زمانی برای بازگشت جدی به اقتصاد مقاومتی
با در نظر گرفتن شرایط ویژه در خصوص برجام به نظر می‌رسد دولت باید تخم‌مرغ‌های برجام را از سبد اداره کشور بردارد.
به گزارش گروه رسانه‌های خبرگزاری تسنیم، تمام تخم‌مرغ را در یک سبد نچینید. این ضرب‌المثلی قدیمی است که بارها و بارها در مورد تمرکز بر یک راه حل برای از میان بردن مشکلات به کار می‌رود. حالا و در آستانه دو سالگی اجرای برجام این توافقنامه چند جانبه و شرایطی که از آن حاصل شده با ریسک‌های فراوانی رو به‌رو است. شرط‌های جدیدی در خصوص تمدید تعلیق تحریم‌ها از سوی ترامپ مطرح شده و هیچ کس نمی‌داند که در نهایت اختلافات بین اروپا و امریکا به کدام سمت حرکت می‌کند. حالا نکته اساسی اینجاست که می‌توان تمام شرایط اقتصادی و سیاسی کشور را روی شرایط پر نوسان فعلی استوار کرد و یا حداقل به سراغ برنامه‌هایی برای مواقعی رفت که دیگر برجامی وجود نداشته باشد. البته ممکن است برخی مطرح کردن علنی این ماجرا را ایجاد هراس در فضای عمومی جامعه بنامند و معتقد به مطرح کردن این سناریو درمحافلی غیررسمی باشند، اما در کنار آن باید به این نکته هم توجه کرد که اجرای هر برنامه‌ای به خصوص در شرایط سخت باید با نوعی اجماع ملی همراه باشد و در گام اول برای این اجماع باید مردم را با شرایط پیش رو آشنا کرد.
کارهایی که انجام نشد
نکته اساسی اینجاست که در سال‌های گذشته اقدامات فراوانی بود که می‌توانست فشار بر کشور را در چنین شرایطی به شدت کاهش دهد.
به عنوان مثل پیمان دو جانبه پولی، انتقال لنگر ارزی از دبی، تقویت روابط پولی با چین و هند و روسیه برای تنوع بخشی کانال‌های ارزی که تصادفا هیچ کدام انجام نشد. کارهای دیگری بود که ابدا نباید انجام می‌شد مانند رها کردن بحران بانکی برای پنج سال و اتکای بی اندازه به قول‌های اروپایی‌ها برای رونق اقتصاد ایران و سرمایه‌گذاری‌هایی که هیچ گاه روی واقعیت را به خود ندید. بگذریم از اینکه در طول یک سال گذشته امریکایی‌ها از هیچ تلاشی برای ضربه وارد کردن به اقتصاد ایران دست برنداشتند.
به عنوان مثال امریکایی‌ها در تلاش هستند تا با گسترده کردن فهرست تحریمی خود روند نقل و انتقال ارز را در ایران محدود کنند و این نکته‌ای بود که خود ترامپ هم به آن اذعان کرده است.
تشدید فشار بر شبکه بانکی درامارات متحده عربی، جایگزینی نفت ایران در کره و هند با نفت امریکایی، فشار بر چین و یا همراهی چین برای تعیین اصالت منبع نقل و انتقالات ارزی ایران که به لحاظ فنی معادل عدم امکان تخصیص ارز به مصرف کنندگان ایران بود، بخشی از این چرخه است.
نگاهی به تجربیات گذشته
مطرح شدن برنامه‌های جایگزین تنها مختص به دوران فعلی نیست و در زمان جنگ تحمیلی نیز بارها و بارها در نظر گرفتن پلان B برای اداره کشور در شرایط ویژه مطرح شده است.
