استعمار پیر چگونه تیشه به ریشه «فارسی» زد؟

استعمار پیر چگونه تیشه به ریشه «فارسی» زد؟

جنبش «پارسی‌نگاری» حرکتی اعتراضی بود که از سوی برخی علما و فارسی‌دوستان هند پس از چرخش زبانی در این کشور رخ داد. طبق بررسی‌های صورت گرفته در قرن هجدم بسیاری از روستاهای هندوستان به زبان فارسی صحبت می‌کردند.

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، اگر نگاهی به نقشه زبان فارسی در طول تاریخ بیندازیم، با کاهش تدریجی میزان قلمرو این زبان و به‌تبع، افراد مسلط به آن طی دو سده اخیر مواجه می‌شویم؛ امری که سبب شده تا گستره عظیم زبان فارسی از محدوده عراق تا چین، تنها به ایران، مناطقی از تاجیکستان و افغانستان محدود شود.

از جمله نواحی که حیات زبان فارسی در آن چند سده‌ای است که همانند سابق جریان ندارد، هندوستان است. زبان فارسی که در هندوستان بیش از هفت سده به عنوان زبان رسمی و علمی شناخته می‌شد، بعد از استقرار انگلستان و استعمار هندوستان از سوی این کشور، کم‌کم جای خود را به زبان انگلیسی داد؛ سرگذشتی که به عنوان یکی از غم‌انگیزترین موضوعات در تاریخ ایران و هند ثبت شده است. با وجود این تاریخ و پیشینه و با وجود هزاران نسخ خطی ارزشمند و نفیس فارسی در هند، خبری از زبان فارسی در زندگی مردم نیست؛ پیوندی قطع شده که امیدی به بهبود آن و بازگشت وضعیت سابق نمی‌رود.

در چند سال گذشته با تلاش‌های صورت گرفته گفته می‌شود که وضعیت زبان فارسی و راه‌اندازی انجمن‌های ادبی در این خصوص در هندوستان بیش از پیش است، اما به گفته کارشناسان، تا رسیدن به وضعیت مطلوب و سامان دادن به کارهای بر زمین مانده فاصله بسیار است.

مهرداد رمضان‌نیا، نویسنده و پژوهشگر، در کتابی تحت عنوان «پایان فارسی در شبه‌قارۀ هند: استعمارطلبی؛ فرهنگ چاپ و دگرگونی‌های زبانی» به چرایی افول زبان فارسی و پایان حکومت 800 ساله آن در هندوستان پاسخ دهد. مؤلف کتاب تلاش دارد تا با نگاهی تاریخی و با در نظر گرفتن شرایط اجتماعی و سیاسی، و همچنین تأثیر مدرنیته بر نابودی یک زبان، بدون داشتن زاویه و نگاه خاصی و صرفاً با در نظر گرفتن اسلوب یک کار پژوهشی به پرسش‌های موجود در این زمینه پاسخ دهد.

در بخش‌هایی از این کتاب می‌خوانیم: بریتانیا به عنوان حکومت جایگزین تیموریان در بنگال، لزوم یادگیری زبان فارسی را شیوه چگونگی حکومنت بر هند می‌دانستند. در سده هجدم، مقامات رسمی بریتانیا به یادگیری زبان‌های کلاسیک هند(سانسکریت، فارسی و عربی) و همچنین تعدادی از زبان‌های بومی پرداختند. در این مطالعه فارسی و اسناد امپراتوری تیموری مرتبط «وسیله‌ای برای فهم نهادهای هندی» شد. در واقع، فارسی زبان اصلی انتقال بین اطلاعات و دانش نظام سیاسی رژیم‌های پیشااستعماری و استعماری می‌شود. ...

