باید و نبایدهای اوراق کشتی در ایران
خبرگزاری تسنیم:اوراق کشتی یا همان «اسکراپ» سرنوشتی است که کشتیها در پایان عمر مفید خود و بعضا به دلیل مباحثی از جمله هزینههای سنگین بیمه، تعمیر و نگهداری و سوخت و عدم تطابق با اصول ایمنی دریانوردی و ریسک ادامه فعالیت آنها به آن گرفتار میشوند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، در سالهای اخیر افزایش تعداد شناورهای با سن بیش از 25 سال یا شناورهای فاقد کارآیی لازم در ایران، سواحل جنوبی کشور را با مشکلی به نام «کشتیهای رها شده» مواجه کرده است. کشتیهایی که محیط زیست و اکوسیستمهای طبیعی جنوب را به مخاطره انداخته است. این مسئله دو عامل دارد؛ یکی آنکه زیرساختهای مناسب اوراق کشتی در کشور وجود ندارد و دوم آنکه اوراق کشتی در خارج از کشور صرفه اقتصادی را برای مالکان ندارد.
بر اساس این گزارش کشتیها با وجود عمر طولانی اما محدود در پایان کارآیی باید اوراق شوند. کشتیهای اقیانوس پیما معمولا 20 تا 30 سال، شناورهای فایبرگلاس و چوبی30 تا 40 سال و قایقهای تفریحی فولادی اگر به خوبی تعمیر و نگهداری شوند، بیش از 100 سال عمر میکنند.
*تاریخچه اسکراپ
صنعت اوراق کشتی از دهه 40 میلادی به واسطه افزایش تقاضا برای آهن و فولاد درجهان ایجاد شد. صنعت اوراق کشتی ابتدا به دلیل نیاز به اوراق کشتیهای مخروبه و آسیب دیده طی جنگ جهانی دوم در اروپا و آمریکا از سال 1945 آغاز شد. اما به دلیل افزایش قوانین و مقررات زیست محیطی و بالا رفتن دستمزدها به کشورهای آسیایی منتقل شد. این کشورها سود فراوانی از این صنعت کسب میکردند و فرصتهای شغلی چندصد هزار نفری، به طور مستقیم و غیر مستقیم برای آنها فراهم شد.
در دهههای 1960 به بعد، اوراق کردن کشتی به عنوان فعالیتی کاملا مکانیزه تلقی میشد و در کشورهای صنعتی به خصوص در ایالات متحده، انگلیس، آلمان و ایتالیا بیشتر به این مساله توجه میشده است. از اوایل دهههای 1980 جهت حفظ هر چه بیشتر منابع، صاحبان کشتیها، کشتیهای خود را به کارخانههای اوراق کشتی چین، هند، پاکستان، بنگلادش، فیلیپین و ویتنام فرستادند. در این کارخانهها، استانداردهای پرداخت، سلامت و ایمنی حداقل است و کارگران در قبال مسئولیت های محول شده سخت تلاش میکنند از حدود 45 هزار کشتی که در اقیانوسها در حرکت هستند، تقریبا 700 کشتی هر ساله سرویس میشود.
*اهمیت وجود اوراق کشتی در ایران
قاعدتا بیشترین تقاضای اولیه برای بازیافت کشتی در ایران مربوط به شناورهای مغروق است. استخراج و بازیافت بیش از 1400 کشتی غرق شده در خلیج فارس و دریای عمان نیازمند سایتهای بازیافت مجهز و با ظرفیت نسبتا بالا است. هر چند که شاید استخراج تمامی کشتیهای مغروق عملا امکان پذیر یا مقرون به صرفه نباشد اما وجود یارد بازیافت در داخل کشور انگیزه فراوانی برای خارج سازی این کشتی ها ایجاد می کند با توجه به هزینه های بالای خارج سازی این کشتیها، صرف هزینه مضاعف برای انتقال به خارج از کشور جهت بازیافت مانع بزرگی در این فرآیند است.
علاوه بر کشتی های مغروق حجم بالای کشتیهای فرسوده کشور که سالهای زیادی از سپری شدن عمر مفید آنها میگذرد عامل دیگری است که توسعه صنعت بازیافت کشتی در کشور را به امری ضروری تبدیل کرده است.
