگاه و نقش خانواده شوند و سپس در مراحل مختلف رشد به سمت و سویی هدایت شوند تا نسبت به جنس مخالف و نسبت به خود نگرشی درست حاصل کنند و تمایل به تشکیل خانواده در آنها شکل گیرد و سپس برای موفقیت، دانش و مهارت لازم را هم کسب کنند.
تربیت عاطفی و اجتماعی حلقه مفقوده نظام آموزشی
بی‌تردید برای تربیت عاطفی و اجتماعی باید از همان کودکی آغاز کرد. در این راستا هم خانه و مدرسه نقش اساسی و حیاتی دارند، همان گونه که ذره‌ذره طفل رشد می‌کند و کودک و نوجوان مراحل رشد را طی می‌کند علاوه بر بعد جسمی که محسوس و ملموس است او در سایر ابعاد به ویژه بعد عاطفی و اجتماعی هم رشد می‌کند اما اینکه چگونه این رشد اتفاق می‌افتد بسیار دارای اهمیت است.
فرآیند تربیت عاطفی و اجتماعی که لازمه موفقیت افراد در تشکیل و استمرار خانواده است، باید به‌گونه‌ای صورت پذیرد که افراد به بلوغ عاطفی و اجتماعی نایل شوند.
کودکان و نوجوانانی که در فضای بیگانه با جنس مخالف و به دور از تجربه‌های طبیعی زیستن رشد می‌کنند امکان این را نخواهند داشت که نگرش عاطفی و اجتماعی مطلوبی نسبت به جنس مخالف که باید با او برای تشکیل خانواده پیوند برقرار کنند به دست نخواهند آورد لذا در مدرسه و خانه در قالب برنامه‌های تربیتی این دو بعد بلوغ نباید مغفول واقع شود و نظام آموزشی عمومی ما باید این مهم را در دستور کار خود قرار دهد.
بلوغ اقتصادی و جای خالی تربیت اقتصادی
یکی از مواردی که اکثر افراد به ویژه کسانی که در سن پایین اقدام به ازدواج و تشکیل خانواده می‌کنند با آن مواجه هستند و بیشتر دچار مشکل می‌شوند، مساله مدیریت مالی و اقتصادی است. تردیدی نیست که موفقیت یک خانواده به عوامل متعددی بستگی دارد اما اقتصاد و مسائل مالی بستر اولیه یک زندگی است و بدون پشتوانه مالی و اقتصادی تشکیل شدن و موفقیت خانواده در واقع غیرممکن است.
اما نکته اصلی این است که آیا عدم موفقیت خانواده و آسیب‌های خانوادگی ریشه در ناتوانی مالی و نداشتن شغل مناسب دارد؟ تردیدی وجود ندارد که یک فرد برای تصمیم‌گیری جهت تشکیل خانواده نیازمند منبع درآمد مناسب است اما بسیاری از افراد هستند که شغل مناسبی دارند و درآمد مطلوبی هم به‌دست می‌آورند و امکانات نسبی لازم نیز برای آنها فراهم است اما به‌دلیل ناتوانی مدیریتی در اقتصاد، در زندگی خانوادگی با مشکلات اقتصادی مواجه می‌شوند.
موفقیت اقتصادی یک زوج در گرو این است که از کودکی و نوجوانی نگرش‌های اقتصادی مناسب در آنها شکل گرفته باشد و مهارت‌های مدیریت مالی را آموخته باشند به عبارتی به بلوغ اقتصادی رسیده باشند؛ چیزی که متاسفانه جای آن در نظام آموزشی ما خالی است.
ضعف مهارت‌های ارتباطی و تهدید کانون خانواده
بسیار شنیده شده است که زن و شوهرها به ویژه جوانان و به‌خصوص در سال‌های نخست زندگی با کمترین و کوچک‌ترین انتقاد از کوره درمی‌روند و کارشان به جدل و بحث و درگیری می‌کشد. این افراد از ابتدایی‌ترین مهارت‌های ارتباطی برخوردار نیستند.
ریشه این ناتوانی باز هم برمی‌گردد به تک‌بعدی بودن تربیت و ضعف نظام آموزشی ما که کمترین توجه را به این مهم ندارد که باید کودکان و نوجوانان در طول دوره‌های تحصیلی از ابتدایی تا متوسطه در قالب برنامه‌های تربیتی یاد بگیرند که چگونه با دیگران زندگی کنند.
اردوهای تربیتی به این منظور و برنامه‌های آموزشی با محوریت توانمندسازی دانش‌آموزان جایش در مدارس خالی است تا در شرایط طبیعی زندگی آنها با هم زندگی کردن را بیاموزند و بتوانند خود را سازگار سازند. بسیاری از اختلافات خانوادگی ریشه در ضعف سازگاری افراد دارد. شکی نیست که افراد با هم تفاوت‌هایی دارند که باید این تفاوت‌ها را بپذیرند و اختلاف‌ها را مدیریت کنند و اشتراک‌ها را بپرورانند و این محقق نخواهد شد مگر با یک نظام تربیتی همه‌جانبه و دقیق با مشارکت خانه و مدرسه.
