آنچه بر سلامت شهرهای پنهان می‌گذرد

 به گزارش گروه رسانه‌های خبرگزاری تسنیم،حاشیه با فقر، بیماری، توزیع ناعادلانه خدمات و طرد مهاجرین و بی‌خانمان‌ها گره خورده است. اما بیمار شدن یک حاشیه نشین کمی تفاوت دارد و ماجرا کمی فراتر از هزینه درمان است. او جایی برای درمان مناسب ندارد. یک درد ساده در شهرهای پنهان، برابر است با دغدغه هزینه، پیدا کردن یک مرکز درمانی، هزینه چندین بار رفت و آمد، مدتی بیکاری و نهایتا هم از دست دادن درآمد.

در همین راستا نظام سلامت دولت یازدهم تلاش کرد تا حداقل امکانات لازم برای این جمعیت حدود 10 میلیونی و 700 سکونتگاه غیر رسمی کشور را تامین کند.

نتیجه این تصمیم وزیر بهداشت و هم تیمی‌هایش، برنامه ریزی برای اجرای طرحی ملی به نام " تحول بهداشت" بود. در سال 92 و در فاز نخست، مطالعات و طراحی طرح تحول بهداشت برای روستاها آغاز شد. این برنامه به طور رسمی از نیمه دوم سال 93 با جمع کل اعتبار ابلاغی 10870میلیارد ریالی کلید خورد و در فاز دوم، حاشیه‌ شهرها و شهرهای زیر 50 هزار نفر جمعیت تحت پوشش قرار داده شد .

در سال 93 در مجموع کل کشور در حاشیه شهرهای بزرگ و همچنین شهرهای 20 تا 50 هزار نفر، نزدیک به 173 مرکز سلامت جامعه و 588 پایگاه سلامت راه‌اندازی شد. در سال 94 نیز تا پایان آبان ماه تعداد کل مراکز سلامت جامعه به 822 مرکز و تعداد کل پایگاه‌های سلامت راه‌اندازی شده به 144مورد افزایش یافت.

در مجموع، در 10 بهمن سال جاری و در آستانه آغاز دهه فجر، 2875 پایگاه و مرکز سلامت در حاشیه 17 استان کشور راه‌اندازی شد و طبق گفته دکتر علی اکبر سیاری، معاون وزارت بهداشت تا امروز برای 24 میلیون نفر ساکنین شهرهای تا 50 هزار نفر و حاشیه نشین، این سیستم فراهم شده است و تا آخر سال 95 نیز باقی پایگاه‌ها و مراکز سلامت جامعه تکمیل می‌شود.

کار سخت بهداشت در پایتخت

او، بخش سخت کار را در شهرهای بزرگ مثل اصفهان، تبریز و تهران که امکانات ندارند، عنوان می‌کند و می‌گوید: شاید سخت‌ترین نقطه برای کار کردن تهران باشد که امیدواریم آن را نیز در سال 95 تکمیل کنیم.

فرصت شغلی برای 9000 فارغ‌التحصیل بیکار

در جریان اجرای این برنامه‌ها و از طریق برون سپاری خدمات، 8890 نفر نیروی انسانی طی این دو سال جذب شدند. از این تعداد 4148 نفر مراقب سلامت، 849 پزشک عمومی و دندانپزشک، 531 کارشناس روانشناسی بالینی، 477 نفر کارشناس تغذیه و 2885 سایر رشته‌ها هستند و 15هزار و 955 نفر نیز آموزش‌های لازم را دریافت کرده‌اند.

بنابر اعلام مسوولان وزارت بهداشت، تعداد کل پایگاه‌ها‌ی سلامت که با هزینه دولت راه‌اندازی شده است 449 مورد و تعداد موارد برون سپاری شده به بخش خصوصی 695 پایگاه است. همچنین 749پایگاه نیز به طور اساسی تعمیر و 1422 مورد نیز تجهیز شده است.

تعداد مراکز سلامت جامعه جدید در برنامه تحول سلامت با هزینه دولت به 625 مرکز رسید. بخش خصوصی نیز 197 مرکز را راه اندازی کرد. 622 مرکز به صورت اساسی تعمیر و 757 مورد نیز تجهیزشد.

پیشگیری، خط اول درمان

علیرغم اظهارات منتقدان طرح تحول نظام سلامت که آن را درمان محور می‌خوانند اما وزارت بهداشت از آغاز اجرای این برنامه بر "پیشگیری" تاکید کرده و همواره عنوان داشته که "درمان" و "پیشگیری" به هیچ وجه ز یکدیگر جدا نیستند. در همین راستا افزودن برنامه‌های جدید پیشگیری و مراقبت از رفتارهای پرخطر مربوط به سلامت و بیماری‌های ناشی از آن، اساس فعالیت‌های این وزارتخانه در حاشیه شهرها قرار گرفت. به این ترتیب طبق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، افراد مبتلا به رفتارهای پرخطر به طور فعال شناسایی، مشاوره، آزمایش، مراقبت، درمان و آموزش داده می‌شوند.

