صدقیان در مصاحبه با تسنیم مطرح کرد/۲ : تاثیر طرف‌های خارجی بر روابط عربی و ایرانی؛ واکاوی ریشه‌های ایران هراسی
’’مدیر مرکز عربی مطالعات ایران‘‘ معتقد است که ایران و کشورهای عربی منطقه با اعتماد سازی و دوری از برخی مواضع تنش زا میتوانند بدون نیاز به طرف های خارجی امنیت منطقه را تامین کنند و آنرا از کابوس تروریسم نجات دهند.
با پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 (1979م) و تشکیل نظام جمهوری اسلامی در ایران، این کشور با کنار گذاشتن سیاست رژیم پیشین مبتنی بر همکاری با رژیم صهیونیستی و در تضاد با امنیت کشورهای منطقه، سیاست جدید همکاری با کشورهای عربی - اسلامی بر اساس حمایت از قضیه فلسطین و مبارزه با رژیم صهیونیستی در پیش گرفت. اما علیرغم این تحولات در ایران، و سرنگون شدن رژیم شاه که کشورهای عربی را بدلیل حمایت از رژیم صهیونیستی ناراضی کرده بود، برخلاف انتظار، کشورهای عربی منطقه از برقراری رابطه مستحکم با نظام نوپای جمهوری اسلامی استقبال چندانی نکردند. به اعتقاد بسیاری از ناظران دلیل کم توجهی یا نگرانی کشورهای عربی نسبت به برقراری رابطه گرم و مستحکم با ایران به سیاست های ایران هراسی آمریکا بازمی گردد. سیاست منطقه ای آمریکا در چهار دهه گذشته با هدف انحراف افکار عمومی جهان عرب از توجه به مساله فلسطین، بر ایجاد دشمنی و اختلاف میان ایران و کشورهای عربی متمرکز شده است. بسیاری از متحدان عرب منطقه ای آمریکا هم به دلیل وابستگی کامل به این کشور، چاره ای جز پیروی از سیاست ضد ایرانی آمریکا در پیش نداشتند و بجای مقابله با رژیم صهیونیستی به عنوان عامل تمام بحران های منطقه، دشمنی با ایران به عنوان خواست آمریکا را در دستور کار خود قرار دادند. به هر حال بسیاری از کشورهای عربی منطقه و بر خلاف منافع ملی خود و خواست ملت هایشان در چهار دهه گذشته حاضر نشده اند روابط راهبردی با جمهوری اسلامی ایران برقرار سازند. خبرنگار بخش بین الملل خبرگزاری تسنیم با هدف تجزیه و تحلیل دقیق رویدادهای این برهه از روابط ایران و کشورهای همسایه عرب خود مصاحبه ای با دکتر "محمد صالح صدقیان" مدیر مرکز عربی مطالعات ایران انجام داده است که در دو بخش تنظیم و منتشر شده است. برای مطالعه قسمت اول این گفتگو اینجاکلیک کنید.
بخش دوم مصاحبه:
تسنیم: آیا به نظر شما آمریکا و کشورهای غربی اجازه اعتماد سازی بین ایران و کشورهای عربی را میدهند؟ در این صورت آمریکا و غرب احساس میکنند دیگر نمی توانند قراردادهای تسلیحاتی چند صد میلیارد دلاری با عربستان و سایر کشورهای عربی امضا کنند و به همین دلیل به دنبال از بین بردن روابط ایرانی- عربی هستند، اینطور نیست؟
صدقیان: این کاملا درست است و ابتدا نیز گفتم که این کشورها روابط خوبی با غرب دارند و میزبان پایگاههای نظامی غرب بوده و با آن توافقنامههای امنیتی و اقتصادی دارند و کاملا وابسته به ابرقدرتها هستند در نتیجه چطور میتوان با چنین کشورهایی که با غرب و آمریکا روابط خوبی دارند، تعامل داشته و اعتماد سازی کرد؛ کشورهایی که به ما نیاز دارند و به این نیاز اعتراف کرده‌اند. به عنوان مثال در مورد کویت باید گفت که با آمریکا رابطه خوبی دارد و بین دو طرف قراردادهای سیاسی، اقتصادی، امنیتی و اجتماعی امضا شده است، اما صدام به کویت حمله کرد و تمام این قرارداها را نادیده گرفت.
