مواریثی که زیر خاک امنترند!
دورهای در کوی و برزن اطلاعیه چسبانده بودند که هر کس عتیقهای پیدا کرد که از جنس طلا یا نقره بود بیاورد و در عوض، طلای روز بگیرد و شد آنچه نباید میشد.
به گزارش گروه رسانههای خبرگزاری تسنیم، چند وقت پیش، مستندی از تلویزیون پخش شد که نشان میداد دمورگان، باستانشناس فرانسوی و تیم فرانسوی همراهش، در دورهای 15 ساله با فراغت بال و خاطر و با حوصله، آنچه زیرخاکی با ارزش بوده را از خاک این مملکت بار کردند و بردند و دریغ از پرداخت حتی حق قانونی گمرکی! وضع غارت به گونهای بود که غارت همین آقا باعث شد وزیر فرهنگ وقت فرانسه از استیضاح جان سالم به در برد. غمانگیزترین قسمت قصه این بود که همان وقت، در کوی و برزن اطلاعیه چسبانده بودند که هر کس چیز عتیقهای پیدا کرد که از جنس طلا یا نقره بود بیاورد و در عوض، همسنگش طلای روز بگیرد و شد آنچه نباید میشد. ژان دیولافوا باستانشناس فرانسوی نیز در بخشی از کتاب خاطراتش راجع به کاخ آپادانای شوش نوشته است: «دیروز گاو سنگی بزرگی را که در روزهای اخیر پیدا شدهاست، با تأسف تماشا میکردم. حدود 12 هزار کیلو وزن دارد! تکان دادن چنین توده عظیمی غیرممکن است. بالاخره نتوانستم به خشم خود مسلط شوم، پتکی به دست گرفتم و به جان حیوان سنگی افتادم. ضرباتی وحشیانه به او زدم. سر ستون در نتیجه ضربات پتک مثل میوه رسیده از هم شکافت.»
قانون سرقتی که هنوز رسمیت دارد!
حمیدرضا حسینی کارشناس ارشد تاریخ معاصر در یادداشتی که سال گذشته همزمان با گشایش نمایشگاه موزه لوور در تهران نوشت اشارات به این دستاندازیهای وسیع فرانسویها کرد و گفت: «خروج آثار تاریخی ایران به مقصد فرانسه یکی به موجب اجازهنامه ناصرالدینشاه به ماسل دیولافوا در سال 1263خورشیدی است و دیگری به موجب امتیازی که در دو مرحله طی سالهای 1274 و 1277 (دورهمظفرالدین شاه قاجار) به «هیئت انجمن علمی فرانسه» واگذار شد. حتی وقتی مجلس شورای ملی در سال 1306 (دوره پهلوی اول) امتیاز اخیر را ملغی اعلام کرد، کماکان به فرانسویان اجازه داد به حفاری در شوش ادامه دهند و برخی آثار را با خود ببرند. همچنین در مواد 12 تا 14 قانون حفظ آثار ملی، مصوب 12/8/1309 حفاری تجاری در محوطههای باستانی به رسمیت شناخته و مقرر شد نیمی از اشیای مکشوفه متعلق به کاشف باشد. خروج پارهای اشیای تاریخی از کشور توسط هیئتهای خارجی بین دهه 1310 تا 1350 بر پایه همین قانون بوده است. جالب اینکه قانون مزبور هنوز رسمیت دارد و در دعاوی حقوقی مربوط به میراث فرهنگی مورد استناد قرار میگیرد. منتها دولت ایران از دهه 1350 مواد مربوط به حفاری تجاری را مسکوت گذارده است.»
در زمان ناصرالدین شاه قاجار و طبق قراردادی که با فرانسویها منعقد شد قرار شد فلزاتی که کشف میشوند متعلق به دولت ایران باشد و سایر آثار نصف به نصف تقسیم شوند، اما آنها پس از کشف اموال حاضر به تقسیم با طرف ایرانی نشدند و با فریب مظفرالملک، حاکم محلی و عامل ظلالسلطان، به او قبولاندند که در صورت چشمپوشی از تقسیم آثار تلاش میکنند تا دولت فرانسه چند مدال و نشان برای ظلالسلطان بفرستد. بدین ترتیب در سال 1886، 327 صندوق از آثار باستانی ایران به وزن تقریبی 500 تن از راه بندر بوشهر رهسپار پاریس شد.
امروز همین لوور، به لطف چپاول میراث تاریخی و فرهنگی دیگر کشورها، صاحب غرفهها و تالارهای باشکوهی از دستاوردهای هنر دیگران است و روزانه 15 هزار نفر به صورت میانگین از آن بازدید میکنند. بازدیدهایی که عمده آن توسط گردشگران خارجی انجام میشود و در بالاترین حالت به 30 هزار بازدید هم میرسد. درحالیکه در ایران اوج بازدیدکنندگان خارجی از موزهها نهایت 2 میلیون بازدید در سال است و آن هم 99 درصد بازدیدکنندگان ایرانی هستند. به رغم همه موضعگیریهای سیاسی در باره ایران، همگان بر این نکته اتفاقنظر دارند که ایران کشوری دارای تمدنی غنی و میراث فرهنگی باشکوه است.
