روایتی از "مهمان ۱۵۰ روزه" سیستانی‌ها/ آلودگی زابل "۳ برابر" استاندارد سازمان جهانی بهداشت/ "بحران تنفسی" میان روستانشینان مجاور هامون

به گزارش خبرگزاری تسنیم از زاهدان، وزش بادهای شدید 120 روزه در سیستان و پراکنده شدن "ریزگرد" که سبب کاهش دید و کاهش کیفیت هوا می‌شود، در فصل تابستان به بخشی از زندگی مردم این منطقه تبدیل شده، شرایطی که در سال‌های اخیر مهاجرت جمع زیادی از مردم را به نقاط مختلف کشور به دنبال داشته است.

طوفان‌های سیستان که به "طوفان‌های 120 روزه" معروف هستند، تقریباً از اوایل اردیبهشت‌ماه هر سال آغاز می‌شوند و تا پایان شهریورماه ادامه دارند؛ در زمان وزش بادهای 120 روزه سرعت باد گاهی به 120 کیلومتر در ساعت می‌رسد اما متوسط سرعت باد در سیستان در ماه‌های تابستان حدود 26 کیلومتر در ساعت و  در ماه‌های زمستان حدود 13 کیلومتر در ساعت برآورد می‌شود.

در مورد نحوه تشکیل این بادها نظرات مختلف اما هم جهتی ابراز شده که ساده‌ترین آن جا‌به‌جایی هوای گرم دشت سیستان با هوای سرد عرض‌های شمالی است. ایجاد یک سیستم کم فشار در ماه‌های تابستان روی کویر ریگستان و حرکت به سمت بالا به منظور تعادل با هوای خشک استپ‌های مرتفع آسیای مرکزی، سبب حرکت توده هوای خشک از سمت شمال و شمال غرب به سمت جنوب و جنوب شرق می‌شود و به خاطر تداوم وزش به باد 120 روزه مشهور است.

وقوع "ریزگردها" و بحران تنفسی در سیستان

خشک‌شدن تالاب بین‌المللی هامون اما بر مشقت‌های بادهای 120 روزه برای مردم سیستان افزوده، چرا که خشکی تالاب موجب می‌شود وزش باد شدید ریگ‌های بستر تالاب را در هوا معلق کند و مردم سیستان با پدیده‌ای تحت عنوان "ریزگرد" مواجه شوند که برخی از این پدیده با عنوان "ریزمرگ" یاد می‌کنند.

بسیاری از روستانشینانی که در مجاورت دریاچه هامون زندگی می‌کنند در پی ایجاد ریزگردها و استمرار آنها با مشکلات تنفسی مواجه می‌شوند به طوری که در منطقه "قرقری" واقع در دشت سیستان بیش از صدها نفر به بیماری سل و تنگی نفس گرفتارند.

طوفان‌های سیستان سابقه گرفتن جان انسان را نیز در این منطقه داشته‌اند به طوری که در سال 94 یکی از روستانشینان شهرستان هیرمند به دلیل تنگی نفس و در روزی که ریزگردها به اوج رسیده و سرعت طوفان بیش از 100 کیلومتر بر ساعت بود، بر اثر تنگی نفس جان باخت.

آلودگی هوای زابل 3 برابر استاندارد سازمان جهانی بهداشت

موج جدید وزش بادهای 120 روزه، طوفان و گرد و خاک در منطقه سیستان از روز یکشنبه هفته جاری آغاز شده و در روزهای اخیر در حالی به اوج سرعت خود با 100 کیلومتر بر ساعت رسیده که بسیاری از ساکنان شهرهای هامون، هیرمند و نیمروز را که در مجاورت دریاچه هامون قرار دارند با مشکلاتی از جمله نفوذ ریزگردها به منازل آنها و دشوار شدن تنفس مواجه کرده است.

این شرایط تا جایی پیش رفت که سامانه پایش آلودگی هوای کشور غلظت ذرات معلق در هوای امروز شهر زابل را 481 میکروگرم بر مترمکعب اعلام کرد که این میزان حدود 3 برابر حد استاندارد سازمان جهانی بهداشت است.

