طراحیهای بدیع جهاد در کوران دفاع؛ به روایت مؤسس جهادسازندگی
متن پیشِ رو، بخش سوم گفتگوی خواندنی با یک نابغه‌ی عرصه‌ی مدلسازی است. محمدتقی امانپور، یکی از چند نفری است که خدمت امام رسیدند، و این جلسه به تشکیل جهاد منجر شد. او در این بخش، از طراحیهای بدیع و مبتکرانه‌ی جهاد در سالهای خطیر دفاع گفته است.
خبرگزاری تسنیم، پرونده ویژه «جهادسازندگی» ـــ بخش بیست و یکم
اشاره | شب تاسوعاست و همه‌ی ایران پروانه‌ی محفل باب‌الحوائج، قمربنی‌هاشم‌اند. شاید از نگاه حرفه‌ای انتشار چنین مصاحبه‌ی درجه یک و بدیعی در این شب، خارج از عرف رسانه‌ای باشد؛ اما خب؛ این روزها همزمان با بزرگداشت دهه‌ی عاشورای حسین بن علی در 61 قمری، مقارن یک مناسبت دیگر هم هست: هفته‌ی بزرگداشت مردمی که با تأسی به عاشورای حسین، 8 سال مردانه ایستادگی کردند و زیر بار یزیدهای زمان نرفتند. و تردید نداریم که یکی از نقاط فراز این ایستادگی مردانه و این دفاع مقدس، «جهادسازندگی» بوده است. این مناسبت بهانه شد برای گفتگو با یکی از پایه‌گذاران و هادیان مؤثر جهادسازندگی، از قبل از تشکیل تا زمان ادغام و انحلال.
در دو بخش قبلی، از نبوغ خدادادی «محمدتقی امانپور» نوشتم؛ از اینکه خودش، تخصص‌اش را «طراحی مدل‌های توسعه‌ی پایدار» می‌داند، که جهادسازندگی نمونه‌ای از آن است؛ یا اینکه از «هاروارد» دو نوبت مراجعه داشته‌اند که "فلان مدل را چگونه طراحی کرده‌ای". خیلی فرقی نمی‌کند در چه حوزه‌ای مسئولیت بگیرد، این مدلهایش در هر عرصه‌ای، کارآمد و تحول‌آفرین است؛ مثلاً وقتی در وزارت نفت مسئولیت گرفته، برای کشور 500 میلیارد دلار خط اعتباری خارجی گرفته؛ یا نوشتم که مدل روی زمین دارد برای تأمین آب و غذای 500 میلیون نفر، با همین امکانات فعلی کشور - بیشترش را خودتان در بخشهای قبلی پی بگیرید.
بخشهای پیشین این گفتگوی خواندنی را اینجا بخوانید
بخش سوم، ساختارسازی جهاد در دفاع مقدس را از نگاهی بدیع توضیح می‌دهد. خیلیها از این مقطع، و این نقش گفته‌اند، اما نگاه ساختاری به این موضوع را کمتر دیده و شنیده‌ایم. دعوت می‌کنم این بخش را نیز مطالعه کنید.
+ کل بخشهای قبلی پرونده ویژه «جهادسازندگی» {اینـــــــــــــــــــجا} در دسترس است.
جهادسازندگی در عملیاتها
تسنیم: اگر موافق باشید کمی به نقش جهاد در عملیاتهای دفاع مقدس بپردازیم.
امانپور: خوب است از (عملیات) ثامن‌الائمه شروع کنیم؛ جهادگران در کنار رزمندگان و دیگر نیروها در مقاوم‌سازی شهرها و زمین‌گیر کردن مهاجمان، در تلاش بودند که فرمان امام برای شکستن حصر آبادان صادر شد. از این زمان، فصل جدیدی از فعالیتهای مهندسی در جنگ آغاز شد؛ فعالیتهایی که کلید فتح عملیاتها بود؛ و تا آنجا تأثیرگذار بود که امام بفرمایند «نقش جهاد در جنگ کمتر از نیروهای نظامی نبوده و نیست»، این‌گونه فعالیتهای مهندسی، در هر عملیات فراوان و متعدد بوده‌اند؛ به نظرم مستندسازی و بازخوانی این فعالیتها، بسیار مهم و لازم است، ما در این زمینه داریم کم‌کاری می‌کنیم.
