یادداشت|نگاهی به وظایف دولت و ملت در جمهوری اسلامی ایران
دولت‌ها یک پدیده معلق و رها نیستند، بلکه در دورن جوامع با ارزش ها و سنت های خاص خودشان موجودیت می یابند، بنابراین رابطه بین دولت و محیط اجتماعی و مردم امری پذیرفته شده و متناسب با ساختار های حکومتی نظام می گیرد.
خبرگزاری تسنیم- داود عامری
این روزها مصادف است با هفته دولت و پاسداشت یاد و خاطره شهیدان بزرگ خدمت به مردم، رجایی و باهنر و بهانه و فرصتی است برای گزارش دهی دولت به مردم از اقدامات و برنامه های انجام شده.
طی ماه های گذشته در داخل و خارج کشور سایت های مختلفی راجع به دولت و مردم و مسائل آنها سخن گفته‌اند، چه از سر نقد یا بازگویی خدمات و معارضین نیز کما فی السابق به سیاه نمایی پرداختند تا کام مردم را در چهلمین سال پیروزی انقلاب تلخ کرده و از این راه به اهداف خود نزدیک شوند. به نظر می رسد هفته دولت علاوه بر اطلاع رسانی های معمول، فرصت خوبی است برای بازخوانی وظایف دولت و ملت در حکومت اسلامی با تأکید بر اندیشه ها و آموزه های اسلامی تا معیاری باشد برای تحلیل های راهگشا و تعالی بخش.
روشن است این نظریات و یادداشت ها باید کمک کنند تا مردم و دولت بتوانند مسیر همراهی و همدلی محکمتری پیدا کنند. به همین جهت در این نگاه گذرا به این موضوع مهم می‌پردازیم تا بهانه ای شود برای اقداماتی علمی تر توسط اهل تحقیق و نخبگان جامعه تا ان شاء الله بتوانیم با رفع نواقص به سوی آینده ای موفق تر حرکت کنیم.
لازم به توضیح است که در این نوشتار هدف از به کار بردن واژه دولت، تنها قوه مجریه نیست، بلکه مجموع ساختار مسئول و پاسخ گو در مقابل مردم در کشور که به نوعی در تدبیر امور کشور دخیل هستند.
دولت‌ها یک پدیده معلق و رها نیستند، بلکه در دورن جوامع با ارزش ها و سنت های خاص خودشان موجودیت می یابند، بنابراین رابطه بین دولت و محیط اجتماعی و مردم امری پذیرفته شده و متناسب با ساختار های حکومتی نظام می گیرد.
گروه های مختلف جامعه براساس دیدگاه هاو مطالبات خود، به روش های مختلف تکالیفی بر عهده دولت می‌گذارند و از سویی دیگر افکارعمومی طبقات مختلف جامعه و اصناف فعال در بدنه اجتماع، دولت ها را مجبور به تنظیم مناسبات و روابط بین اقشار مختلف مردم حتی در حوزه فعالیت‌های روزمره می‌کنند، بنابراین دولت ها علاوه بر وظایف خود در تعاریف کلاسیک همانند حفظ امنیت و تمامیت ارضی و تنظیم روابط خارجی، نقش مهمی در تنظیم مناسبات و روابط با مردم جامعة خود نیز برعهده دارند که منحصر به گروه خاصی نیست، بلکه کلیت یک جامعه با همه اقشار و صنوف را باید در خود جای دهد.
واضح است که دولت ها و نوع شکل گیری و روند اعمال حاکمیت آنها تابع فرهنگ، باورها و ارزش های حاکم بر آن جامعه است که این سازگاری را می توان برآیندی از فرهنگ آن جامعه تلقی کرد. در نتیجة این فرهنگ، می توان شاهد کنش جمعی مردم در مسائل مختلف بود. کنش جمعی بدین معنا که یک روش مشترک و ملموس که افراد منفرد با هدف مشترک بدان دست می زنند؛ امری فراتر از کارکردهای حزبی و جنبش‌های اجتماعی؛ چرا که در کنش جمعی نمی توان شاهد یک سازماندهی از قبل پیش‌بینی شدة دقیق بود، بلکه بر اثر یک فرهنگ پس زمینه ای که ممکن است به صورت خودآگاه و یا ناخودآگاه در ذهن افراد جاخوش کرده باشد و در مواقعی که با موضوعی مواجه می شوند، این پس زمینه منجر به ظهور یک سری رفتارهای جمعی می‌شود.
از این رو است که شناخت، تبیین و ترویج وظایف و تکالیف دولت و ملت در مقابل هم در یک نظام بسیار ضروری به نظر می رسد.
با این مقدمه، چنانچه بخواهیم به وظایف و رابطه دولت و ملت در ایران اسلامی بپردازیم، ابتدا باید اشاره ای کوتاه به مبانی فکری تشکیل الگوی حکومتی در جمهوری اسلامی ایران داشته باشیم.
در حکومت دینی- مردمی و به تعبیر امروزی، جمهوری اسلامی، حق مردم است که در اداره جامعه سهیم باشند و آرا آنها محترم شمرده شود، خواه در سطح عمومی و یا در نهادهای برخاسته از متن جامعه و با گزینش مردم.