کارکرد مدرسه و جای خالی آموزش مهارت‌های زندگی در آن
بهروز بیرشک، روانشناس و استاد دانشگاه درزمینه اهمیت آموزش مهارت‌های زندگی بر این باور است که: آموزش مهارت‌های زندگی به دانش‌آموزان مساله مهمی است که متاسفانه آموزش و پرورش از آن غفلت می‌کند. این آموزش‌ها باید از دوران ابتدایی آغاز شده و حتی در دانشگاه هم ادامه یابد. متاسفانه سیستم آموزشی ما در اغلب مواقع تئوری‌محور است و مساله حفظیات و کتاب در آن بیش از هر چیزی مهم بوده و مبنای ارزش‌گذاری است، در حالی که علم و دانش فقط منحصر به فیزیک، شیمی و ادبیات نیست.
درس زندگی مهم‌ترین درس مورد نیاز
وی در ادامه بیان دیدگاه خود که در رسانه‌ها منعکس شده آورده: درس‌هایی در زندگی وجود دارد که بیش از اینها مهم است و اگر فرد آنها را نداند خطرات بزرگ‌تری او را تهدید می‌کند.
این درس‌ها ارتباط فرد با دیگران و موفقیت او را تحت تاثیر قرار می‌دهد. صحبت تدریس این آموزش‌ها در دوران جوانی در دانشگاه‌ها مطرح و واحد درسی نیز به همین عنوان در نظر گرفته شد، اما آن‌طور که باید جدی به این مساله پرداخته نشد.
آموزش و پرورش باید پیش‌قدم این طرح می‌شد، زیرا جای این موضوع هست که این سازمان در کنار درس‌هایی که به صورت اجباری به دانش‌آموزان یاد می‌دهد این واحد درسی را هم اضافه کند.
پژوهشکده‌ای برای خانواده و یک پرسش
شاید بسیاری از مردم نمی‌دانند که در زیرمجموعه یکی از معتبرترین دانشگاه‌های کشور پژوهشکده‌ای با موضوع خانواده وجود دارد. پژوهشکده‌ای که خود را اینگونه معرفی می‌کند: رسالت پژوهشکده خانواده سامان‌دهی پژوهش‌های بنیادین و کاربردی در جهت تولید و توسعه علمی و خدماتی پاسخگو به نیازهای اساسی خانواده ایرانی با توجه به تحولات جهان معاصر است.
این پژوهشکده که زیر مجموعه دانشگاه شهید بهشتی است با هدف تولید و اشاعه علم و زمینه‌سازی برای سیاستگذاری در حوزه خانواده با رویکرد بین رشته‌ای و متمرکز بر فرهنگ ایرانی- اسلامی فعالیت می‌کند و سعی دارد با انجام پژوهش‌های مرتبط با حوزه خانواده و تربیت نیروی انسانی متخصص در مقطع تحصیلات تکمیلی و جذب هیات علمی از رشته‌های مختلف و مرتبط با خانواده در این راه قدم برمی‌دارد و در این راستا از همکاری‌های ملی و بین‌المللی استفاده می‌کند.
در بخشی از این معرفی به اهداف مورد نظر موسسین اشاره می‌شود و مواردی از قبیل: شناخت علمی خانواده، فرآیندها و کارکردهای آن از طریق جلب علایق پژوهشی و حمایت از پژوهش‌های مرتبط با خانواده/طراحی و تدوین سازوکارهای مناسب برای حل مشکلات و توانبخشی به خانواده/ارایه الگویی از خانواده سالم متناسب با شرایط زمانی و مکانی/ دسترسی به یک نظام هدفمند تحقیق و توسعه در حوزه خانواده/تربیت نیروی متخصص (پژوهشگر، آموزشگر، درمانگر) در حوزه خانواده/ ارایه خدمات تخصصی (پژوهشی، آموزشی، درمانی)/ ارتقای سطح همکاری‌های پژوهشی و آموزشی با نهادهای ملی و بین‌المللی/ مشارکت در امر سیاستگذاری برای استقرار خانواده سالم وجذب نیرو در رشته‌های مرتبط با خانواده مهم‌ترین اهداف تشکیل این پژوهشکده عنوان شده است.
حال پرسش این است که دستاورد‌های این نهاد دانشگاهی در راستای اهداف مربوطه چیست و این دستگاه آیا به آموزش و پرورش هم
راهکارهایی داده است؟
منبع: اعتماد
انتهای پیام/