تسنیم: اگر ممکن است به چند مورد از عملکرد جهاد در عملیاتها اشاره بفرمایید.
امانپور: بله، خوب است به چند عملیات مهم اشاره کنیم.
شکستن حصر آبادان
در عملیات ثامن‌الائمه و قبل از آن، جهادسازندگی خدمات مهندسی ویژه‌ای برای شکستن حصر آبادان انجام داد؛ مهمترین آنها احداث جاده‌ای از سه راهی ماهشهر و آبادان، از میان باتلاقها به‌سوی آبادان بود. احداث این جاده عملاً ارتباط زمینی آبادانِ محاصره شده را فراهم نمود.
اقدام مهم دیگر حین این عملیات، احداث خاکریز در کنار جاده اهواز-آبادان بود که رزمندگان بتوانند در پناه آن عملیات کنند؛ چون دشمن از غرب کارون، آتش سنگین خود را به شرق کارون، روی رزمندگان متمرکز کرده بود.
اقدام سوم و مهمتر که منجر به جمع‌آوری پلهای عراقی از روی کارون و عقب‌نشینی آنها از شرق کارون به غرب این رودخانه شد، آتش زدن خط لوله‌ی نفت و هدایت نفت مشتعل روی کارون و آتش‌بازی روی آب بود؛ که تأثیر روانی بسزایی در شکست دشمن و جمع‌آوری پل شناور مارد و عقب‌نشینی به غرب کارون داشت.
نکته مهمتر آنکه در این عملیات، جهادگران یگان مهندسی رزمی‌شان را به‌صورت سازمان‌یافته حین عملیات فعال نموده و با احداث خاکریز و سنگر برای اولین بار خود را به‌عنوان عنصر اصلی نبرد در زمان عملیات و همراه و دوشادوش رزمندگان به‌شایستگی تثبیت نمودند.
کلید فتح و پیروزی در طریق‌القدس
رزمندگان و فرماندهان نظامی برای آزادسازی سوسنگرد، هویزه و بستان با چالش بزرگی روبه‌رو بودند، زیرا دشمن با تدبیر مهندسی رزمی آمریکایی-اسرائیلی با احداث خاکریزهای مثلثی راه هرگونه حمله‌ی رو در رو را بسته بود؛ همچنین از سویی دشمن به تپه‌های رملی الله‌اکبر در شمال منطقه متکی بود و در جبهه جنوب به هورالهویزه؛ لذا پیش‌بینی می‌شد پیروزی دشوار و همراه با تلفات بسیار باشد. به درخواست فرماندهان سپاه و ارتش برای حل مسئله، جهادگران تقبل کردند که جاده‌ای در دل تپه‌های رملی الله‌اکبر در شمال منطقه عملیاتی - که اقدامی غیرممکن می‌نمود - احداث کنند و امکان نفوذ رزمندگان را به پشت جبهه دشمن برای غافلگیری فراهم کنند. این جاده که صرفاً قرار بود برای عبور رزمندگان پیاده طراحی و به‌سرعت - حداکثر ظرف سه ماه - احداث شود با نوآوری و ابتکار و فناوری پیشرفته و ظرف 20 روز به طول 14 کیلومتر احداث شد و نه‌تنها امکان تردد نیروهای پیاده، بلکه امکان عبور خودروهای سبک و سنگین، نفربرها و تانک‌ها، بولدزرها و ماشین‌آلات مهندسی به عمق نفوذ‌ناپذیر دشمن فراهم گردید؛ با تأسیس این جاده، رزمندگان اسلام همچون صاعقه بر دشمن هجوم بردند و مراکز توپخانه، مهندسی و فرماندهی آنها را تصرف کردند؛ دشمن با برجا گذاشتن ادوات نظامی و مهندسی تا پاسگاه سابله در نقطه صفر مرزی عقب‌نشینی کرد.
