پژوهش و پیشرفت؛ همراهان جدایی ناپذیر

خبرگزاری تسنیم - داود عامری

یکی از ضمانت های غیر قابل انکار برای پیشرفت هر کشوری، اهمیت دادن به پژوهش و هدایت آن در مسیر توسعه است. دانایی یکی از شاخصه‌های مهم هر ملت و سازمانی است که می تواند سیمای کلی آنها را در همه ابعاد متحول ساخته و اجرای برنامه های توسعه و پیشرفت را برای برنامه ریزان هموار سازد. یکی از شاخصه‌های اصلی پیشرفت،افزایش سطح دانایی در جامعه است که می‌توان برای ارزیابی آن میزان تولید و مصرف اطلاعات عمیق علمی را لحاظ کرد و شاید بر همین اساس است که میزان سرانه مطالعه هر کشوری با توسعه و پیشرفت آن نسبت مستقیم دارد.

پژوهش های علمی به عنوان یکی از روش های پذیرفته شده برای افزایش شناخت و آگاهی عمیق به مسایل جامعه و در نتیجه برنامه ریزی جامع تر با بررسی تمامی جوانب موضوعات مبتلا به ضعف عملکردی و ابزاری و... است، لذا وقتی که صحبت از پژوهش می شود، مراد تمامی حوزه های دانش در حوزه‌های مختلف است تا بتوان از طریق آن به رشد متوازن و همه جانبه دست پیدا کرد، چرا که هم جامعه یک مجموعه همگن در پیشرفت است و هم خود پیشرفت و توسعه بدون هماهنگی با تمامی عوامل موثر در حرکت یک کشور، امکان ایجاد تحول را با همه توش و توان خود ندارد.

بر این اساس مشاهده می‌شود که پژوهش در کشورهای پیشرفته به عنوان یک فعالیت منسجم برای شناخت روشن تر از مفاهیم پیرامونی عمل می‌کند که در مجموع هدف آن گسترش مرزهای دانش و گشودن چشم انداز های جدید برای امروز و فردای جوامع و سازمان ها است و این را می توان تولید علم خواند.

بر همین اساس رهبر معظم انقلاب فرمودند: «تولید علم و تحقیقات، حیات آینده کشور است و عنصر تحقیق و پژوهش در همه جا به صورت یک اصل در مجموعه کارها باید مورد توجه قرار گیرد.»«در دانشگاه‌های ما به طور جدی باید روی آن چیزهایی که مربوط به بخش پژوهش است، تکیه شود... باید بر جریان علم در کشور، درون زایی حاکم باشد؛ این کار باید در سازمان ها ، دانشگاه ها به خصوص دانشگاه‌ها جدی گرفته شوند؛ افزایش سهم بودجه پژوهش یکی از این کارها است.»

این بیانات رهبر معظم انقلاب و تاکیدات بسیار ایشان بر اهمیت تحقیق و پژوهش و یافتن راه های میانبر علمی برای رسیدن به قله‌های پیشرفت، موضوعی نیست که کسی آن را نشنیده باشد، اما چرا با وجود اینکه اولاً یک خواست عمومی در کشور برای پیشرفت و توسعه وجود دارد و دوم اینکه امام امت و به تبع آن تمامی رده های مدیریتی بر ضرورت توجه به پژوهش و علم به عنوان یک مسیر مطمئن و امتحان پس داده در رسیدن به اهداف عالی انقلاب مورد تأکید و تأیید است، اما پژوهش و تحقیقات علمی از جایگاه شایسته و تاثیرگذار در روند تصمیم گیری و تصمیم سازی ها برخوردار نیست، حتی آدمهای کارشناس و دانشی سازمان ها از توجه لازم برخوردار نیستند، به نظر می‌رسد در این حوزه چالش‌های جدی وجود دارد که باید آنها را از سر راه پژوهش واقعی در کشور برداشت.

در اینجا لازم است قبل از اینکه اشاره‌ای به چالش‌های پیشروی نقش پژوهش در نظام سیاستگذاری و تصمیم گیری در ارتباط با حوزه های پژوهشی بپردازیم، ابتدا ضروری است به نقش پژوهش در تصمیم گیری های کلان اشاره ای کوتاه شود.