وقوع طوفان، گرد و خاک و حرکت شن‌های روان در منطقه سیستان

علی ملاشاهی، کارشناس هواشناسی سیستان و بلوچستان در گفت‌وگو با تسنیم اظهار داشت: پیش‌بینی کلی وضع جوی سیستان و بلوچستان نشان می‌دهد  امروز در شمال و نوار غربی استان وزش بادهای 120 روزه  سبب خیزش گرد و خاک و کاهش دید می‌شود.

وی افزود: وزش باد امروز شدیدتر بوده و در برخی نقاط شمالی استان(منطقه سیستان) طوفان، گرد و خاک و حرکت شن‌های روان بسیار محتمل است.

ملاشاهی ادامه داد: روزهای پنجشنبه و جمعه سرعت باد در شمال استان کاسته می‌شود و با تضعیف جریانات شمالی از پنجشنبه  افزایش موقتی دما در نیمه شمالی استان خواهیم داشت.

کارشناس هواشناسی سیستان و بلوچستان خاطرنشان کرد:  مجدداً از روز شنبه هفته آینده سرعت باد در منطقه سیستان افزایش پیدا می‌کند که در این مدت در سایر نقاط استان علاوه بر افزایش غبار، باد و گرد و خاک رخ می‌دهد.

وی گفت:  در 3 روز آینده برخی ارتفاعات جنوب ، جنوب شرق و سواحل  در ساعات بعد از ظهر و اوایل شب افزایش ابر و رگبار و رعد و برق پراکنده و وزش تندباد موقتی دور از انتظار نیست.

خشکی تالاب هامون منشأ ریزگردهای سیستان

مشکل ریزگردها در سیستان اما به یک معضل دائمی تبدیل شده و حل آن تنها از طریق احیای تالاب هامون میسر است؛ آب این تالاب از طریق رودخانه هیرمند که منشا آن افغانستان است، تامین می‌شود و ایران همواره در دریافت حق‌آبه تالاب هامون از افغانستان دچار چالش است.

یکی از مشکلاتی که برخی از کارشناسان معتقدند موجب خشکی زودهنگام تالاب هامون می‌شود، این است که همان مقدار آبی هم که از طریق افغانستان وارد منطقه سیستان می‌شود، در حال حاضر به درستی مدیریت نمی‌شود و همین امر سبب شده تالاب بسیار زودتر از آنچه باید، خشک شود.

شمال هیرمند از مناطقی است که به دلیل آنکه در مجاورت هامون قرار دارد و در پی حمل ریزگردهای بستر خشکیده تالاب توسط طوفان، بسیار آسیب‌پذیر است به نحوی که بسیاری از خانه‌های روستایی در این منطقه زیر گرد و خاک و ریزگرد مدفون شده‌اند؛ البته بسیاری از خانوارهای ساکن این منطقه تاکنون به دیگر نقاط کشور مهاجرت کرده‌اند اما اندک خانوارهای باقی مانده امروزه با مشکلاتی همچون آسم و تنگی نفس دست و پنجه نرم می‌کنند.

بادهای 150 روزه امان مردم را بریده

رضا خمر یکی از ساکنان مناطق مجاور تالاب هامون در شهرستان هیرمند در گفت‌وگو با تسنیم اظهار داشت: وزش بادهای 120 روزه امان مردم منطقه را بریده است. ای کاش این باد و شرایط بحرانی آب و هوا به 120 روز ختم می‌شود اما در حال حاضر طوفان‌های سیستان بیش از 150 روز از سال میهمان مردم منطقه است.

وی تاکید کرد: تاکنون همه خانواده‌هایی که توان مالی و شرایط مهاجرت داشته‌اند منطقه را تخلیه کرده‌اند و افراد باقی مانده واقعاٌ امکان رفتن نداشته‌اند وگرنه بی‌شک این شرایط برای زندگی یک انسان منطقی نیست.