از آن مهمتر در تنگه‌ی چزابه - که دشمن آتش سنگینی متمرکز کرده بود تا با به شهادت رساندن رزمندگان امکان پیشروی و تصرف مجدد مناطق از دست داده را فراهم کند - جهادگران با احداث خاکریزهای دوجداره که نوآوری جدیدی در فعالیت مهندسی بود، حماسه‌ای دیگر آفریدند و امکان استقرار رزمندگان و مقاومت و مبارزه با دشمن را فراهم نمودند؛ دشمن برای همیشه و تا پایان جنگ از منطقه عملیاتی سوسنگرد و بستان عقب رانده شد.
ناگفته نماند که هواپیماهای دشمن برای بمباران اهواز و دیگر مناطق مرتب از فراز تپه‌های الله‌اکبر عبور میکردند؛ گشتی‌های پیاده و هلی‌کوپترها هم منطقه را به‌صورت دائمی زیر نظر داشتند، اما خداوند جهادگران را حفظ کرد و فعالیت آنها از دید دشمن در طول عملیات احداث جاده پنهان ماند، تا عملیات مهندسی نفوذ به عمق استراتژیک عملیاتی دشمن فراهم شود و افسانه‌ی شکست‌ناپذیری متجاوزان بر باد رود و دشمن خوار و سرافکنده تا آن‌سوی مرز عقب‌نشینی کند. شاید دشمن هرگز فکر نمی‌کرد این ابتکار و نوآوری در این منطقه به‌کار گرفته شود.
نوآوری مهندسی برای غافلگیری و دور زدن دشمن دستاورد بزرگ و با اهمیتی بود که توانست فقدان امکانات و تجهیزات پیشرفته‌ی نظامی و همچنین دشواری و تلفات بسیار در رویارویی مستقیم با دشمنِ مسلط به منطقه را تا حدود زیادی جبران کند و فتح و پیروزی را به ارمغان آورد. این دستاوردها نقش و جایگاه سنگرسازان بی‌سنگر را به‌عنوان فرمانده و محور مهندسی رزمی در عملیاتها تثبیت نمود و آوازه‌ی نقش و جایگاه آنها را جهانی کرد.
از همین پرونده بیشتر ببینید
رهبر انقلاب جلسه سران قوا را برای چه برنامه تلویزیونی تعطیل میکردند؟
فتح‌المبین، فتح‌الفتوح مهندسی رزمی جهاد سازندگی
دو تجربه‌ی موفق برای درگیری و نبرد با دشمن متجاوز و بیرون راندن آنها از سرزمینهای اشغال شده در عملیات ثامن‌الائمه و طریق‌القدس، رزمندگان و فرماندهان را برای نبردهای تعیین‌کننده‌ی فتح‌المبین و آزادسازی مناطق عملیاتی غرب کرخه در منطقه‌ی عمومی شوش و دزفول مهیا نمود. عراقی‌ها با استقرار یگانهای توپخانه و موشکی به گلوله‌باران دائمی منطقه پرداخته و با استقرار و اشراف بر بلندیهای منطقه هرگز تصور نفوذ و حمله‌ی رزمندگان ما را از طرفین یا پشت سر نداشتند و برنامه آنها پاسخگویی به حملات مستقیم بود. دشمن از ابزار کارآمد مهندسی جهادسازندگی غافل بود، جهادگران با احداث جاده در طرفین این منطقه عملیاتی امکان نفوذ از ارتفاعات دالپری مشرف به دشت عباس را و از ارتفاعات میش‌داغ راه نفوذ به فکه و تنگه دوسلک را فراهم کردند تا دشمن در حالت قیچی قرار گرفته و با به‌جا گذاشتن لشگریان فراوان - اعم از سربازان و افسران ارشد و ادوات جنگی و مهندسی، توپخانه و موشک‌انداز - متحمل یکی از سخت‌ترین شکستهای خود در جریان دفاع مقدس شوند.
این فتح‌الفتوح دل مردم و امام را شاد کرد و روحیه‌ی آنان را برای شکست نهایی دشمن و عقب راندن متجاوزان از کل سرزمینهای اشغال شده صد چندان نمود. حماسه‌آفرینی‌های مهندسی جهاد که - تبلور مدیریت جهادی در دفاع مقدس است - با شاهکار مهندسی برای رسیدن به پیروزی در عملیات فتح‌المبین برای همیشه جاودانه شد. این نقش تأثیرگذار و تعیین‌کننده در دیگر عملیاتها تا پایان جنگ ادامه یافت.
