رگ حیاتی فلات مرکزی در بیم و امید "اقدام و عمل"/ رودخانهای که بخشید و خشکید
ابعاد زایندهرود امروز برای بسیاری پنهان است برای آنها که این رودخانه را تنها با سی و سه پل میبینند، رودخانهای که در دو دهه اخیر حضورش در اصفهان منت شهری لوکس را بر دوش مردمانش میگذارد اما واقعیتها را در پشت بستر خاکیاش پنهان کرده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، زایندهرود، ورزشگاه نقشجهان، مصلی، موزه بزرگ اصفهان، رینگ سوم و چهارم، مترو و یا دیگر ابرپروژههای بزرگ این شهر نیست که بشود آن را عقب انداخت. خواسته قلبی 5 میلیون اصفهانی است. خواسته نزدیک به یک میلیون چهارمحالی مقیم اصفهان که خودشان وقتی بستر خشک آن را میبینند دلشان میگیرد و 80 میلیون ایرانی که هر کدام در هر جای ایرانزمین به داشتن این رودخانه میبالند.
ابعاد مختلف خشکی زایندهرود رفته رفته پرده پس میزنند و هر روز بیش از پیش مشخص میشوند اتفاقی که هم به دلیل شرایط اقلیمی و هم به دلیل سوءمدیریت مدیران مختلف امروز شرایط را بحرانی کرده است.
اغراق نکردهایم اگر امروز زایندهرود و بحران آن را به عنوان مهمترین بحران استان اصفهان قلمداد کنیم بحرانی که در سالهای گذشته بیش از آنچه فکرش را کنیم گریبانگیر این استان تأثیرگذار کشور شده و صدای بسیاری را در آورده است.
خشکی زایندهرودی که اگرچه به لطف کشاورزان فعال و پیگیرش، گاهی در این حوزه رسانهای میشود، اما جنبههای مختلفی را به خود اختصاص داده و امروز بیش از هر چیز به دغدغه مردم استان اصفهان و جمعیت عظیمی از مردم فلات مرکزی ایران تبدیل شده است.
قولی که محقق نشد
رئیسجمهور 15 بهمن سال 93 در سفر به اصفهان و در جمع مردمی که در میدان نقشجهان به منظور استماع سخنان او گردهم جمع شده بودند، قولی جدی برای احیای این رودخانه داد. او گفت: بنده در همین جا به وزیر نیرو و استاندار اصفهان دستور میدهم اگر هم زایندهرود آب آن به اندازه کافی نباشد، زایندهرود نباید خشک شود. با دل و جان با همه توان تلاش میکنیم تا اصفهان آباد و سرزنده را هم از نظر آب و هوا و هم از نظر سایر نیازمندیها به نقطهای برسانیم که همه شما خوشحال و مسرور باشید.
این قول روحانی اما با وجود بارها پیگیری مسئولان استانی، نمایندگان استان و مردم سختکوش نصفجهان به نتیجهای نرسید تا اصفهانیها در سفر تبلیغاتی روحانی به اصفهان بار دیگر این خواسته را از او طلب کنند.
رئیس جمهور 24 اردیبهشت امسال در این سفر که حاشیههای مختلفی را به خود اختصاص داده بود در واکنش به مردمی که با شعارهای مثبت و منفی خود خواستار جریان هر چه سریعتر زایندهرود شده بودند، این گونه گفت: ما در دولت یازدهم برای هورالعظیم و دریاچه ارومیه سرمایهگذاری کردیم این بار نوبت زاینده رود است. اصفهان به زنده بودن زاینده رودش است، اصفهان افتخار همبستگی تمدن، ایران و اسلام است.
اگر چه این صحبتهای روحانی و عدم تحقق آن به دلایل مختلف از جمله مشکلاتی که نمیتوان از آنها چشمپوشی کرد و به حق، در این حوزه وجود دارند مورد نقد اقشار مختلف مردم اصفهان شد اما نمیتوان از تلاشهای رسول زرگرپور استاندار اصفهان در این مدت به منظور احیای رودخانه زایندهرود چشمپوشی کرد.
هر چند که نمیتوان از سیاستهای غلط دولتهای مختلف در طول 20 سال گذشته در رابطه با منطقهای کردن مدیریت آب به جای مدیریت کلی آن و اظهارنظرهای غیرمنطقی در این زمینه چشم پوشید اما مردم اصفهان اعتقاد دارند که در این مدت، دولتهای مختلف همچون دولت اصلاحات، دولتهای نهم و دهم نیز در این زمینه عملکرد خوبی نداشتهاند.