کشورهای عربی روابط با ایران را ضروری می‌دانند
کشورهای عربی معتقدند با وجود رابطه با کشورهای بزرگ، برقراری روابط با ایران ضروری است و بر این اساس باید در نظر داشت که تقویت اعتماد بین جمهوری اسلامی ایران و کشورهای عربی موجب می‌شود میزان تاثیرگذاری ابرقدرتها بر روابط عربی- ایرانی کاسته شود.
تاثیر اظهارات اطمینان بخش رهبر معظم انقلاب بر کویت
هشت سال پیش شیخ ناصر المحمدی نخست وزیر کویت به ایران سفر و با مقام معظم رهبری دیدار کرد و در آن ملاقات رهبر انقلاب جمله ای گفت که تا امروز آنان آن را ارج می نهند به این معنی که ایشان به آنان اطمینان کامل داد و تا امروز خاندان حاکم کویت و شیعیان این کشور با ایران روابط بسیار خوبی دارند. در مورد روابط ایران و عربستان نیز کویت میانجی است و اگر اعتماد آنان جلب شود میتوان آنان را جذب کرد، شیوخ کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به دنبال این هستند که یک نفر اطمینان آنان را جلب کند که این امکان پذیر است اما نیازمند این است که با دیگران تعامل داشته باشیم.
تسنیم: پیشنهادات شما برای عادی سازی و بهبود روابط ایران و کشورهای عربی چیست؟ چرا این کشورها به پیشنهاد ایران مبنی بر تشکیل سامانه مشترک امنیتی و دفاعی به منظور تامین امنیت منطقه بدون نیاز به کشورهای بیگانه تمایل نشان نمیدهند؟
تسنیم: این نیز به همان مشکل نبود اعتماد بین دو طرف باز میگردد به این معنی که در صورت وجود اعتماد است که میتوان معاهدات امنیتی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی داشت. نمی توان چنین سامانه دفاعی را در خلأ ایجاد کرد البته سیاست خارجی ایران مبتنی بر اعتماد سازی و برقراری روابط خوب با کشورهای عربی و اسلامی است.
آیا کشورهای عربی نیز به نوبه خود اقدامات لازم برای اعتماد سازی با جمهوری اسلامی ایران انجام میدهند؟
کشورهای عربی در برابر قدرت ایران چیزی ندارند، پیش از این به مشکلات داخلی کشورهای عربی اشاره کردم و در مورد مسائل ناسیونالیستی، مذهبی و حتی روانی صحبت شد. همه بر این باورند که ایران به دنبال تسلط بر منطقه است و وقتی یک نفر در جمهوری اسلامی اعلام میکند ما چهار پایتخت عربی را تحت کنترل در آوردیم باور آنان را تقویت میکند، به این معنی که معتقد میشوند ایران در صدد تسلط بر کشورهای عربی است. وقتی فردی اعلام می کند اگر ایران نبود، عراق، سوریه و منطقه به دست داعش سقوط کرده بود و هر چند شکی در صحت این موضوع هم نیست، بهتر است بگوییم که این ملت عراق بود که از کشورش به دفاع برخاست و جانفشانی کرد و یا بگوییم ارتش و ملت سوریه با کمک ما از کشورشان دفاع کردند. بنابراین میزان و نوع اظهارات بسیار حائز اهمیت است و این مسائل مردم را تحت تاثیر قرار میدهد؛ طرف مقابل چیزی در اختیار ندارد از همین رو میترسد.
تسنیم: آیا عربستان هم کشوری کوچک و ضعیف است و میترسد؟
صدقیان: بله، عربستان چه دارد؟ چیزی ندارد، حتی سلاحی که در اختیار دارد آمریکاییها کار می اندازند. عربستان و سایر عربهای خلیج فارس فقط پول دارند. حتی شرکت آرامکو را سعودیها به کار نگرفتند، چه کسی نفت عربستان را استخراج میکند؟ سعودیها صاحب سرزمینی هستند که در آن نفت است. از همین رو آنان از ایران می ترسند، زیرا حضور ایران از سلطان نشین عمان تا ترکیه امتداد مییابد و این مساحت گستردهای است و در طرف دیگر خلیج فارس حضور دارد و صاحب قدرت زیادی است بنابراین کاملا طبیعی است که از آن بترسند.