جهادسازندگی، پیشتاز در فناوری نظامی روزآمد
تسنیم: شنیده‌ایم که جهاد با همین پایه، مرکز فناوریهای نوین کشور شده بود. بخشهایی از این فناوریها– مانند ساخت اولین موشک کشور –را هم در همین پرونده‌ی جهاد سازندگی رسانه‌ای کردیم. در این زمینه اگر ممکن است توضیح بفرمایید.
امانپور: برای مقابله با دشمن آن هم دشمنِ تا دندان مسلح که دائم پیشرفته‌ترین ادوات نظامی را دریافت می‌کند، باید پشتوانه‌های دانشی و فناوری فراهم شود. جهادگران به موازات اقدامات واحدهای نظامی و قبل از آنها در یک اقدام علمی بی‌نظیر که از جمله شاهکارهای «جهاد علمی جهادسازندگی» به حساب می‌آید اقدام به ایجاد «مرکز تحقیقات مهندسی جنگ جهادسازندگی» نمودند.
این مرکز به‌سرعت با تأمین عرصه‌ای به وسعت 50 هکتار در تهران و ایجاد تأسیسات و تأمین تجهیزات بسیار پیشرفته و جذب و آموزش و ارتقاء علمی چند هزار محقق و نیروی فنی و پشتیبانی در مراکز تهران، شیراز، تبریز و مشهد نسبت به طراحی و تولید تجهیزات و ادوات پیشرفته‌ی مهندسی اقدام نمود و با اطلاع از نیازهای روزافزون رزمندگان و شرایط جبهه و با مصوبه‌ی شورای‌عالی دفاع و حمایت بی‌نظیر و قاطعانه‌ی رهبر انقلاب - که آن زمان ریاست شورای‌عالی دفاع را به‌عنوان رئیس‌جمهور عهده‌دار بودند - به تولید فناوری نظامی در صنایع موشکی در موضوع «موشکهای زمین به زمین با سوخت جامد مرکب» و دیگر تجهیزات از جمله طراحی و ساخت اژدر، نفربرهای آبی-خاکی پیشرفته، هلی‌کوپتر و دیگر تجهیزات نظامی اقدام نمود. توفیقات جهادگران در این مجموعه‌ی فناوری نظامی پیشرفته، برق‌آسا، همه‌جانبه و حماسه‌آفرین بود. امروز بسیاری از توفیقات نظامی کشور، مرهون جریان علمی و فرایند تولید فناوری مرکز مذکور است که در هر مرحله دستاوردها به بخش نظامی تحویل و انتقال فناوری شده است.
از همین پرونده بیشتر ببینید
تسنیم: ممکن است چند مورد از این دستاوردها را بطور خاص نام ببرید؟
امانپور: بله؛ مهمترین این دستاوردها که می‌توانم بشمارم از این قرار بود:
- ساخت انواع موشکهای زمین به زمین سوخت جامد مرکب و تدوین دانش فنی برای همه‌ی زیرمجموعه‌های فناوری، اعم از سوخت، بدنه، هدایت و کنترل پرتاب‌کننده، تجهیزات تست و ثبت فرایند پرواز و دیگر و تجهیزات وابسته.
- ساخت انواع نوآورانه‌ی اژدرهای رزمی برای نصب روی قایق‌های تندرو که نوعی بومی‌سازی تولید اژدرهای پیشرفته نیز محسوب می‌شد و قابلیت دفاعی و تهاجمی رزمندگان را در واکنش سریع به متجاوزان دریایی، صد چندان نمود.
- ساخت انواع نفربر زرهی - از جمله نفر بر بسیار پیشرفته‌ی ویزل (vizel) - با کاربردهای متنوع که می‌تواند اساس یک تحول در ایجاد لشکرهای زرهی واکنش سریع باشد؛ این نفربر تهاجمی، فرماندهی، مخابراتی با ماهیت دو زیست در خشکی و دریا و نیز قابل حمل با هلی‌کوپتر و هواپیما و با شنی زنده‌ی قابل حرکت روی خاک، آسفالت بدون تخریب و سریع و پرشتاب بود.
