جشنوارههای فجر از گوشهگیری خارج شدهاند/ پرداخت پول در شب جشنواره به درد نمیخورد
علی مرادخانی در بخش دوم گفتوگویش با تسنیم درباره مسائل مختلف موسیقی، تئاتر و هنرهای تجسمی حرفهای شنیدنی و جالبی را بیان کرد.
خبرگزاری تسنیم - موسیقی ایران در سال 1395، فراز و نشیبهای بسیاری داشت. فراز و نشیبهایی که هر کدامشان دیگر به تاریخ پیوسته و باید از آنها درس گرفت تا سالی بهتر برای موسیقی ایران رقم بخورد.
ارکستر سمفونیک و ارکستر ملی هر کدام شرایط تازهای را تجربه کردند. کنسرتهایی لغو شد. مجوزهایی صادر شد. برای نخستین بار در تاریخ هنر ایران کنسرتهایی در بالاترین سطح به صورت رایگان آن هم برای شهرستانها برگزار شد. برخی از بزرگان موسیقی هم از میان ما رفتند تا فقط هنرشان برایمان به یادگار بماند. برخی هم جان لنون را با بندِ پوتینشان مقایسه کردند. برخی هم از موسیقی سنتی به موسیقی پاپ روی آوردند. جشنواره موسیقی فجر هم تقریبا با پسرفت روبهرو شد.
در این میان نامی که اهالی موسیقی، تئاتر و هنرهای تجسمی بیش از همه چشم امید به آن دارند تا شاید اوضاع موسیقی را در سال جاری بهتر از گذشته کند، علی مرادخانی است. مرادخانی اکنون معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی است و این سِمت را از آغازِ دولت حسن روحانی برعهده داشته است. البته مرادخانی در معاونت هنری وزارت ارشاد باید بر تئاتر، هنرهای تجسمی و مد و لباس هم نظارت و برای آنها هم برنامه ریزی کند.
حدود چهار سال است که مرادخانی این سِمت را دارد و برخی معتقدند ماههای آخر حضور او در این پُست است. از طرفی انتخابات ریاست جمهوری نزدیک است و باید منتظر رخدادهای ماههای آینده ماند. اما آنچه مسلم است مرادخانی سابقهای دور و دراز در عرصه هنر دارد و خیلیها به او امیدوارند و البته هستند کسانی که دل خوشی هم از او ندارند.
گفتوگویی با علی مرادخانی داشتیم تا رخدادهای سال گذشته را با او بررسی و برنامههایش برای سال جاری را مرور کنیم.
در بخش نخست این گفتوگو پرسشهایی دربارهی اوضاع ارکسترها با او در میان گذاشتیم که در هفتهی گذشته منتشر شد و امروز ادامهی این گفتوگو با بررسی موضوعهای دیگر منتشر میشود.
تسنیم: یکی از رویدادهای خوب در سال 1395 برگزاری تور کنسرتهای کیهان کلهر بود. در این تور کنسرتهایی به صورت رایگان در جاهایی مانند زاهدان و خرمشهر برگزار شد. چند تن از دیگر هنرمندان هم بعد از برگزاری کنسرتهای رایگانِ کلهر، اعلام کردند که آنان هم آمادهی برگزاری کنسرتهای رایگان در مناطق دورافتادهی کشور هستند. شما برای سهولت در برگزاری چنین کنسرتهایی برنامهای دارید.
وقتی ارکستر سمفونیک تهران در خوزستان روی صحنه رفت حدود 4 هزار نفر به دیدن برنامه آمدند. مهم این است که مردم بیایند و برنامهای فرهنگی و هنری را از نزدیک ببیند. چرا که چنین برنامههایی در ارتقای فرهنگی و هنری جامعه تاثیرگذار است. متاسفانه آنچه در برخی استانها از موسیقی در ذهنها متبادر میشود واقعیت موسیقی امروز ما نیست. ممکن است آنها تصورشان موسیقی لهوی یا همان ابتذال باشد که همین مورد مقاومت ایجاد میکند. اما وقتی میبینند که اینگونه نیست و برنامههای موسیقی بسیار وزین هستند و اشعاری وزین و موسیقی با وقاری دارند، خیلی از این حساسیتها کم میشود. به نظرم وقتی بتوان همگان را در جریان گذاشت و مردم بیشتری در جریان این رخدادهای هنری قرار بگیرند، خودش کمک میکند که این حساسیتها از بین برود و روال درستی برای برنامهها تعریف شود.