ایران در منطقه قدرت زیادی دارد
ایران موشک های 600 کیلومتری و حتی دو هزار کیلومتری دارد و صاحب قدرت زیادی است واگر در منطقه خلیج فارس رزمایش برگزار کند طرف دیگر چه دارد، صفر، هیچ ندارد حتی نیروی دریایی و قایق های جنگی و ناوگروه ندارد. تنها کاری که میتوانند انجام دهند اینکه به آمریکا مراجعه کنند تا از این کشورها دفاع کند بنابراین به خود می گویند باید امنیت را برای خود بخریم و عربستان از مدتها قبل به دنبال خریدن امنیت است تا جایی که از 80 سال پیش و از زمان تاسیس، امنیت خود را با پول از انگلیس و آمریکا تامین کرده است. در نتیجه ما باید فکر کنیم چطور میتوانیم در اظهارات خود با طرف مقابل تعامل داشته باشیم و برای تقویت اعتماد و اینکه آنان به دوستان ما تبدیل شوند چه تعاملی باید داشته باشیم؟.
افغانستان با کشورهای عربی تفاوت دارد
تسنیم: به عنوان مثال افغانستان در مقایسه با ایران کشور ضعیفی است اما با وجود همسایگی با ایران نمیگوید از ایران احساس خطر میکند. چرا برخی کشورهای عربی ادعا میکنند از ایران می ترسند و به حمایت آمریکا نیاز دارند؟ چرا تصور میکنند ایران به دنبال تسلط برمنطقه و کشورهایشان است؟
صدقیان: اولا افغانستان چیزی ندارد، مانند زن سالخوردهای که زیبایی و بهرهای ندارد اما عربستان و کشورهای عربی خلیج فارس مانند دختری 18 ساله و صاحب ثروت هستند و برای خود نگرانند این نکته اول و مهم است. نکته دوم و البته مهم اینکه در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی، ایران جنبشهای آزادیبخش تشکیل داد و عربستان و کویت با مراجعه به صدام گفتند: وسیله از تو پول از ما . (منظور اینکه کشورهای عربی از ترس ایران از عراق خواستند به ایران حمله نظامی کند و به آن وعده دادند که هزینه های جنگ علیه ایران را به عراق پرداخت خواهند کرد) هنگامی که صدام به کنفرانس سران عرب رفت به آنان گفت: آیا نگفتید پول از ما و وسیله از تو؟. و به همین دلیل جنگ کویت رخ داد. اینکه ایران (به هنگام اشغال کویت از سوی صدام) در کنار کویت قرار گرفته و از آن حمایت کرد به میزان زیادی موجب بهبود وجهه‌اش شد به این معنی که این موضع ایران به معنی مخالفت با اشغالگری بود.
تسنیم: چرا کشورهای عربی با ترکیه مانند ایران تعامل خصمانه‌ای ندارند؟
صدقیان: ترکیه وضعیت متفاوتی دارد. ایران یک طرح سیاسی دارد اما ترکیه طرح اقتصادی دارد و طرح سیاسی ایران مبتنی بر مخالفت با حضور بیگانگان در منطقه و رویارویی با اسرائیل است.
تسنیم: به نظر شما مبارزه ایران و همپیمانان آن با اسرائیل تنها امنیت و منافع ایران را تامین میکند یا منافع و امنیت سایر کشورهای منطقه را نیز به همراه دارد؟
صدقیان: ایران به این هدف بزرگ یا همان مبارزه با اسرائیل به عنوان یک هدف مقدس می نگرد و در واقع این هدف یک آرمان مقدس است و در چارچوب تعریفی که از امنیت منطقه ای دارد، از بین بردن اسرائیل را برای منطقه ضروری می داند. ایران از دولت سوریه و بشار اسد حمایت کرد زیرا به لزوم بقای سوریه برای مقابله با اسرائیل واقف است و می داند اگر بشار اسد سقوط کند، دولت سوریه را یا یک جنبش تروریستی در اختیار خواهد گرفت یا کشورهای دیگر و این به معنی به تاخیر افتادن رویارویی با اسراییل و تاخیر در نابودی آن است. هنگامی که از سیطره ایران صحبت میکنند، باید گفت که ایران در صدد تسلط بر عراق و تشکیل امپراتوری در منطقه نیست اما بی شک به دنبال ایجاد راهکارهایی است که با استفاده از آن رویارویی با اسرائیل به منظور نابودی آن ادامه داشته باشد. این طرح ایران است اما برخی معتقدند این صحبت‌های من دیپلماتیک است در نتیجه به عقیده آنان ایران به دنبال تسلط بر ملت‌هاست.