هر 12500 نفر، یک پایگاه سلامت

بنابر اعلام مسوولان معاونت بهداشت وزارت بهداشت، هر یک پایگاه سلامت برای ارایه خدمات سطح یک به طور متوسط برای هر 12500 نفر اختصاص داده شده است. همچنین یک مرکز سلامت جامعه برای هر 25 تا 50 هزار نفرایجاد شده است. به طور کلی هر مرکزسلامت جامعه دو تا چهار پایگاه سلامت را پوشش می‌دهد. خدمات ‌در پایگاه‌ها به ‌صورت فعال ارائه می‌شود و خانواده‌هایی که به مراقبت ویژه نیاز دارند، شناسایی و برای آن‌ها پرونده بهداشتی تشکیل می‌شود.

هم اکنون برای هر 1000 نفر دو بهورز در روستاها اختصاص داده شده است. این بهورزها بومی در روستاها هستند و در سیستمی غیر از دانشگاه آموزش دیده‌اند و به گفته معاون بهداشت، ‌کارائی آنان بیشتر از فارغ التحصیلان دانشگاهی است. در روستاها به ازای هر 4000 نفر یک پزشک وجود دارد و با از اجرای طرح تحول، 2200 پزشک به روستاهایی که با کمبود مواجه بودند، افزوده شد. محل زیست پزشکان نیز تعمیر و تجهیز و خدمات بهداشت دهان و دندان مجدد برقرار شد. نظام مراقبت در شهرها نیز با الگوگیری از نظام مراقبت اولیه روستاها باز طراحی شد.

سفیران سلامت مدارس به خانه‌ها می‌روند

در طرح تحول بهداشت، کارشناسان یا کاردانان بهداشت عمومی، خانواده، مبارزه با بیماری، مامایی و پرستاری به "کاردان و کارشناس مراقب سلامت خانواده" تبدیل شدند و هر یک نفر مراقب سلامت خانواده وظیفه مراقبت از هر 2500 نفر یعنی نزدیک به 600 خانوار را برعهده دارد.

اجرای برنامه خود مراقبتی با بهره‌گیری از خدمات سفیران سلامت مدارس و داوطلبان سلامت و آموزش خانواده‌ها با بهره‌گیری از نیروهای موجود یکی دیگراز اهدافی بود که وزارت بهداشت آن را با گسترش شبکه های بهداشت و درمان دنبال ‌کرد و همچنان در برنامه دارد.

4 بیماری عامل 70 درصد مرگ‌های ایرانی‌ها

معاون بهداشت وزارت بهداشت پیشتر، غربالگری عوامل خطری که منجر به ایجاد چهار بیماری اصلی مثل دیابت، سرطان، سکته‌های قلبی و عروقی و تنفسی می‌شوند را یکی از اهداف اصلی راه‌اندازی و گسترش شبکه‌های بهداشت ودرمان عنوان کرده بود.

وزیر بهداشت نیز کا‌ر پایگاه‌های سلامت و مراکز سلامت جامعه را مراقبت از کودک و مادران باردار اعلام کرده است که علاوه بر آن در توسعه روستاها و بهداشت محیط نیز فعال هستند و خدمات بسیار زیادی را به عنوان خط مقدم در کنترل بیماری‌های واگیر و همچنین کنترل فشار خون، قند خون و... انجام می‌دهند و در برخی از بیماری‌ها نیز اجازه درمان دارند.

در مراکز ویژه زنان آسیب دیده اجتماعی که توسط وزارت بهداشت راه‌اندازی شده است، حرفه آموزی و توانمند سازی، درمان آلام و درد بیماران مقاربتی، ایجاد اشتغال، مهد کودک و تغذیه رایگان ارائه می‌شود. پیشگیری و کنترل اعتیاد نیز در قالب مشاوره ترک دخانیات و سوء مصرف مواد و همچنین پیگیری انجام می‌شود.

پیشگیری و کنترل خشونت نیز در این مراکز به صورت آموزش و آگاهی بخشی عمومی، آموزش و آگاهی بخشی خانوار و فردی، جلسات مشاوره فردی و خانوادگی و گزارش به مراجع ذیربط صورت می‌گیرد.

جای خالی پرونده الکترونیک

اما پرونده الکترونیک سلامت، یکی از پایه‌های اصلی نظام مراقبت اولیه شهری و روستایی است که در آن با ارائه یک کد ‌به هر فرد‌، ‌پرونده‌ بهداشتی او در همه کشور در دسترس خواهد بود.