تسنیم: جشنواره موسیقی فجر در سال 96 با همین مدیریت و با همان سیستمی که آقای نوربخش برای جشنواره تعریفکرده، برگزار میشود.
جایزه برای هنرمندان انگیزه است و من شاهدم که امروز چقدر دربارهاش بحث میشود. گاهی شما کاری خنثی انجام میدهید و هیچ کسی هم با آن کاری ندارد. این برای کاری رفاهطلبانه است که به درد نمیخورد. اما گاهی مباحثی مطرح میشود، فضایی ایجاد میشود و هنرمندان حضور دارند و کارها نقد میشود. این به پالایش موضوع کمک میکند که در طول زمان اصلاحات بهتری بگیرد و هنرمندان هم در طول زمان واکنشهای بیشتری داشته باشند و حضورشان پررنگتر شود. تمام تلاش و فکر ما در عرصه جشنوارههای موسیقی، تئاتر و تجسمی این است که اتفاق، نگاه و سیاستی را پیش ببریم که براساس آن همه در جشنواره مشارکت کنند. این جشنوارهها معمولا دولتی برگزار شده است. اگر ما بتوانیم از این سیستم صرفا دولتی خارج شویم و دولت فقط حمایتکننده باشد، بسیار خوب است. اما وقتی میخواهد این انتقال شکل بگیرد انواع و اقسام حاشیهها ایجاد میشود که این انتقال به چه شکلی انجام میشود و چه کسانی و چگونه این کار را انجام دهند. همه اینها موجب میشود که دولت در نهایت پشیمان شود و همه چیز را باز هم در اختیار خودش نگه دارد.
اگر افرادی یا جریانهایی یا صنفهایی بتوانند با کفایت این جشنوارهها را اداره کنند و دولت هم از آنها حمایت کند، بسیار خوب است. اما در حوزهی هنر طول میکشد که این اتفاقها رخ دهد. به همین دلیل این تلاش ماست که آهسته آهسته این جشنوارهها را به حوزههای تخصصی خودشان بسپارد و دولت هم فقط حمایت کننده باشد. بحث و گفتوگو و نقد در این باره را هم به رسانهها و تحلیلگران و هنرمندان میگذاریم. در یکیدو سال گذشته هم کار با سروصدا جلو رفته است. اما در مجموع حضور هنرمندان بسیار پر رنگ بوده است. ما در سالهای گذشته جشنوارههایی با این میزان از حضور هنرمندان نداشتهایم. موارد بسیاری بود که به خودِ من تلفن کردند و اعتراض داشتند که چرا امسال در جشنواره نیستند. این نشان میدهد که جشنوارهها از فضای گوشهگیری خارج میشوند.
تسنیم: جایزه باربد حرکتی بود که جایش در جشنواره موسیقی فجر خالی بود. اما باز هم انتقادهایی به جشنواره موسیقی فجر وارد است. با توجه به اجرایی شدنِ برجام و ارتباطهای بهتر ایران با دیگر کشورها، باز هم شاهد حضور گروههای شاخص موسیقی جهان در جشنواره نیستیم. اگر هم گروههایی میآیند تعدادشان اندک است. برخی از گروههایی که امسال قرار بود به جشنواره بیایند و نامشان در جدول ثبت شده بود، در آخرین لحظات اعلام شد که نخواهند آمد.