همچنین بالا بودن هزینههای تولید فولاد، حاصل از فرآوری مواد معدنی سنگ آهن در مقابل بازیافت فولاد حاصل از فرآوری مواد معدنی سنگ آهن در مقابل بازیافت فولاد حاصل از اوراق کشتیها و عدم تناسب بین میزان تولید و تقاضا در کشور در کنار افزایش جهانی قیمت این فلز استراتژیک و مشکلات مربوط به واردات آن از خارج از کشور، بیش از پیش نیاز کشور را به ایجاد تسهیلات و سایتهای بازیافت کشتیها توجیه پذیر کرده است.
*تاثیر اسکراپ بر اقتصاد کشور
ایجاد اشتغال پایدار، افزایش درآمدهای ملی، حفاظت از محیط زیست ساحلی- دریایی در برابر آلودگیهای ناشی از وجود کشتیهای اسقاطی، جلوگیری از خروج ارز در تامین مواد اولیه صنعت دریایی و دیگر صنایع و کمک به نوسازی ناوگان دریایی از جمله دستاوردهای حاصل از اوراق کشتی است.
انجام بازیافت چند کشتی در جنوب کشور به طور غیر رسمی و غیر قانونی در 10 سال اخیر، نشان از وجود تقاضای مناسب و امکانات اولیه در این بخش از صنعت دریایی دارد و به طور قطع با افزایش ناوگان کشتیرانی و حمل و نقل ایران در همه بخشهای دریایی، تقاضا برای بازیافت کشتیها افزایش خواهد یافت.
در حال حاضر تقاضای زیادی برای بازیافت کشتی در سواحل خلیج فارس و دریای عمان وجود دارد. علاوه بر شناورهای مغروق و از رده خارج فعلی، تعداد شناروهایی که در سالهای آتی عمر مفید آنها سپری خواهد شد نیز عامل مهمی در تعیین ظرفیت کشور برای توسعه صنعت بازیافت کشتی به شمار میرود.
البته دسترسی به بازارهای مصرف خارجی و برنامهریزی برای جذب شناورهای از رده خارج کشورهای همسایه هم بخشی از بازار آینده صنعت بازیافت کشتی محسوب میشود. با توجه به آنکه فرآیند بازیافت شناورها در کشورهای همسایه به روش سنتی انجام میشود، اگر این عملیات در ایران با استفاده از ابزار و روشهای مدرن و در زمان کوتاهتر و بهرهوری بیشتر صورت پذیرد میتوان امیدوار بود که سواحل ایران به عنوان مقصد اصلی شناورهای از رده خارج مورد قبول واقع شود.
صنعت داخلی اوراق کردن کشتی که اوایل سال 2008 میلادی به دلیل کاهش شدید قیمت آهن قراضه، زیانآور و ضررده محسوب میشد، به تدریج در اوارخ سال 2008 و در طول سال 2009 به دلیل بحران مالی جهانی و کاهش شدید فعالیتهای تجاری و در نتیجه کاهش حجم مبادلات و حمل و نقل کالا در بخشهای مختلف از جمله حمل و نقل دریایی باز رونق یافت. البته در کنار بحران اقتصادی، از کاهش قیمت کشتیهای اعزامی به مراکز اوراق نیز، باید به عنوان شاخصی تاثیرگذار یاد کرد.
*مسائل زیست محیطی اسکراپ
اوراق یک کشتی، با تولید حجم وسیعی از ضایعات همراه است. یعنی این ضایعات، مفید و برخی دیگر بسیار مضر هستند. در اکثر ضایعات مضر، مواد سمی بسیار خطرناک (هم برای انسان و هم برای محیطزیست) به مقدار زیاد یافت میشود. کشتیهای اقیانوس پیما در واقع همانند یک شهر کوچک بوده که حاوی انواع آلایندهها و پسماندهاست.
