آیا درگیری‌های حسکه و جرابلس مقدمه فدرالیسم در سوریه است؟

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم به نقل از روزنامه السفیر لبنان، آمریکایی‌ها و ترک‌ها از دیدگاه خود موفق شدند چیزهایی را که می‌خواستند در سوریه به دست بیاورد. ترک‌ها از مدت‌ها پیش به دنبال ایجاد منطقه بی طرف در سوریه بودند، اما می‌خواستند این منطقه بی‌طرف از سوی یک طرف دیگر یعنی یا آمریکا یا نیروهای ناتو  ایجاد شود، این موضوع تنها از آن منظر نبود که آنها نمی‌خواستند به تنهایی هزینه‌های ریسک بالای این اقدام را متحمل شوند، بلکه از این منظر بود که به مناسبات دولت عدالت و توسعه با ارتش ترکیه هم برای اجرای چنین اقدامی در بهترین حالت خود قرار نداشت.

مداخله نظامی در سوریه کاملاً با دیدگاه‌های ارتش ترکیه مغایرت دارد، علاوه بر این که دولت ترکیه اعتماد کامل به فرماندهان نظامی نداشتند. اما در شرایط کنونی اوضاع تغییر کرده است و پاک‌سازی‌های گسترده‌ای در میان فرماندهان ارتش ترکیه ایجاد شده که بزرگ ترین و خونین‌ترین آنها طبعاً در پی کودتای شکست‌خورده در این کشور انجام شد. از سوی دیگر آمریکایی‌ها هرگز مشکلی در ایجاد منطقه‌ای امن در سوریه نداشتند، اما آن ها از مسئولیت و هزینه‌های چنین اقدامی فرار می‌کردند، به‌ویژه بعد از این که حضور هزینه ‌بر آنها در عراق و عملیات فجر اودیسه در لیبی با تحمل مسئولیت‌هایی بالاتر از هزینه‌های جاری آن همراه بود.

رئیس‌جمهور آمریکا معتقد بود که متحدانش در خاورمیانه از مدت‌ها پیش عادت کرده بودند که به صورت مجانی از آمریکا سواری بگیرند. ارزیابی‌های منفی باراک اوباما به صورت ویژه متوجه رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه نیز بود، به گونه‌ای که جفری گولبرگ در مصاحبه با مجله آتلانتیک در آوریل گذشته گفت که اَردوغان با ارسال ارتش ترکیه برای ایجاد ثبات در سوریه مخالفت کرده است ، به این ترتیب اگر آمریکا خواستار مداخله ارتش ترکیه در سوریه شده ولی آنکارا این موضوع را رد کرده، دلیلی ندارد که واشنگتن بنا به درخواست ترکیه وارد عمل شود. با این وجود مواضع آمریکا در پی ورود روسیه به عرصه سوریه تغییر کرد ، به گونه‌ای که دولت آمریکا روز به روز از سوی جریان مخالف روسیه در وزارت دفاع و ستاد مشترک ارتش و سرویس‌های اطلاعاتی و جاسوسی ملامت می‌شد، آنها معتقد بودند که سستی واشنگتن به مسکو اجازه تحرک و پر کردن خلأ موجود در منطقه بسیار حیاتی را داده است. 

اقدام ترکیه در اشغال جرابلس

در جولای 2015 آنکارا به یگان‌های حمایت مردمی وابسته به حزب اتحادیه دموکراتیک کردهای سوریه نسبت به تلاش برای عبور از خطوط قرمز ترکیه و لشکرکشی به سمت مناطق غربی رود فرات هشدار داد. عبور از فرات و ایجاد ارتباط بین مناطق کردنشین در القامشلی و عین العرب واقع در شرق فرات با منطقه عفرین در غرب این رود آرزویی بود که کردها از مدت‌ها پیش آن را در سر می‌پروراند، اما برخی واقعیت‌های مردم‌شناختی به علاوه خطوط قرمز ترسیم شده از سوی ترکیه مانع از اجرای این برنامه می‌شد. به همین علت کردها در آن زمان اقدام به عبور از رود فرات نکرده بودند. اما تصمیم آمریکا در روز 9 اکتبر 2015 دقیقا پس از آغاز عملیات روسیه در 30 سپتامبر بر لغو برنامه تمرین مخالفان سوریه و انتقال به حمایت از گروه‌های مسلح مبارز، شانس کردها را برای رسیدن به این هدف افزایش داد. آنها سه روز بعد یعنی در روز 12 اکتبر اعلام کردند که نیروهای دموکراتیک سوریه را با هدف ایستادگی در برابر داعش تشکیل دادند. با پایان سال گذشته میلادی این نیروها پیشروی‌هایی را انجام داده و بر سد تشرین مسلط شدند تا بتوانند گذرگاهی برای عبور به سمت غرب فرات مهیا کنند.