خمر بیان کرد: علاوه بر طوفان و شرایط آب و هوایی غیرقابل تحمل، اوضاع اشتغال در منطقه سیستان بحرانی است و بسیاری از مردم مناطق روستایی سیستان زندگی خود را با یارانه 45 هزار تومانی سپری می‌کنند که شاید باور آن برای مردم دیگر نقاط کشور غیرممکن باشد اما باید این شرایط را از نزدیک ببینند تا با عمق فاجعه آشنا شوند.

این شهروند سیستانی گفت: مسئولان کشوری و استانی هر از چندگاهی سری به مردم سیستان می‌زنند اما این آمد و رفت‌ها تحولی در شرایط منطقه ایجاد نکرده و سیستان سال‌ها با بحران و شرایط دردآور عجین شده است.

تدوین پیش‌نویس تفاهم‌نامه مدیریت پایدار تالاب هامون

مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان اما به تازکی از تدوین پیش‌نویس تفاهم‌نامه مشترک حفاظت و مدیریت پایدار تالاب بین‌المللی هامون خبر داده است.

نیره پورملائی اعلام کرده: پس از برگزاری 4 کارگاه فرابخشی مدیریت یکپارچه تالاب هامون با مشارکت دستگاه‌های اجرایی ذیربط و جوامع محلی از جمله بهره‌برداران این تالاب و سپس تصویب در شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان سیستان و بلوچستان، تدوین تفاهم‌نامه مذکور گامی مهم در اجرای برنامه مدیریت زیست بومی تالاب هامون است.

وی ادامه داد: زمان آن فرا رسیده تا با تقویت همکاری دستگاه‌های اجرایی مرتبط با احیای تالاب هامون با آن به عنوان یک اکوسیستم واحد رفتار شود چرا که یک برنامه مدیریتی قوی بر مشارکت آحاد افراد جوامع محلی و کلیه ذی‌نفعان تالاب از طریق تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی تاکید می‌کند.

پورملائی تفاهم‌نامه مذکور را ضمانت اجرایی برنامه مدیریت یکپارچه تالاب هامون دانست و به کارگیری  رویکرد مشارکتی را  زمینه مناسبی برای همگرایی کلیه ذینفعان در فرآیند مدیریت تالاب‌ هامون معرفی کرد.

مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان خاطرنشان کرد: مقرر شده فرمانداران منطقه سیستان و سایر دستگاه‌های اجرایی مرتبط، نظرات پیشنهادی و تکمیلی خود را در مورد تفاهم‌نامه مشترک، ظرف مدت یک هفته اعلام و پس از اعمال نظرات، تفاهم‌نامه مذکور در یک مراسم رسمی امضاء و مبادله شود.

احیای هامون، وعده‌ای که هرگز محقق نشد

باید دید آیا این تفاهم‌نامه می‌تواند به داد مردم سیستان برسد و با احیای هامون و کاهش ریزگردها از رنج‌های مردم این منطقه بکاهد، چرا که پیش از این نیز وعده‌های زیادی در راستای کمک به حل مشکلات زیست محیطی سیستان به مردم داده شده که هرگز محقق نشده و احیای تالاب هامون در حد حرف باقی مانده‌ است.

معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در طول دوران فعالیت دولت یازدهم حدود 4 تا 5 بار به استان سیستان و بلوچستان سفر کرد که در 2 مورد از این سفرها وعده احیای هامون در 2 بخش کوچک 1000 هکتاری و 700 هکتاری را داد، وعده‌هایی که هرگز محقق نشد و این در شرایطی است که تالاب "جازموریان" که نصف تالاب هامون وسعت دارد، کارگروه احیای ملی دارد ولی تالاب هامون کارگروه احیای ملی ندارد.

وسعت تالاب بین‌المللی هامون حدود 60 هزار هکتار از دریاچه ارومیه بزرگتر است و این تالاب در یک منطقه استراتژیک مرزی قرار گرفته و این در حالی است که گرد و غبار ناشی از آن همه ساله هزاران نفر را راهی بیمارستان می‌کند، اما عملکرد دولت در سال‌های اخیر نشان داده احیای هامون اصلاً در اولویت نیست.

گزارش از آرشام هنرکار

انتهای پیام/