مصوباتی مفید اما بدون پشتوانه صحیح اجرایی
استاندار اصفهان به واسطه اینکه مدعی بود شناخت خوبی از موضوع آب دارد، تلاش کرد در طول چهار سال صدارتش بر صندلی استانداری اصفهان گامهایی اساسی در حوزه احیای رودخانه زایندهرود بر دارد. او البته در بخشی از این فعالیت خود موفق بود و توانست با تصویب مصوبات 9 مادهای شورای عالی آب، بعد از طومار شیخبهایی، اتفاقی عملیاتی و قانونی در حوزه احیای حوضه آبریز زایندهرود رقم بزند. با این حال پیگیری زرگرپور در این حوزه نتیجه عملیاتی کوتاهمدت نداد و تا این جای کار تعداد روزهای خشک بودن بستر بزرگ زایندهرود در قلب تاریخی ایرانزمین، بدجوری «توی ذوق» میزند.
دغدغه عمده مسئولان استان در زمینه مصوبات شورای عالی آب، نه مشکلاتی در خصوص این مصوبات و عدم اجرایی بودن آنها، بلکه بیتوجهی مسئولان بالادست به این موضوع و عدم تحقق آن است. جایی که به عنوان مثال در این زمینه، خواستههایی در خصوص عدم بارگزاریهای جدید در این رودخانه مطرح شده اما به گفته مسئولان استان اصفهان، این خواستهها محقق نمیشود.
حمیدرضا فولادگر نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی 25 شهریور امسال در گفتوگو با تسنیم اجرای طرح انتقال آب از بُن به بروجن را از جمله این طرحها عنوان کرده و خواستار توقف این طرح تا زمان تحقیقات جدی و بحثهای زیستمحیطی در این زمینه شد.
وی در بخشی از صحبتهای خود گفت: طرح انتقال آب زایندهرود از بِن به بروجن تا برطرف شدن ابهامات اساسی متوقف شود البته استاندار چهارمحال و بختیاری و نمایندگان این استان، در ماههای گذشته، از جدیت این استان در خصوص اجرای این طرح و اختصاص بودجههای مختلف درباره آن خبر دادهاند قاسم سلیمانی، استاندار وقت چهارمحال و بختیاری، فروردین امسال با اشاره به اعتبار 300 میلیارد تومانی این پروژه گفت: «پروژه انتقال آب بن ـ بروجن باید تا پایان امسال تکمیل شود». موضوعی که بررسی ابعاد آن از سوی شورای عالی آب، خواسته کشاورزان اصفهان است.
ابعاد پنهان زایندهرود
به واقع اگر «زایندهرود» با همه ریز و درشت درگیریها و اتفاقاتش، از بالادست تا پایین دست، تا منتهی الیه به تالاب گاوخونی و ابعاد گسترده اکولوژیکی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، گردشگری و حتی امنیت ملی مورد بررسی جدی قرار نگیرد، ظلمی بزرگ در حق فلات مرکزی ایران صورت گرفته است.
محمد حاج رسولیها مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران تیر امسال سدهای درودزن و زایندهرود را بحرانیترین سدهای ایران در حال حاضر برشمرد.
سیدابوالفضل موسوی بیوکی رئیس مجمع نمایندگان استان یزد نیز 31 تیر امسال اعلام کرد که آب انتقال یافته از زایندهرود به استان یزد یکی از مهمترین موضوعات این استان به شمار میرود، در صورتی که آب انتقالی سرچشمههای زاینده رود به یزد نباشد تا با آبهای زیرزمینی یزد مخلوط شود، کیفیت آب چاههای یزد اصلاً برای مردم قابل استفاده نیست.
وی ادامه داد: خط یک انتقال آب یزد که از سرچشمههای زایندهرود به این استان وارد می شود، دارای ظرفیت سالانه 100 میلیون متر مکعب است ولی در 10 سال گذشته به صورت میانگین بین 62 تا 66 میلیون متر مکعب آب به استان یزد آمده است.