آلایندهها، شامل مواردی است که در اثر عملیات اسکراپ کشتی و فعالیتهایی که در اثر استقرار افراد و صنعت در محل میباشد، به وجود میآیند. در حال حاضر تمامی فرآیند اسکراپ در محیطهای بازساحلی (مناطق جزر و مد و فوق جزر و مدی) صورت میگیرد که از جمله حساسترین مناطقی زیستی در محیطهای دریایی محسوب میشوند. این امر همچنین در مناطقی که دارای بستر گلی و شیب ملایم است اتفاق افتاده که به دلیل عدم تاثیر انرژی ناشی از امواج و آرامش نسبی دریا جهت انجام فعالیت است. از زمان پیدایش این صنعت، آثار و تبعات زیست محیطی آن نمایان گردید. ورود انواع آلایندهها همانند نفت، آزبست، پیسیبی، دیو اکسینها و انواع مخاطرات بهداشتی و حتی مرگ و میرانسانی گریبان این صنعت را گرفت و همین امر باعث شد تا عنوان "صنعت کثیف" به این نوع عملیات اطلاق شده و در دنیا به این نام شناخته شود.
حدود 95 درصد از وزن یک کشتی اقیانوس پیما قابل بازیافت است که در پروسه اسکراپ مورد استفاده قرار میگیرد. فلزات، پلاستیک، مبلمان، کارتن، چوپ و شیشه، وسایل آشپزخانه، موتورها، ژنراتورها و ... از جمله مواد و وسایلی هستند که مورد استفاده مجدد قرار میگیرند.
در این میان آلودگی حاصل از مقدار مواد زائد در تانکرها کمتر اما به خاطر نوع آلودگی تانکر که عمدتا مواد نفتی است خطرات زیست محیطی بیشتری را به وجود میآورد. باید توجه داشت که آلودگیهای منتشر از کشتیها بسته به نوع کشتی، طول عمر آن، روش اسکراپ و موادی که حمل نبوده متفاوت است. مثلا کشتیهای دهه 70 دارای بیشترین مواد زائد خطرناک هستند یا کشتیهای مخصوص حمل مایعات همچون نفتکشها از جمله آلودهترینهاشناورها محسوب میشوند، اما در عین حال در بازار اسکراپ دارای ارزش بالاتری نسبت به سایر کشتیها هستند.
*اولین و آخرین برنامه برای بازیافت
اولین طرح رسمی برای احداث محوطه بازیافت کشتی را سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران در سال 1376 برای محرومیتزدایی و توسعه استان سیستان و بلوچستان مطرح کرد پس از دریافت پروانه تاسیس از منطقه آزاد چهابهار در سال 1378 کشتی «ایران پاسدار» به مبلغ 10 میلیارد ریال از کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران خریداری شد.
سازمان محیط زیست با بازیافت این کشتی در ساحل تیس مخالفت کرد و قرار شد این طرح در 50 کیلومتری شرق شهرستان چابهار استقرار یابد. ولی باز هم پس از گذشت مدتی، سازمان محیط زیست با اجرای این طرح مخالفت کرد. در نهایت سرمایهگذاران پاکستانی که تمایل به سرمایهگذاری در این طرح داشتند، به کشورشان بازگشتند و کشتی «ایران پاسدار» به اوراق کنندگان پاکستانی فروخته شد.
توسعه صنعت بازیافت کشتی برای کشور اهمیت بسیاری دارد، چراکه از نظر زیست محیطی، اقتصادی، اشتغال و حمل و نقل دریایی نقش قابل توجهی را داراست.
با توجه به تخمین کشتیهای از رده خارج در 15 سال آینده و همچنین با توجه به تعداد فراوان شناورهای مغروق، قطعا حجم درخواست زیادی متوجه مراکز بازیافت خواهد بود.
قوانین متعدد داخلی به طور صریح راهاندازی صنعت اوراق کشتی را تصویب کردهاند. در کنوانسیونهای مختلفی نیز که ایران به عضویت آنها درآمده و متعهد به رعایت مصوبات آنهاست، چگونگی توسعه این صنعت و کم و کیف آن تعیین شده است. رفع موانع و مشکلات پیشروی این صنعت بر سود بیشتر شامل قوانین مورد نیاز، دستورالعملها، استانداردها و سیاستگذاریهای مورد نیاز است، به این ترتیب میتوان با تشکیل یک کمیته متخصص و متشکل از نمایندگان ارگانهای مختلف مرتبط با این صنعت، بخش بزرگی از خلاءهای موجود در صنعت اسکراپ را برطرف کرد.
انتهای پیام/