بیشتر بخوانید: رقبای آسیایی زبان فارسی چگونه مشتری جذب می‌کنند؟

بیشتر بخوانید: دانش‌آموزان ایرانی چقدر زبان فارسی می‌دانند؟ + نمودار

بیشتر بخوانید: انگلیسی‌دانی را فخر می‌دانیم، اما هنوز بر فارسی تسلط نداریم

اگرچه حکومت بریتانیا در هند، به ظاهر سیاسیت مداراجویانه‌ای را در قبال زبان‌های بومی و همچنین زبان فارسی پی می‌گرفت، در سال 1837 زبان‌های بومی بخوانید انگلیسی را در جایگاه زبان رسمی جایگزین زبان فارسی قرار دادند.

فرضیه اصلی بخش نخست کتاب بر آن است که گفتمان استعماری یعنی آنچه استعمارگران درباه سیاست و مقاصدشان نوشته و تصریح کرده‌اند، با زبان آموزشی در مقیاس وسیع‌تری از گفتمان استعماری و با روش‌های حکومت استعماری در هم آمیخته‌اند. بدین منظور، استعمار طلبی زبانی در جهت عرضه بینشی خاص در راهیابی به نوع عمکرد استعمارگران اهمیت بسیار دارد و علاوه بر آن، پرتو وسیع‌تری بر اقدامات استعمار می افکند. در این زمینه، فصل دوم کتاب به روند شکل‌گیری سیاست زبان آموزشی کمپانی بریتانیایی در بافتار سیاست زبانی کمپانی و گفتمان مزبور می‌پردازد. با سیاست استعماری آموزش در بافتار انگلیسی- بومی، زبان فارسی به دلیل نظام سیاست آموزشی جحدید دولت بریتانی در هند به حاشیه رانده می‌شود. این فصل روندی را که به موجب آن زبان اردو جایگزین فارسی در جایگاه زبان آموزشی و شغلی و ارتباطی شد توصیف خواهد کرد.

نویسنده در این کتاب ابعاد مختلفی از تغییرات زبانی در هندوستان را مورد بررسی قرار می‌دهد. او با در نظر گرفتن و شرح شرایط اجتماعی و سیاسی حاکم در دوره‌های مختلف بر اقشار گوناگون مردم هند، چرخش زبانی در این کشور را مورد بررسی قرار می‌دهد. کتاب حاضر که ثمره پایان‌نامه دکتری مولف است، در بخش‌هایی از کتاب به چرایی چرخش زبانی در هند از فارسی به اردو را مورد بررسی قرار می‌دهد. به گفته رمضان‌نیا، پژوهش‌های صورت گرفته نشان می‌دهد که تا سده 18 میلادی حتی در بسیاری از روستاهای دورافتاده نیز زبان فارسی رایج بود و علما نیز با این زبان می‌نوشتند، اما با گسترش صنعت چاپ و ورود ماشین‌آلات این صنعت به هندوستان، کم‌کم شاهد تغییر زبان در این کشور هستیم.

مؤلف همچنین در ادامه نگاهی دارد به وضعیت چاپ کتاب‌ به زبان‌ فارسی در هند و ایجاد جنبش پارسی‌نگاری در مقابل تغییرات زبانی در هند و ... .

هرچند تاکنون آثار متعددی در قالب‌های گوناگون درباره تأثیر فرهنگ فارسی‌زبانان بر شبه‌قاره و همچنین چرایی تغییرات زبانی در این منطقه منتشر شده است، اما بررسی صورت گرفته در «پایان فارسی در شبه‌قارۀ هند: استعمارطلبی؛ فرهنگ چاپ و دگرگونی‌های زبانی» تلاش دارد تا با نگاهی دقیق‌تر به این موضوع بپردازد.

«پایان فارسی در شبه‌قارۀ هند: استعمارطلبی؛ فرهنگ چاپ و دگرگونی‌های زبانی» از سوی نشر نگارستان اندیشه در 180 صفحه منتشر و روانه بازار کتاب شده است.

انتهای پیام/

پربیننده‌ترین اخبار فرهنگی
اخبار روز فرهنگی
آخرین خبرهای روز
فلای تو دی
تبلیغات
همراه اول
رازی
شهر خبر
فونیکس
میهن
طبیعت
triboon
گوشتیران
رایتل
مادیران