ما آرزومندیم که بهترین اجراها در جشنواره باشد و همین دورهی اخیر هم یکی از نامدارترین هنرمندان موسیقی فلامنکو به تهران آمد. راستش را بخواهیم ما در تبلیغ ضعیفیم. یعنی این ضعف ما در تبلیغ باعث این هجمهی انتقادها میشود. وقتی گروهی بزرگ به جشنواره میآید مردم خیلی در جریان حضورش قرار نمیگیرند. یادم هست در یکی از جشنوارههای موسیقی فجر نصرت فتحعلیخان را به تهران آوردیم و حتی استاد بسمالله خان به جشنواره آمد. وقتی این استادان به تهران آمدند خیلی از مردم در جریان نبودند و بعدها که جشنواره تمام شد مردم متوجه شدند که چه کسانی به ایران آمدهاند. در حال حاضر هم ما از نظر تبلیغ و معرفی گروهها دچار مشکل هستیم. ما ایرانیها شب امتحانی هستیم. ما الان همهی جشنوارههای فجر را برگزار کردهایم اما تا کنون بخشهایی از پول جشنوارهها را دریافت نکردهایم. ما باید بتوانیم در لحظه اتفاقها را ایجاد کنیم. من از جاهای مختلف امکاناتی را فراهم میکنم که دوستانمان در جشنواره موسیقی فجر بتوانند گروههای مدنظرشان را دعوت کنند. شما وقتی از گروهی خارجی برای حضور در جشنواره موسیقی فجر دعوت میکنید باید یک سال قبلتر قراردادش را ببندید و به او پیشپرداخت بدهید تا در بهمن ماه بتواند به ایران بیاید. شما نمیتوانید در بهمن ماه این کار را بکنید.
خوشبختانه این موضوعات در حال حل و فصل است. ما سعی کردیم گروههای خوبی را دعوت کنیم. دبیرخانه جشنواره موسیقی فجر باید کارش را از امروز آغاز کند. خوشبختانه علیرغم همه این قاضایا چند کار خوب در جشنواره موسیقی فجر داشتیم.
پیشتر که در دفتر موسیقی بودم به وزیر ارشاد میگفتم، اگر شما بودجهی پیشبینی شده را در طول سال به ما بدهید خیلی بهتر است که شب برگزاری جشنواره پول را پردخت کنید که در آن زمان دیگر به درد ما نمیخورد.
خوشبختانه با تمام این ماجراها جشنوارههایمان آبرومند بودند. در جشنواره تئاتر فجر از مهر ماه سمینارها و نشستهایش برگزار شد و آدمهایی به جشنواره آمدند که در دنیا مطرح هستند. آهسته آهسته جشنوارههای فجر در حال برقراری ارتباط با دنیا هستند و زنده پیش میروند. از جاهای مختلف دنیا برگزار کنندگان رویدادهای هنری به ایران میآیند. با آمدن اینها آهستهآهسته بینالمللی بودنِ جشنوارهها شکل میگیرد.
تسنیم: در دورهی پیشینِ جشنواره موسیقی فجر برخی از برگزار کنندگان کنسرتهای موسیقی و برخی از تهیهکنندگان آثار هنری از جاهای مختلف دنیا به ایران آمدند. از آمدن آنها به ایران نتیجهای حاصل شد؟
این دوره هم آمدند و در جشنواره تئاتر و تجسمی هم حضور داشتند. مذاکراتی بین همکاران من و برنامهگذاران خارجی در حال شکلگیری است.
در گذشته و همین الان هم همکاریهای بینالمللی برای انجام کارهای هنری وجود دارد که از جملهی آنها کارهایی است که سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی انجام میدهد اما نکتهی مهمی در کارهای هنری وجود دارد و آن هم این که ما باید در برنامههایی شرکت کنیم که جزء آبونمان آن مجموعهها باشد. یعنی وقتی تئاتری قرار است اجرا شود، در سالنی این کار انجام شود که بلیتهایش فروخته شده و مردم قرار است بیایند و کار را ببینند. وقتی کنسرتی قرار است به صورت صحنهای برگزار شود به گونهای باشد که در مخاطبان خارجی بیایند و اجرا را ببینند. اما این که برنامه تشریفاتی برگزار شود و چند نفر دیپلمات بیایند و کار را ببینند کار خیلی خاصی نیست. البته برگزاری همین برنامههای تشریفاتی هم گاهی لازم است اما اصل بر برگزاری کارهایی است که خودِ تهیهکنندگان خارجی برایتان برنامهریزی کنند. ما باید بتوانیم این برنامهها را گسترش دهیم، آن زمان میتوانیم در دل جوامع دیگر حرکت کنیم. باید تلاش کنیم تا به جایگاهی برسیم که برنامهگذاران حرفهای بیایند و برای هنرمندان ما در قالب فستیوالهای بزرگ برنامهریزی کنند.