دو طرح برای برخورد با اسرائیل
اکنون دو طرح در منطقه وجود دارد؛ طرح ایرانی و اسرائیلی. طرح ایران مبتنی بر این است که اسرائیل عامل عقب افتادگی منطقه است و منطقه بدون اسرائیل از رقابت و دودستگی و کشتار دور خواهد بود در نتیجه مشکل، وجود اسرائیل در منطقه است. اسرائیل میخواهد در همه چیز از جمله ارتش، فرهنگ، امنیت و توسعه برتر از دیگران باشد به همین دلیل باید دیگران عقب افتاده باشند تا اسرائیل بیشتر از آنان پیشرفت کند و مشکل همین است. در این میان هر کشوری که درمنطقه به دنبال پیشرفت باشد، اسرائیل به هیچ وجه اجازه تحقق آن را نمیدهد، هر کشور عربی و اسلامی چنانچه بخواهد به عربستان هواپیما بدهد باید با موافقت اسرائیل باشد، حتی در مورد نوع و تعداد هواپیماها نیز اسرائیل باید نظر موافق بدهد تا عربستان در این خصوص هیچ برتری نداشته باشد. در خصوص هستهای و علمی نیز همین وضعیت حاکم است به این معنی که به عنوان مثال در مورد معاهده کمپ دیوید با مصر اسرائیل آن را مشروط به این کرد که هیچ دوره تحصیلی در مورد فیزیک هستهای در مصر وجود نداشته باشد و این شرط به عنوان یک بند در معاهده مزبور ذکر شده است. مصر قابلیت خوبی برای فرهیختگان و دانشمندان دارد، اما فیزیک هستهای برای این کشور ممنوع است، این برتری خواهی اسرائیل در منطقه در همه چیز قابل مشاهده است و همان طرح و برنامه اسرائیل در منطقه است.
یا رویارویی با اسرائیل یا صلح و قبول تبعات آن!
اما طرح ایران مبتنی بر این است که تا زمانی که اسرائیل در این منطقه حضور دارد کشورهای منطقه عقب افتاده هستند و منطقه گرفتار بحران و جنگها است. هر انسانی می تواند بگوید می خواهم پیشرفت کنم و کشور را بسازم، اما هنگامی که یک کشور در صدد پیشرفت برآید اسرائیل در برابرش قد علم میکند و در این صورت دو گزینه باقی میماند یا رویارویی با این مانع و برنامهریزی برای مقابله با آن یا صلح با آن. در صورت پذیرش صلح همان وضعیت کمپ دیوید پیش می آید؛ معاهده ای خفت بار و بسیار توهین آمیز که برای مصریها و اردنیها خفت بار است. در این شرایط ایران رویارویی را برگزید.
تشخیص دقیق امام خمینی (ره) در اولویت گذاری سیاست مبارزه ایران با اسرائیل
در واقع تشخیص امام خمینی (ره) که قضیه فلسطین را در اولویت سیاست ایران قرار داد، تشخیص دقیقی برگرفته از ارزیابی آگاهانه از اوضاع سیاسی منطقه بود، زیرا اسرائیل و آمریکا خیری برای منطقه نمی خواهند. ببینید آمریکا در عراق چه کرد جز نفاق و تنش بین شیعه و سنی و کُردها، کار دیگری نکرد. درک آنچه آمریکا از سال 2003 در عراق به بار آورد دشوار نیست زیرا به نفع اسرائیل است که عراق و عربستان و نیز سوریه و ایران را گرفتار دسته بندی کنند تا به کشورهای کوچک تبدیل شده و با یکدیگر جنگ و بحران داشته باشند تا اسرائیل بتواند در صلح و امنیت به سر ببرد.
گفتگو از سعید شاوردی
انتهای پیام/
صدقیان ۱
صدقیان ۲
۳
صدقیان ۴
صدقیان ۵
