اصفهان| روایتی از زندگی ابوالمعالی؛ صاحب مکتب فیض در اصفهان

به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، میرزا ابوالمعالی کلباسی، آخرین پسر فقیه نامی جهان شیعه؛ حاجی محمد ابراهیم کرباسی است و نخستین نیای اش حاج محمد حسن خراسانی کرباسی، فردی که به ادیب ماهر و عالم زاهد از گذشته تا کنون شهرت دارد.

میرزا ابوالمعالی کلباسی که متخلص به صاحب مکتب فیض است در سحرگاه چهارشنبه هفتم شعبان سال 1247 هجری قمری دیده به جهان گشود. هنوز پایش در مکتب نوجوانی بود که پدر را از دست داد و مشکلات، فقر و ناراحتی روحی؛ جان پناهش شد.

خود می گوید:" به قدری سختی و ناملایمات به من روی آورد که اگر به سنگ می آمد آن را آب می کرد و اگر به دریاها می خورد، آنها را از جریان می انداخت، فقر به گونه ای بر من چیره گشت که شش ماه از سال را روزه می گرفتم..."

اما سختی ها مانع راه میرزا ابوالمعالی نشد و با عزمی راسخ و شوقی وافر راه پدر و نیاکانش را ادامه داد، میر سید محمد شهشهانی شوهر خاله ابوالمعالی نقشی مهم در رشد و شکوفایی او بعد از فوت پدر ایفا کرد، وی کتاب " ذره الغرویه" سید بحرالعلوم را از همان دوران نوجوانی نزد علامه شهشهانی فقیه اصولی فرا گرفت و تحصیلات عالی و دروس اجتهادی را نزد شوهر خاله خود ادامه داد.

این فقیه نامی، آنچنان در زندگی میرزا ابوالمعالی تاثیر داشته که از او به عنوان " شیخنا السید" تعبیر کرده است، از دیگر اساتید او در فقه و اصول مدرس نامی علامه میرسیدحسن مدرس اصفهانی بود.

از نویسندگانی که به شرح زندگی اش پرداخته و شاگردانی که پای مکتبش بزرگ شدند، اعتراف به دقت نظر و حسن تحریر همراه با اندیشه ای عمیق و اعتراف به احتیاط ابوالمعالی در امور، دوری اش از امور شبهه ناک، ورع و پرهیزکاری، حسن خلق و به رویگردانی اش از دنیا کردند.

ابوالمعالی دوست داشت روی زمین بنشیند و از نشستن در غیر جاهای پست دوری می کرد و این سکنات همراه همیشگی او بود حتی تا پایان عمر و روزهای آخر بیماری اش. روزی که به زمین تکیه کرده و سرش را روی آن گذاشته بود؛ خواستند تا جایش را تغییر دهند و او تنها به این شعر اکتفا کرد:

من لم یطاء التراب برجله

وطا التراب بصغه الخد

و اطرافیانش سکوت کردند بر اصرار خود.

سادات نزد او از جایگاه ویژه ای برخوردار بودند و رفت و آمد ایشان را پیش از خود مقدم می دانست و تکریم شان می کرد و درست در مقابل از معاشرت با اهل دیوان و امرای دولتی اجتتاب می کرد.

از آیت الله بروجردی نقل شده است: " با اینکه میرزا ابوالمعالی استاد من بودند، اما حاضر نمی شدند که پشت ایشان راه بروم... و من هر گاه به منزل ایشان می رفتم به خاطر همین احترام ها و تکریم ها شرمنده می شدم."

مکتب ابوالمعالی، مکتب فیض بود با فضایی روحانی؛ به مصداق حدیث حواریین و عیسی است که آخوند گزی در این باره می نویسد: " مجلس آن مرحوم، مصداق حواریین و عیسی (ع) بود که عرض کردند:" من نجالس؟ با که نشست و برخاست کنیم؟، فرمود: " من یذکرکم الله رویته و یزیدکم فی العلم منطقه و یرغبکم فی الاخره عمله" : کسی که دیدار او شما را به یاد خدا اندازد و گفتار او بر علم شما بیفزاید و کردار او شما را مایل به آخرت نماید." و این حالات میرزا ابوالمعالی کلباسی بود.

مکتب این مدرس و عالم نامی اواخر قرن سیزدهم از حیث کمی و کیفی از دیگر مجالس وقت، ممتاز بود و جمعیتی متفاوت بر سر درس او حاضر می شدند. مشاهیری چون؛ سید ابوالحسن مدیسه ای اصفهانی، سید ابوالقاسم دهکردی، میرزا جمال الدین کلباسی، سید جمال الدین گلپایگانی، شیخ حسنعلی نخودکی، سید حسین طباطبایی بروجردی، حاج آقا رحیم ارباب، سید محمد باقر درچه ای، شیخ محمد حسین اشنی، میرزا محمد حسین نایینی، سید محمد مهدی درچه ای، شیخ مرتضی طالقانی، شیخ ابوالقاسم کبیر قمی و سید احمد خوانساری صفایی که خود کدام عالمی نامی هستند و مورد عنایت خاص حضرت حق.

مدرسه حاجی کرباسی، کنار مسجد حکیم؛ محل تدریس میرزا بوده و او در همین مدرسه شاگردانی بزرگ تربیت کرد و دانش های گوناگون را تدریس می کرده است.

حوزه درس فقه او رونق خاصی داشته است اما میرزا " اجتهاد" را امری خطیر می دانست درست مثل پدرش حاجی کرباسی و نیای همسرش حجت الاسلام شفتی، او اجتهاد را مشروط به امور و مستلزم رعایت مقدماتی می دانست که در کمتر کسی قابل تحقق بود و به سادگی اجتهاد کسی را نمی پذیرفت چراکه معتقد بود و می گفت:" سوگند که در دایره معرفت، حصول هیچ دانشی به مانند علم فقه سخت و دشوار نیست و نمی توان سطری در آن نوشت، مگر آنکه ضرورتا مباحث آن را بر اساس اصول فقه تکمیل نمود، بلکه اساساً فقه بدون اصول، مانند نتیجه بدون مقدمه است..."

از همین روی میرزا در طول عمر خود به هیچ یک از شاگردانش اجاره اجتهاد نداد.

کسب دانش و تلاش برای دستیابی به آن را همیشه مد نظر داشت تا جایی که هنگام استراحت، خواب، صرف غذا و حتی در حمام از این مهم غافل نبود؛ هر جا که بود قلم و دوات طلب می کرد تا هر آنچه که به ذهنش می رسد را بنویسد اما مهم آن بود که تا موشکافی کامل و ژرف بینی و تفکر بسیار قلم به دست نمی برد.

از میرزا ابوالمعالی بیش از 80 رساله و کتاب در موضوعات مختلف بر جای مانده است. موضوعاتی چون؛ فقه، اصول، رجال، ادبیات، کلام، تفسیر، حدیث و شرح ادعیه معصومین(ع) که برخی در زمان حیاتش به چاپ رسید و بیشترش بعد از وفات منتشر شد.

میرزا ابوالمعالی کلباسی، این بزرگمرد فقه و اصول در سحرگاه روز چهارشنبه و در سن 67 سالگی دعوت حق را لبیک گفت و در تخت فولاد اصفهان به خاک سپرده شد.

انتهای پیام/ش