- طراحی و ساخت انواع پلهای سریع‌النصب قابل حمل توسط نفر، خودرو، تانک و ... که نهایتاً منجر به تأسیس یک مرکز تحقیقاتی و تولیدی تخصصی در طراحی و ساخت انواع پلهای نوآورانه گردید.
- بازسازی و ارتقاء کیفیت انواع موشکهای هوا به زمین و هوا به هوا و زمین به هوای نیروی هوایی ارتش و سامانه‌های الکترونیکی هوانیروز و نیروی دریایی و بسیاری از تجهیزات پیشرفته‌ی دیگر.
- نمونه‌سازی هلی‌کوپترهای آموزشی همراه با ساخت بلید، هاب، شفت مرکزی و دیگر تجهیزات آن.
- تهیه‌ی طرح برای ساخت موشکهای ضد موشک و همچنین لانچر ماهواره‌های سبک برای یک برنامه‌ی جامع ماهواره‌ای جهت پایش لحظه‌ای کل کره‌ی زمین در مدار 500 کیلومتری با 64 ماهواره‌ی سبک (Light Sat).
نوآوری جهاد تلویزیون در تهیه گزارشهای ویژه‌ی جبهه و جنگ
تسنیم: بسیار خوب؛ خیلی ممنون از توضیحات جامع و دسته‌بندی شده‌ی شما... اما یکی از مواردی که در همین پرونده هم به آن پرداخته شده است، نقش جهاد تلویزیون در انعکاس فرهنگ دفاع به عموم جامعه بوده است؛ کاری که سیدمرتضی آوینی آن را پی گرفت و به‌خوبی و با برجای گذاشتن اثرهایی ماندگار و جاودانه به انجام رساند. در این خصوص لطفاً توضیحی بفرمایید.
امانپور: بله؛ با شروع تجاوز دشمن برای بسیج دولت و ملت برای دفاع همه‌جانبه، رسانه‌ها و از جمله صدا و سیمای جمهوری اسلامی به نقش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آفرینی پرداختند. جهاد تلویزیون یک ساختار نوآورانه بود که توسط جهادگران مستقر در صدا و سیما پی‌ریزی شد. با آغاز جنگ این نهاد عازم جبهه شده و نسبت به تهیه‌ی گزارش عملکرد جهادگران و رزمندگان شروع به فعالیت کرد. جهادگران با رویکرد مدیریت جهادی و با فرماندهی بزرگانی همچون سید شهیدان اهل قلم در این عرصه نیز به نوآوری پرداخته و علاوه بر تهیه‌ی گزارشهای متداول نسبت به تهیه‌ی سلسله گزارشهایی از جبهه و پشت جبهه اقدام کردند، که نوعی واکاوی تحلیلی چگونگی حضور رزمندگان در دفاع مقدس و همراه با عمق بخشیدن به شناخت تفکرات و باورها و فرایندهای حضور و زندگی در متن دفاع مقدس بود. این رویکرد که گزارشهای آن به نام «روایت فتح» مشهور شد با حمایت قاطعانه‌ی مقام معظم رهبری ادامه یافت و به یک نهاد تبدیل شد، و مورد استقبال وسیع مردم فرا گرفت. روایت فتح یک الگوی ارزشمند مدیریت جهادی در حوزه‌ی فعالیت رسانه‌ای است و این تجربه‌ی موفق در جنگ و سازندگی همه‌جا مورد نیاز است.
روایت فتح گزارش جنگ و دفاع و پیروزی نیست؛ روایت فتح در حقیقت فتح قلبها و دلها و روایت علاقه‌مند نمودن مردم به حضور در جبهه و روایت این حضور عاشقانه در جبهه و پشت جبهه برای دفاع مردمی همه‌جانبه از این سرزمین است. روایت فتح یک سوگ‌نامه نیست؛ روایت فتح یک سروده و یک شعر تمام‌نشده‌ی بلند است. دیدن و شنیدن روایت فتح قلبها را می‌لرزاند، و اشکها را سرازیر می‌کند... روایت فتح، روایت لطیف و مؤثر یک زندگی حماسی و عاشقانه و آرمان‌خواهانه است.
بعد از عاشورای حسینی منتظر بخش بعدی این گفتگوی خواندنی باشید...
انتهای پیام/