این در شرایطی است که بر اساس قانون و مصوبات صورت گرفته، قرار بود انتقال آب از کارون به اصفهان و از اصفهان به استانهای دیگر نظیر یزد، به صورت همزمان انجام شود، حال آنکه اصفهان سهم خود را در این زمینه_ به قیمت حتی خشک شدن بستر رودخانه زایندهرودش_ پرداخت کرده اما بخشهای قابل توجه در زمینه انتقال آب به زایندهرود، هرگز روی خوش به خود ندید!
ابعاد دیگر زایندهرود اما پنهان است برای بسیاری. برای آنها که این رودخانه را تنها با سی و سه پلش میبینند و خواجو؛ و هتلهایی که اطراف آن ساخته شده است. رودخانهای که در دو دهه اخیر، حضورش در اصفهان، منت شهری لوکس را بر دوش مردمانش میگذارد اما واقعیتها را در پساپس موجهای خشک بستر خاکی و آلودهاش پنهان کرده است. گردشگری، فرهنگ و تمدنی با تاریخی چند صدساله، اقتصاد، محیط زیست و بیماریهایی که منابع غیر رسمی از ارتباطات آنها با خشکی زایندهرود خبر میدهند و مردمانی که در غرب و شرق اصفهان، امیدشان به همین چند لیتر بالا و پایین آب است و همین چند «مَن» برنج و گندم.
بحران جدی است
امروز در شرایطی میزان آب پشت سد زایندهرود 200 یا 300 میلیون متر مکعب عنوان میشود که حدود 9 سال پیش، با میزان آب پشت سد حدود یک میلیارد و 250 میلیون متر مکعب، شرایط این رودخانه از سوی مسئولان ذیربط بحرانی عنوان میشد.
روابط عمومی شرکت آب منطقهای استان اصفهان، 23 خرداد امسال از قول مسعود میرمحمدصادقی، مدیرعامل آب منطقهای اصفهان، میزان ذخیره آب سد زایندهرود را حدود 390 میلیون مترمکعب عنوان کرد.
علی بصیرپور معاون بهره برداری شرکت آب منطقهای اصفهان، 21 تیر امسال گفت: حال حاضر میزان حجم ذخیره سد زاینده رود 372 میلیون متر مکعب است.
وی همچنین 24 شهریور امسال در گفتوگو با تسنیم با اشاره به حجم باقی مانده از سد زایندهرود گفت: در حال حاضر حدود 218 میلیون متر مکعب از حجم سد زاینده رود باقی مانده است.
آمار اعلامشده اما، حاکی از شرایطی دارد که وضعیت زایندهرود را به بحرانیترین وضعیت خود تبدیل کرده و بدون شک، آینده آبی استان را نگران کننده قلمداد میکند.
بیعدالتی در اجرای مصوبات!
حوضه آبریز زایندهرود تنها مختص استان اصفهان نیست و شهرها و استانهای مختلفی را در بر میگیرد البته بررسی مصوبات شورای عالی آب نشان میدهد که این شورا این بار کل حوضه را به صورت یکپارچه مورد بررسی قرار داده و احیای این رودخانه از سرچشمه تا محل سرریز آب را در گرو رفع تمام مشکلات حوضه عنوان میکند. مردم اصفهان و بسیاری از مسئولان این استان بر این باور هستند که تعهدات در نصفجهان انجام شده و استان بالادست در این خصوص اقدامات لازم را عملیاتی نکرده است.
اکبر ترکی نماینده مردم فریدن، چادگان و بوئین میاندشت در مجلس 17 مرداد امسال در گفتوگو با تسنیم گفت: براساس مصوبه 9 مادهای شورایعالی آب، هرگونه بارگذاری جدید در حوزه زایندهرود ممنوع اعلام شده که این موارد در استانهای همجوار رعایت نمیشود.
هفته گشته نیز جامعه اسلامی مهندسان استان اصفهان از مسئولان استانی خواستار پیگیری اجرای مصوبات قانونی در حوضه زایندهرود شدند.
کمیسیون امنیت ملی مجلس، پیگیر موضوع آب اصفهان
مشکلات جدی آب اصفهان حتی رئیس و اعضای کمیسیون امنیت ملی مجلس را نیز به این شهر فرا خواند و بروجردی رئیس این کمیسیون 24 تیر امسال در سفر به اصفهان با بیان اینکه حوضه آبریز زایندهرود یکی از حوضههای حیاتی است و برای بررسی مشکلات این حوضه باید عنایت بیشتری انجام داد گفت: مصوبات شورای عالی آب به میزان قابل توجهی معضلات فعلی را کاهش میدهد.