تسنیم: چه زمانی ما به این جایگاه میرسیم.
داریم میرسیم. در خیلی از موارد در حال کار کردن هستیم. یکی از مشکلاتی که در این زمینه هست، عدم حضور خبرنگاران در برنامههای هنری ایران در خارج از کشور است. اگر در اجرای گروههای هنری در کشورهای خارجی، خبرنگارانی از ایران حضور داشته باشند، به طور حتم چنین رخدادهایی در داخل ایران بهتر معرفی میشوند.
تسنیم: شما در شکلگیری نخستین جشنواره فیلم فجر هم نقش داشتهاید.
نخستین جشنواره فیلم فجر را ما راهاندازی کردیم. سال 1360 نخستین جشنواره فیلم فجر را با عنوان جشنواره «میلاد» راهاندازی کردیم. پوسترش الان در موزه گرافیک هست؛ پوستری است که گل لالهای با ریشههای فیلم در آن قرار دارد. قبل از انقلاب جشنواره فیلم تهران برگزار میشد اما بعد از انقلاب ما تصمیم گرفتیم جشنوارهای متناسب با فضای خودمان داشته باشیم که جشنواره میلاد راهاندازی شد و از سال بعد نامش به فجر تغییر کرد. نخستین دورهی جشنواره فیلم فجر هم با پنج فیلم شروع شد اما الان جشنوارهای بزرگ است.
تسنیم: ماجرای رفتن گنجینه موزه هنرهای معاصر به آلمان و ایتالیا به کجا رسید.
آقای وزیر گفتند تا زمانی که تکلیفش از نظر قانونی روشن نشده این رفتن متوقف شود. در سالهای گذشته این آثار بارها به کشورهای دیگر رفته و برگشته است. این چیز عجیبی نیست اما نمیدانم چرا یه هو همه چیز عجیب شد. این بار فقط تعداد آثار بیشتر شده است و شاید همین مسئله موجب این حساسیتها شده است.
گاهی هم برخی مسائل رخ داد و حرفهایی زده شد که باعث تعجب است.
این موضوع ارتباطی فرهنگی میان گالریها و موزههاست که همیشه بوده و هست. شما نمیتوانید آثار هنری را در موزهها حبس کنید و اجازه ندهید کسی آنها را ببیند.
گاهی دغدغههایی وجود دارد که باید حل و فصل شود. این دغدغهها هم باید در قالب قراردادهای حقوقی بینالمللی برطرف شود. موضوع به جایی رسید که میبایست ما مجوزهای لازم را از دولت بگیریم و سپس براساس نظر دولت عمل کنیم. در حال حاضر تمام سوابق و اسناد و قراردادها را در اختیار دولت قراردادهایم و منتظر اعلام نظر دولت هستیم.
تسنیم: الان متوقف شده است؟
الان همهی سوابق این اتفاق را برای هیات دولت فرستادهایم و هر طور که هیات دولت تصمیم بگیرد عمل خواهیم کرد. انشاءالله به زودی در هیات دولت تصمیم میگیرند و اعلام میکنند.