به گفته کلانتری، قائم مقام معاون امور بهداشتی وزارت بهداشت، پرونده الکترونیک سلامت به عنوان زیرساخت مهم این برنامه، هم اکنون به صورت آزمایشی در تهران، در حال اجرا است. اما با وجود زمان طولانی که از مطرح شدن این موضوع می‌گذرد، پرونده الکترونیک سلامت همچنان با اما و اگرها و فراهم نبودن زیرساخت‌ها جهت اجرا مواجه است.

پایگاه سلامت، پایه‌ای برای اجرای پزشک خانواده

و اما مهم‌ترین سوالی که در این مطرح می‌شود، سرنوشت پزشک خانواده با وجود اجرای برنامه‌های جدید بهداشتی وزارت بهداشت است. دکتر کلانتریان، رییس مرکز مدیریت شبکه و ارتقای سلامت وزارت بهداشت، ایجاد پایگاه‌ها و مراکز جامع سلامت را زیرساختی برای ادامه طرح پزشک خانواده در سطح کشور عنوان می‌کند و می‌گوید: در پایگاه‌های سلامتی که ایجاد شده، برای هر 2500 تا 3000 نفر یک پزشک وجود دارد که همان پزشک خانواده است. در دو استان فارس و مازندران تغییری که در نتیجه اجرای برنامه مراقبت شهری ایجاد شده، این است که دستیاران پزشک که هم نقش منشی داشتند و هم به مسایل مادر باردار توجه می‌کردند، تبدیل به مراقب سلامت خواهند شد تا به همه گروه‌های سنی و بر اساس بسته خدمت سطح اول خدمت ارائه کنند. این حرکت در آن منطقه حرکت بزرگی است.

وی ادامه می دهد: ما فعلا پایگاه سلامت را با مراقب سلامت جهت ارائه خدمات بسته سلامت در سطح یک فعال کرده‌ایم. در سطح دوم نیز مراکز سلامت جامعه قرار دارند که پزشک در آن حضور دارد اما، تعداد پزشک به اندازه‌ای نیست که هر 3000 نفر را تحت پوشش قرار دهد و بابت هر 12 هزار نفر یک پزشک در مراکز سلامت جامعه حضور خواهد داشت.

وی اساس کار را یافتن بیماری‌های غیرواگیر مزمن توسط مراقبین سلامت و فرستادن بیماران به مراکز سلامت جامعه عنوان می‌کند و می‌گوید: اگر پزشک به میزان کافی داشته باشیم به جای هر 12 هزار نفر، برای هر سه هزار نفر، یک پزشک می‌گذاریم وکم کم به سمت پزشک خانواده می‌رویم. این برنامه آغازگر پزشک خانواده در سطح کشور است. البته برای این کار مساله فقط تعداد پزشک نیست.

"ایراپن" و انقلاب دوم حوزه سلامت

ششم دی ماه امسال، دکتر احمد کوشا، رییس مرکز مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت از اجرای برنامه‌ای برای غربالگری بیماری‌های قلبی و عروقی، دیابت، سرطان روده بزرگ، آسم و سرطان پستان و همچنین ریسک فاکتورهایی مانند مصرف الکل، تغذیه ناسالم و سیگار خبر داد. به گفته وی این برنامه که "ایراپن" نام دارد در چهار شهرستان بافت، شهرضا، نقده و مراغه در سیستم مراقبت های اولیه شبکه بهداشتی و درمانی به عنوان پایلوت برای افراد بالای 40 سال انجام می‌شود.

کوشا از این برنامه به عنوان انقلاب دوم حوزه سلامت یاد کرده است. به گفته او نتایج سنجش کلسترول و قند خون نیز در روستاها و خانه‌های بهداشت قرار داده شده و اقدامات تشخیصی سرطان هم برای زنان 30 تا 70 ساله توسط ماماهای شبکه بهداشتی انجام می‌شود.

کوشا تشخیص زودهنگام سرطان روده بزرگ توسط بهورزان و پزشکان خانواده و همچنین اقدامات پیشگیرانه و کنترل آسم را جزو برنامه‌های وزارت بهداشت برای پیشگیری و کنترل بیماری‌های غیرواگیر در نظام بهداشتی کشوراعلام کرده است.

مجموعه اقدامات مذکور گزارشی هرچند کوتاه از برنامه‌های بهداشتی با اولویت روستاها و شهرهای زیر 50 هزار نفر و همچنین حاشیه‌نشینان و سکونتگاه‌های غیررسمی است و برای باز شدن پای پایگاه‌ها و مراکز سلامت جامعه به کلان‌شهرها، از جمله کلانشهرهایی مانند تهران که قطعا کار در آن سهل نیست، باید تا سال آینده منتظر ماند.


منبع:ایسنا

انتهای پیام/

خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر می‌شود.