نگاهی به مناسبات مسکو-آنکارا/چالش جدید روسیه و ترکیه در سایه رویکرد متفاوت به مسائل سوریه

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، الکساندر واسیلی‌یف، کارشناس ارشد بخش آسیای مرکزی و قفقاز انستیتو شرق‌شناسی آکادمی علوم روسیه طی نشستی در "بنیاد مطالعات قفقاز" ابتدا به وضعیت روسیه پس از فروپاشی شوروی اشاره کرد و گفت: وضعیت بسیار بد اقتصادی و اجتماعی بر کشور حاکم بود، به طوری که حتی در فروشگاه‌ها مواد غذایی وجود نداشت و مردم با مشکلات زیادی مواجه بودند که در چنین شرایطی مناسبات روسیه با ترکیه راه حل بسیار خوبی برای رفع بخش قابل توجهی از این مشکلات بود.

وی افزود: در این زمان بسیاری از تحلیلگران ترکیه اعتقاد داشتند که وضعیت نامطلوب ناشی از فروپاشی شورروی که منجر به جدایی مناطق آسیای مرکزی، قفقاز و بخش‌هایی از اروپای شرقی شد، ادامه دار خواهد بود و موجب فروپاشی خود روسیه در آینده نه چندان دور می‌شود.

کارشناس روسی با توجه به این دیدگاه ترک‌ها مبنی بر شکننده بودن وضعیت روسیه، خاطرنشان کرد: بنابراین ترکیه سیاست فعالی را در رابطه با ترک‌های روسیه شروع کرد که یکی از آنها تاسیس مراکز آموزشی بود؛ در این مدارس که فعالیت گسترده‌ای داشتند، روس‌ها هم پذیرفته می‌شدند و فقط مخصوص ترک‌ها نبود.

واسیلی‌یف در ادامه گفت: در شرایط بسیار بد روسیه، بسیاری از مراکز کشور به صورت مستقل با ترکیه رابطه برقرار و قراردادهای مختلف فرهنگی، آموزشی و اقتصادی منعقد کردند، برای نمونه جمهوری تاتارستان پیمان‌نامه‌های مختلفی با دولت آنکارا بسته بود.

وی بیان کرد: در اوایل دهه 90 اقتصاد مبنای روابط روسیه و ترکیه بود، در اواخر این دهه انرژی مبنای مناسبات را شکل می‌داد. از نظر سیاسی به موجب حضور فعال ترکیه در آسیای میانه و موضع سخت آنکارا در قبال جنگ چچن، مناسبات دو طرف دچار چالش شده بود.

واسیلی‌یف با بیان اینکه روسیه بعد از سال 2000 وارد شرایط جدیدی شد، عنوان کرد: در این سال‌ها مسکو توانست وضعیت اقتصادی مطلوبی را در کشور ایجاد کند. از طرف دیگر مقامات آنکارا هم به این تجربه رسیده بودند که هم‌گرایی ترک‌های آسیای میانه و قفقاز تحت رهبری ترکیه نتیجه‌ای ندارد.

کارشناس روسی در رابطه با دلایل شکست سیاست هم‌گرایی ترکی، خاطرنشان کرد: یکی از این دلایل، عدم آگاهی تحلیلگران و مقامات ترکیه از وضعیت واقعی موجود در کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز بود. هر یک از کشورهای آسیای میانه هویت تاریخی و فرهنگی مخصوص خودشان را دارند و بسیاری از ایده‌ها و اصولی که توسط کشور ترکیه مطرح می‌شد با مبانی هویتی کشورهای آسیای میانه تعارض داشت.

وی در اشاره به دور جدید از مناسبات روسیه و ترکیه در چارچوب صادرات منابع انرژی، توضیح داد: ترکیه میزان قابل توجهی از منابع مورد نیاز انرژی خود را از کشور روسیه تامین می‌کند که این مسئله موجب نگرانی مقامات آنکارا از وابستگی به روسیه شده است. البته دو طرف تلاش کردند که در سایر حوزه‌ها نیز تبادلات اقتصادی انجام دهند.

واسیلی‌یف ادامه داد: به همین دلیل پیشنهادی از سوی ترک‌ها مبنی بر سرمایه گذاری ترکیه در بعضی از بخش‌های اقتصادی روسیه مطرح شد. از این رو ترکیه سرمایه گذاری گسترده خود را آغاز کرد و تولید محصولات لوازم خانگی و شیشه را شروع کرد که پل‌های شیشه‌ای در روسیه هم توسط آنها ساخته شد؛ اما ترک‌ها به اهداف مورد انتظارشان نرسیدند، زیرا کالاهای مذکور در زمره تولیدات راهبردی نبود. به هر حال ترک‌ها در این بخش از اقتصاد روسیه فعال بودند و سود زیادی  نصیب آنها می‌شد.

کارشناس انستیتو شرق شناسی به بسته شدن مراکز آموزشی ترکیه در روسیه طی این دوره (2000 به بعد) اشاره کرد و گفت: دلایل زیادی را برای تعطیلی این مراکز گفته‌اند، اما یکی از علت‌های مهم آن نگرانی مقامات مسکو از حضور دانش‌آموختگان و استادان این مدارس در ساختار حکومتی روسیه بود. پس از آن فعالیت جنبش‌هایی مانند فتح الله گولن در روسیه آغاز و گسترش یافت.

وی بیان کرد: با این حال مناسبات ترکیه و روسیه به خوبی ادامه داشت که در این مورد مناسبات شخصی پوتین و اردوغان تاثیر زیادی داشت، افزون بر آن مسئله انرژی موجب شد تا روابط دو کشور به طور کامل گسست پیدا نکند و در واقع پل انرژی تاثیرش را بر روند مناسبات دو طرف می‌گذارد. بعد از ساقط کردن جنگنده سوخو توسط ترکیه، تنش در مناسبات آغاز شد که در حال حاضر از شدت این بحران کاسته شده است.

واسیلی‌یف با توجه به "مسئله سوریه" تاکید کرد: مسکو و آنکارا رویکرد مشترکی نسبت به مسائل سوریه و رفتن یا ماندن بشار اسد ندارند که این مورد از ابتدا شروع بحران هم کاملاً مشهود بود. در حال حاضر عامل تاثیرگذار در روابط دو طرف بستگی زیادی به نزدیک کردن دیدگاه‌ها درباره بحران سوریه دارد. حتی جابه جایی مسلمانان از جمله ترک‌های مسلمان روسیه از خاک ترکیه برای حضور در سوریه و شرکت در جنگ نیز مسئله‌ای بود که مسکو بارها بر تهدیدات آن تاکید کرد، اما روسیه در این زمینه هم نتوانست مقامات ترکیه را تفهیم و قانع کند. 

انتهای پیام/