تسنیم: شما حمایت تمام قد میکنید از رفتن گنجینه موزه هنرهای معاصر به آلمان و ایتالیا؟
این یکی از کارهایی است که انجامش ضرورت دارد. توجه کنید که طرف ما در فرستادنِ این آثار به اروپا شخص نیست؛ ما با دولت آلمان و دولت ایتالیا طرف هستیم. ما مطابق قوانین بینالملل جلو میرویم. برخی از عزیزان هم دغدغه دارند و میخواهند همه چیز براساس اصول و قواعد و به خوبی پیش برود؛ ما هم استقبال میکنیم. طبق قانون هم دیوان محاسبات و هم سازمانهایی که وظیفهی بازرسی و نظارت دارند در این موضوع حضور دارند و نظارت میکنند که همه چیز به خوبی انجام شود.
تسنیم: یعنی امسال گنجینه به اروپا میرود؟
من امیدوارم اتفاقهای خوبی بیافتد.
تسنیم: شما قراردادهایی با ایتالیا و آلمان امضا کردید که آثار گنجینه به این کشورها برود، حتی تاریخ هم برای این کار مشخص شد. اما در نهایت از طرف ایران این کار انجام نشد. آیا بابت این نفرستادنِ آثار موزه به اروپا، باید غرامتی بپردازیم؟
فعلا در این مورد صحبتی نشده است. قرارداد متوقف شده و برهم نخورده است.
تسنیم: ممکن است اگر قرارداد کاملا لغو شود آنها غرامتی بگیرند.
در اینباره هنوز بحثی نشده است.
تسنیم: آقای وزیر گفته بودند بودجهی تئاتر در سال 1396 دوبرابر شده است. این موضوع درست است؟
بودجهی تئاتر نسبت به سال گذشته خیلی بهتر خواهد شد.
تسنیم: دوبرابر میشود یا کمتر.
باید ببینیم اصلا امسال چقدر به ما میدهند. ما بودجهای داریم که اگر 100 درصدش پرداخت شود ماجرا خیلی فرق میکند. اگر 87 درصدش محقق شود بحث دیگری است. اخیرا هم گفتهاند 74 درصد بودجه محقق میشود. با این اوصاف ما تمام تلاشمان را میکنیم تا نظر آقای وزیر حتما محقق شود.
تسنیم: یعنی دوبرابر شود؟
ما سعی میکنیم آنچه را داریم به کار بگیریم. تئاتر سالها از فقری مزمن و مستمر رنج برده است. حیف است هنری که میتواند برای جامعه ما بسیار کارآمد باشد، دچار چنین وضعیتی شود.
ما باید به مجموعهها کمک کنیم و هر چه بودجه افزایش یابد به زیرساختهای تئاتر کشور اختصاص دهیم. از تهیه کنندگان و کسانی که گروهها و سالنها را اداره میکنند کمک کنیم تا آنها بتوانند تئاتر را در جامعه جاری کنند.
تسنیم: بازسازی تئاتر شهر به کجا رسید.
این به بخش عمرانی بودجههای دولتی میرسد. در سال گذشته توانستیم سالن قشقایی و سایه را به صورتی آبرومند در بیاوریم. حتی لابی سالن سایه میتواند جایی برای اجرای تئاتر باشد. آنجا پیش از این مخروبهای بود. همهی دغدغهام این است که بتوانیم به سراغ دیگرسالنهای تئاتر شهر و به خصوص سالن اصلی برویم. اما اینقدر که تئاترها پشت سر هم چیده شده است، وقتی میگوییم قرار است چند ماه فلان سالن تعطیل شود، گروهها غصهدار میشوند.
تسنیم: الان از نظر ایمنی تئاتر شهر استانداردهای لازم را دارد.
ما سعی میکنیم خودمان را در استانداردها نگه داریم اما امکاناتمان مقداری فرسایش داشته است.
تسنیم: بعد از پلاسکو هر ساختمان قدیمی آدمی را نگران میکند.
ساختمانهای ما یعنی تالار وحدت، تئاتر شهر و موزه هنرهای معاصر بالای 45 سال قدمت دارند و باید مراقبتهای ویژهای برایشان در نظر گرفته شود. ما مراقبتهای موضعی داریم و دقتهای لازم را داریم اما باید هر چه زودتر کارهای اساسیتری برایشان انجام شود.
------------------------------
گفتوگو: یاسر شیخی یگانه
-----------------------------
انتهای پیام/