زرگرپور استاندار اصفهان نیز در این دیدار خواستار آن شد که از شورای امنیت کشور و کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس زمینه اجرای بندهای نوشته شده در راستای برطرف کردن معضلات حوضه آبریز زایندهرود را مد نظر قرار دهد.
حتی سرلشکر صفوی دستیار و مشاور عالی مقام معظم رهبری نیز 7 مهر امسال، در سفر خود به برطرف کردن معضل خشکی زایندهرود اشاره کرد و خواستار برطرف شدن این موضوع شد. سرلشکر صفوی گفت: برای برطرف شدن بحران آب زاینده رود باید تونل بزنند اما برای این کار پول ندارند و مشکل پول است، اکنون بدون مشارکت مردم در اقتصاد مقاومتی کار جلو نمیرود و اجرایی کردن برنامه ششم انجام نمیشود.
بحران جدیتر از آن است که به نظر میآید
نباید فراموش کرد که با خشکی زایندهرود، کانونهای گرد و غبار در استان اصفهان، بیش از گذشته فعال میشود و این موضوع، بحرانی جدی در مرکز ایرانزمین به وجود خواهد آورد. سازمان حفاظت محیط زیست که طی سالهای گذشته با بحران گرد و غبار خوزستان روبهرو بوده، به خوبی میداند که تکرار این اتفاق و یا مشابه آن در استان اصفهان، خسارات جبرانناپذیری به بار خواهد نشاند.
بابک صادقیان رئیس آزمایشگاههای ادارهکل حفاظت محیطزیست اصفهان 21 تیر امسال در پاسخ به نگرانیهای صورت گرفته درباره گرد و غبار اصفهان در این فصل سال گفت: هجوم گرد و غبار در این زمان مربوط به فعال شدن کانونها است، از این رو دمای هوا در چند روز گذشته در کشور افزایش پیدا کرده از این رو زمانی که رطوبت خاک کم میشود و وزش باد شدید در دشت مرکزی رخ میدهد این شرایط مستعد تولید، انتشار و پراکنده شدن ذرات معلق میشود و با توجه به جهت وزش باد، استانها و شهرستانهای دیگر را تحت تاثیر خود قرار میدهد.
حمید ظهرابی مدیرکل وقت حفاظت محیط زیست استان اصفهان نیز 31 تیر امسال از وقوع پدیده گرد و غبار در اصفهان ابراز نگرانی کرد و گفت: بازهم امکان وقوع چنین پدیدهای در اصفهان وجود دارد که یکی از دلایل آن خشکی مرکز ایران به دلیل خشکسالیهای چند سال اخیر است.
راهکار مشخص است
مسئله جدی است شاید خیلی جدیتر از آنکه زایندهرود را با راین مقایسه کرد یا حتی در جشنوارههای بینالمللی از آن سخن گفت مهمتر از آن که فیلم و مستند آن را بسازند و خیلی جدیتر از آنکه هنرمندان توییت کنند و مردمان نصفجهان تحصن و تجمع. امروز فقط نطقهای پیشاز دستور اعضای شورای چهارم و پنجم یا مصاحبههای مسئولان استانی و نمایندگان مجلس کافی نیست.
مردم اصفهان از وعده خسته شدهاند و از امید واهی دادن نگرانی دارند و آیندهای روشن در این حوزه میخواهند.
شاهرگ حیاتی نصفجهان این روزها با بحرانهایی جدی دست و پنجه نرم میکند. بحرانی که آنقدر جدی شده که، دیگر نه کاری به فرهنگ و تمدن این خطه دارد و نه نیازی به گردشگری زیرا امروز موضوع سلامت مردمان این خطه، بیش از هر چیزی، در انتظار تصمیماتی جدی است، راهکار ساده است و شدنی. تنها عزمی جهادی میخواهد و مدیرانی که به جای تفکر منطقهای، ملی فکر کنند و به مصالح ملی بیاندیشند. امروز اصفهان منتظر یک تصمیم جدی است و عملیاتی شدن اقدامی تا آیندگان کمتر ما را به قضاوت بنشینند.
گزارش از مسعود سعیدی
انتهای پیام/