الف: نقش پژوهش در تصمیم گیری های کلان:

1. همه ما می‌دانیم که برای هر پژوهشی، پرداختن به ادبیات موضوع پژوهش و تجارب و مطالعات پیشین یک اصل است،لذا اولین اهمیت پژوهش جلوگیری از اتلاف وقت، بودجه و انرژی نیروهای اقدام کننده است. پژوهش از دوباره کاری ها در تصمیمات جلوگیری می کند و این یعنی یک مانع بزرگ در عقب گرد و رفتن در مسیر آزمون و خطا و کاهش ریسک تصمیم‌گیری و اجرا در حوزه عمل و اقدام که قطعاً یک فرایند هزینه بر است.
2. استفاده هوشمندانه از منابع و بهبود روش ها و راهکارها

دومین نقش پژوهش به حفظ منابع و بهره‌گیری از با صرفه ترین روش ها برای اداره امور در تمامی حوزه ها بر می گردد. نتیجه توجه به پژوهش در انتخاب روشها و بهره‌گیری از منافع آن، آثار سودمند فراوانی دارد که از آن جمله می‌توان به توانمندی در مهار بحرانها و حل ریشه‌ای نارسایی‌ها، جلوگیری از تخریب محیط زیست، حفظ سرمایه ملی، تولید محصولات با کیفیت تر و ارزان تر و در نهایت رسیدن به یک جامعه سالم اشاره کرد. البته می‌توان آثار مثبت زیادی برشمرد که قطعاً خارج از حجم این یادداشت مجال می خواهد.

ب: چالش های پیش روی پژوهش:

1. اولین مشکل در ایران، مسیر پر پیچ و خم و غیرشفاف مقررات و بروکراسی است. واقعا برای رسیدن به چرخه تولید یک محصول از یک ایده و پژوهش، چه راه ها و چه مشکلاتی را باید پشت سر گذاشت، خود یک بحث بسیار مفصلی است.
2. دومین چالش مرتبط با مقررات، نبود زیرساخت حقوقی جدی و آمره در حمایت از مالکیت معنوی است. این امر، هرگونه حمایت از امر پژوهش را در کشور عقیم میکند. چرا که در هر مرحله ممکن است پژوهشگر دچار یک زیان اقتصادی غیر قابل پیش بینی گردد.
3. چالش دیگر کمبود بودجه های پژوهشی، عدم استقبال بخش خصوصی از کارهای پژوهشی و پژوهش محور، هزینه بودجه اندک پژوهش در بخش های اجرایی و غیر پژوهشی، گسست فکری و عملی بین مراکز پژوهشی و مدیران تصمیم گیر، نبود مراکز مستقل پژوهشی، عدم ارتباط هم افزای مراکز صنعتی و پژوهشی و در نهایت دولتی بودن غالب مراکز پژوهشی و پژوهش های انجام شده در کشور اشاره کرد.
4. یکی دیگر از چالش‌های پیش رو در این حوزه ضعف ارزش گذاری به پژوهش و پژوهشگران است. اگر از تاکیدات و توجهات حکیمانه رهبر معظم انقلاب بگذریم عملا نظام اداری کشور برای پژوهشگران و نتیجه کار آنها ارزش لازم را قائل نیستند و در تصویر کلی کشور حس نمی‌شود که عالمان و دانایان جامعه بالاترین قدر و منزلت را دارند و مرجع افراد جامعه خود هستند. این ضعف موجب شده تا گروه‌های مرجع در جامعه در حال تغییر باشند و امروز یک هنرمند سینما و یا یک فوتبالیست، هم درآمد بیشتری دارد و هم بیشتر مورد توجه و اهتمام جامعه است. این یکی از چالش‌های بزرگ بر سر راه پیشرفت کشور است که باید برای آن چاره ای جست.

بی گمان با وجود چالش هایی که بدان اشاره شد، راهکارهای فراوانی نیز پیش‌روی مردم و مسئولین است که نیازمند اهتمام جدی و عملی مدیران و کلیت جامعه از تک تک افراد تا بخش خصوصی و دولتی است. می توان ادعا کرد با برداشته شدن چالش‌های اساسی پیش روی پژوهش و پژوهشگران، مسیر اصلی توسعه و پیشرفت بر محور دانایی هموار خواهد شد، همانطور که طی سالهای اخیر با اندک توجهی به شرکت های دانش بنیان، شاهد تحول در بسیاری از عرصه های اقتصادی، فناوری و کشاورزی در کشور هستیم.

در پایان ضمن گرامیداشت روز پژوهش و تبریک به تمامی اهل تحقیق و پژوهش، امیدواریم به جایی برسیم که روز پژوهش، از یک جایگاه فانتزی و تبلیغاتی به واقعیت ناب و تاثیرگذار بر روند مدیریت کلان کشور تبدیل شود. ان شاءالله

انتهای پیام/