بر این اساس حضرت علی (ع) در این باره تاکیدات فراوانی دارند و می فرمایند: «و الزموا السوادَ الأعظم، فإنّ یدَاللّه عَلَی الجامعة» با انبوه مردم همگام باشید زیرا دست عنایت الهی بر سر انبوه ملت است و نیز می فرمایند: «اِلزموا ما عُقد علیه حُبْلُ الجماعة» به آنچه بافت انبوه امت بر آن است، چنگ بزنید.
بنابراین می‌توان به راحتی متوجه شد که چرا در اول انقلاب، حضرت امام (ره) با صراحت تمام روی عنوان« جمهوری اسلامی» ایستادگی می‌کند و اعلام می دارد که جمهوری اسلامی ایران نه یک کلمه کم و نه یک کلمه بیشتر و آن را نیز از طریق همه پرسی به انتخاب ملت می گذارد.ایشان از سویی بر مبنای اندیشه های اسلامی خود، حکومت را از آن خداوند می دانست که در زمان غیبت از طریق فقهای عادل و جامع الشرایط «ولایت مطلقه فقیه» باید اعمال گردد و از طرف دیگر جایگاه مردم و تاثیر آنها را در شکل گیری حکومت اسلامی امری لازم و ضروری بر شمرندو تحمیل بر مردم را امری نا ثواب و اقدامی مخالف مشی انقلاب می دانستند. « ما بنای این نداریم که یک تحمیلی بر ملتمان بکنیم. و اسلام به ما اجازه نداده است ... ما تابع آرای ملت هستیم. ملت ما هر طوری رای داده، ما هم از آن تبعیت می‌کنیم. ... بلکه ممکن است گاهی وقتها ما یک تقاضای از آنها بکنیم؛ تقاضای متواضعانه؛ تقاضای که خادم یک ملت از ملت می کند.» (صحیفه امام،ج11،ص34)
بنابراین از دیدگاه امام راحل، از بین فقهای جامع الشرایط، فقیهی حق ولایت دارد که اقبال عمومی با او همراه باشد و این همان حفظ مشروعیت در کنار مقبولیت است که معنای آن تبلور «جمهوری اسلامی» نه یک کلمه کم و نه یک کلمه بیشتر است.
از منظر امام راحل، بدون همراهی مردم امکان تحقق و استمرار حکومت اسلامی وجود ندارد و در واقع حضور مردم مقدمه ای لازم برای شکل‌گیری دولت اسلامی است.« پشتوانه یک حکومت ملت است. اگر یک ملتی پشتوانه حکومت نباشد، این حکومت نمی تواند درست بشود؛ این نمی تواند برقرار باشد.» ( صحیفه امام، ج11، ص459)، همانطور که امام علی(ع) علت پذیرش حکومت را اجتماع مردم بیان می فرمایند و حکومت بدون حمایت مردم را بی ارزش می شمارند.
ادامه این اندیشه را می‌توان در مفهومی همچون«مردم سالاری دینی» در بیانات حکیم انقلاب اسلامی رهبر معظم انقلاب جستجو کرد. ایشان نیز به جهت مشرب فکری خود که ملهم از اندیشه‌های ناب پیامبر گرامی اسلام(ص)، ائمه معصومین(ع) و امام راحل است، مردم و نقش آنان را در ماندگاری نظام ضروری دانسته و مردمسالاری دینی را ضرورت و لازمه تداوم و قوت نظام اسلامی می‌دانند.
در چنین نظامی رابطه بین دولت و ملت و وظیفه متقابل آنها را باید در سیره و بیانات ائمه معصومین(ع) و قانون اساسی جستجو کرد، در واقع در نگاه حضرت امام(ره) و مقام معظم رهبری، مبنای تعامل حکومت و مردم را قوانین تعیین می کنند، چراکه قوانین در جمهوری اسلامی ایران برگرفته از آموزه های اسلامی و ملهم از قرآن و سنت میباشد که در تدوین قانون اساسی مبنای عمل قرار گرفته است.
طبیعتاً همانطور که همگان میدانیم یکی از وظایف اصلی شورای نگهبان تطبیق مصوبات مجلس شورای اسلامی با قوانین اسلامی و قانون اساسی است و این شورا موجودیت خود را از مبانی فکری اسلامی گرفته است.
***
پس در شرایط کنونی که جمهوری اسلامی بعد از چهل سال مقاومت و به دست آوردن پیروزی ها و دستاوردهای بزرگ در کنار مشکلات و ناکامی ها ، ضروری است برای تقویت همبستگی ملی جهت دستیابی به آینده‌ای بهتر، به ارتقاء درک مفهومی از وظایف دولت و ملت به صورت دقیق کمک کنیم تا با هم افزایی و هم مسیر شدن ظرفیت‌ها برای رسیدن به آینده‌ای بهتر، الگوی شایسته ای از حکومت اسلامی برای الهام‌بخشی به جهانیان ارایه نمائیم. هفته دولت فرصت مناسبی است برای پرداختن به رابطه دولت و ملت و ایجاد پویشی مثبت در این مسیر؛ ما را در این پویش انقلابی دنبال و کمک کنید.
انتهای پیام/