مسعود روغنی زنجانی رئیس اسبق سازمان مدیریت و برنامه وقت به این نکته اشاره می‌کند که سه برنامه برای اداره کشور در شرایطی که با سقوط صادرات نفت و قطع راه‌های مواصلاتی بین‌المللی روبه رو می‌شدیم، پیش بینی شده بود تا امکان حفظ جبهه‌های نبرد حق علیه باطل فراهم باشد. البته این شرایط اضطراری هیچ گاه به وجود نیامد و در شرایط سخت جنگی و با تلاش تمام دستگاه‌ها جریان صادرات نفت و ورود کالا حفظ شد. حالا و در شرایط فعلی امکانات کشور دهها برابر شرایط زمان جنگ است. برنامه ریزی در شرایط فعلی برای مقامات دولتی سهل‌تر است و تجربیات سال‌های 89 تا 94 می‌تواند چراغ راهی در مقابل مسئولان و دولتمردان باشد.
البته تمام اینها به شرطی است که اراده‌ای برای این نقشه راه وجود داشته باشد و مانند گذشته تمام تلاش بر استفاده از شرایط بین‌المللی متمرکز نباشد.
به اقتصاد مقاومتی بازگردید
البته تأکید بر اداره کشور مبتنی بر ظرفیت‌های داخلی نکته‌ای نیست که بار اول مطرح شده باشد. مقام معظم رهبری در سخنان خود بارها و بارها بر این نکته تأکید کرده‌اند.
مسئله‌ای که با شدت یافتن تحریم‌های غیرانسانی و یکجانبه غرب علیه نظام جمهوری اسلامی ایران شدتی دو چندان یافته است. ایشان در دیدار کارآفرینان کشور در سال 1389 به این نکته اشاره و تصریح کردند: وظیفه همه ما این است که سعی کنیم کشور را مستحکم، غیرقابل نفوذ، غیرقابل تأثیر از سوی دشمن، حفظ کنیم و نگه داریم؛ این یکی از اقتضائات «اقتصاد مقاومتی» است که ما مطرح کردیم.
در اقتصاد مقاومتی، یک رکن اساسی و مهم، مقاوم بودن اقتصاد است. اقتصاد باید مقاوم باشد؛ باید بتواند در مقابل آنچه که ممکن است در معرض توطئه دشمن قرار بگیرد، مقاومت کند.
نکته جالب اینجاست که این سخنان زمانی بیان شده بود که هنوز از افزایش تحریم‌های اقتصادی غرب علیه ایران خبری نبود. در آن زمان مقام معظم رهبری با آینده‌نگری بحث اقتصاد مقاومتی را مطرح کرده و خواستار توجه محافل اقتصادی به این نکته حیاتی شدند.
دولت نقشه جایگزین را جدی بگیرد
حالا به نظر می‌رسد که دولت باید به سرعت امکان فروپاشی برجام را به شکل یک گزینه جدی در نظر گرفته و هر چه زودتر به سراغ یافتن نکات جایگزین برای مقابله بافشارهای غرب باشد.
شاید مناسب ترین زمان برای ایجاد چنین راهی در شرایط فعلی است که بودجه سال 97 در حال تصویب در مجلش شورای اسلامی است. به طور حتم نکات فراوانی است که می‌توان در بودجه اعمال کرد تا زمینه برای اداره کشور بدون تکیه بر برجام فراهم شود. اگرچه به نظر می‌رسد بودجه سال 97 کمتر واجد این خصوصیات است، اما اصلاح آن در مجلس می‌تواند کمکی به خود دولت نیز باشد. نکته دیگری که دولت به صورت جدی باید آن را مورد توجه قرار دهد، تقویت رابطه با طرف‌هایی است که می‌توانند فشارهای موجود بر کشور را کاهش دهد.
بار سنگین این مسئله به شدت روی وزارت امورخارجه سنگینی می‌کند تا از تمرکز صرف روی اروپا دست بردارد و به سایر طرف‌ها نیز توجه کند. شاید چند ماه باقیمانده فرصت خوبی برای وزارت امورخارجه باشد.
البته در دوران کنونی این نکته‌ها بارها و بارها از سوی دلسوزان به دولت یادآوری شد. با این حال بنا به دلایل سیاسی و رقابت‌های درونی اغلب این توصیه‌ها شنیده نشد. حالا به نظر می‌رسد که دولت باید بدبینانه ترین انتقادات را نیز در محاسبات خود دخیل و خود را برای یک نقشه جایگزین آماده کند.
منبع: جوان
انتهای پیام/