دفن بهتر از مخزن موزهها
بیاطلاعی، بیسوادی، فقر و فلان و فلان مردمان آن زمان را گیریم با تسامح بپذیریم، اما وضعیت کنونی و بیتوجهی اسفبار در نگهداری مواریث فرهنگی و تاریخی کشور را چگونه توجیه کنیم. همین چندسال پیش بود که رئیس سازمان میراث فرهنگی وقت برای فرار از بالا گرفتن انتقادها از انتصاب یک مدیر، با تجربه و تحصیلات کاملاً غیرمرتبط بر ریاست موزه ملی ایران، در انبار و مخزن موزه ملی ایران را روی گروهی از خبرنگاران رسانهها گشود که به زعم خودش گناه را بر گردن مدیران پیشین بیندازد، اما همگان را به این نتیجه رساند که ظاهراً با این شیوه مدیریت و نگهداری، بهتر همان است که این مواریث در زیر خاک مدفون بمانند تا اینکه در مخزن موزههای کشور نگهداری شوند. البته آن زمان، رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی، گمان نمیکرد که تخصص ویژه دولت بعدی همین انداختن تقصیر بر گردن پیشینیان باشد. چنانچه همین هم شد و هفته گذشته محمدرضا کارگر مدیرکل امور موزهها و اموال منقول فرهنگی–تاریخی سازمان میراث گفت: «وضعیت موزههای کشور در سطح خوبی قرار دارد. وقتی دولت جدید در صدر امور قرار گرفت وضعیت، وضعیت واقعاً بدی بهویژه در موزههای بزرگ نظیر سعدآباد، موزه ملی، نیاوران، گلستان و... بود. ما در بدو کار طرحی اورژانسی برای همه موزهها در نظر گرفتیم و اکنون وضعیت بهتری را در موزهها شاهد هستیم.» حالا آیا باید تعجب کنیم که فرانسه «لِور» دارد و ما، اما باید نگران نوشتن یادگاری روی ستونهای تختجمشید و کندهکاریهای طاقبستان و نقش و نگارهای چهلستون و کاخ نیاوران باشیم؟!
ارتباط خلاق و نوین موزهها، رویکردهای جدید، مخاطبان جدی
شعار امسال ایکوم برای روز جهانی موزهها «ارتباط خلاق و نوین موزهها، رویکردهای جدید، مخاطبان جدی» بود. شعاری که به گفته محمدحسن طالبیان معاون میراثفرهنگی سازمان میراثفرهنگی، صنایعدستی و گردشگری یک بحث مفهومی بهدنبال دارد. موزهها مکانهای آموزشی، پژوهشی و نهادهای فرهنگی مهم جامعه هستند و ارتباطات خلاق و نوآورانه میتواند پیوند موزهها را با جامعه بیشتر کند. او همچنین وعده داد در سال 97 ادارهکل امور موزهها تلاش کند رویکرد انتقال فرهنگ را در راستای توسعه پایدار و گسترش و فراگیری موضوع ایجاد موزه بهصورت جدی دنبال کند. او از مشارکت بخش خصوصی نیز سخن گفت و اینکه مشارکت آنها میتواند به توسعه موزهها کمک نماید. بنا به تأکید رئیس سازمان میراثفرهنگی قرار شده است امسال بخش نرمافزاری موزهها در کنار کارهای سختافزاری در اولویت قرار گیرد. استفاده از تکنولوژی و خدمات الکترونیکی اعم از بلیتفروشی و سایر خدمات، جزو تکالیف اصلی ادارهکل موزههاست و باید این مسئله را در اولویت قرار دهند. بهویژه با توجه به شعار امسال برای داشتن مخاطبهای جدید باید از این ظرفیت کمک گرفت.
ترغیب نهادها، انجمنها و دستگاههای مختلف برای ایجاد موزه نیز مورد تأکید سازمان میراث فرهنگی است. قرار است در بحث اموال فرهنگی کار ویژهای انجام شود. در حال حاضر حدود 251 موزه به میراثفرهنگی وابسته هستند که تقریباً تصاویر، اطلاعات و شناسنامه اکثر اشیای این موزهها در سامانه قرار گرفته است. باید سایر دستگاهها را نیز ترغیب کرد که اموال فرهنگی خود را در این سامانه قرار دهند. وزارت امور اقتصاد و دارایی نیز که این اشیا را ثبت میکند پذیرفته است که هر شیئی که در سامانه «جام» قرار بگیرد بهمنزله ثبت در اموال دولتی باشد و این به دستیابی به آمار دقیق از اشیا کمک خواهد کرد. به گفته معاون سازمان میراث فرهنگی، سال گذشته هر هفته یک موزه ایجاد شده است و طبق پیشبینی وی در سال 97 هر پنج روز یک موزه ایجاد خواهد شد. او همچنین از آمادگی مردم استانهای مختلف کشور برای راهاندازی موزههای خصوصی خبر داد و پیشبینی کرد این رویکرد در ادامه سال 97 بیشتر شود.
منبع: روزنامه جوان
انتهای پیام/