در همان زمان نیز ترک‌ها مجبور شدند مواضع خود را تغییر دهند. براساس اطلاعاتی که الان به دست آمده است ترک‌ها از آمریکایی‌ها خواستند برای انجام مأموریت دورکردن داعش از مناطق مرزی در منطقه غربی فرات به آنها مهلت دهد. آمریکایی‌ها با این خواسته موافقت کرده و به ترک‌ها شش ماه مهلت دادند. آنها برای مطمئن کردن ترکیه نیروهای کرد را از منطقه سد تشرین عقب برده و نیروهای عرب از منبج را جایگزین آن کردند. در شرق فرات نیز نیروهای عربی از مجموعه تیپ انقلابیون الرقه به جای کردها مستقر شدند. این مهلت شش ماهه به پایان رسید اما ترک‌ها نتوانستند مأموریتی که گفته بودند را انجام دهند. ترکیه سعی می‌کرد از طریق مداخله غیر مستقیم و حمایت از برخی گروهک‌ها در برابر داعش در شرق منطقه عفرین این خواسته را محقق کند.

با شکست ترکیه آمریکا به نیروهای دموکراتیک سوریه دستور داد که تحرک خود به سمت غرب فرات را آغاز کند. واشنگتن به نیروهای کرد پل های معلق و قایق های لازم را داد تا بتوانند از خط قرمز ترکیه عبور کنند. تقریباً بعد از دو ماه مبارزه سخت منبج سقوط کرد و باقیمانده عناصر داعش از این شهر عقب‌نشینی کرده و به سمت جرابلس در شمال حرکت کردند. نیروهای دموکراتیک سوریه پیشروی خود به سمت جرابلس را آغاز کند. اما ترک‌ها دیگر نمی‌توانستند در این زمینه دست بسته باقی مانده و به برخی ابزارهای منطقه‌ای که شکست آنها طبیعی بود، اکتفا کنند. لذا خودشان به صورت مستقیم وارد عمل شدند. ناگهان کردها تصمیم گرفتند پیشروی به سمت جرابلس را متوقف کرده و به سمت شرق رود فرات و منطقه حسکه تغییر جهت دهند تا کانال های یک درگیری قدیمی را زنده کنند، درگیری با دولت سوریه برای ایجاد طرح فدرالی. در چنین شرایطی بود که یگان‌های داعش نیز از جرابلس خارج شدند تا زمینه را برای ورود تانک‌های ترکیه به این شهر مهیا کنند، به این ترتیب هر چند به صورت صوری، اما یکی از سریع‌ترین پیروزی‌ها در برابر داعش محقق شد.

اردوغان باید هم از این اتفاقات به شدت خوشحال شود، چراکه بعد از 500 سال نیروهای ترکیه با سردادن شعارهای جنگی عثمانی وارد شمال حلب شده اند. اما توجه به این نکته لازم است که نیروهای ترکیه که به صورت تدریجی به شمال حلب راه پیدا می‌کنند، تنها بازیگری در مسیر اراده آمریکا هستند که همه از جمله ترک‌ها و کردها را به بازی گرفته است. نکته مهم در تحولات مربوط به استقرار نیروهای ترکیه در جرابلس این است که این اتفاق هم زمان با ورود جو بایدن معاون رئیس‌جمهور آمریکا به ترکیه اتفاق افتاد. این دیدار از یک ماه پیش برنامه‌ریزی شده بود. در نشست‌هایی که وی با مقامات ترکیه انجام داد، مواضع آمریکایی‌ها مبتنی بر این شد که اعلام کردند کردها به زودی از غرب فرات به سمت شرقی آن عقب‌نشینی خواهند کرد. در این فضای دراماتیک صالح مسلم هشدارهای در رابطه با ورود ترکیه به باتلاق سوریه مطرح کرد . ریدور خلیل نیز تجاوز آشکار ترکیه و تمامیت ارضی سوریه را محکوم کرد.

آینده فدرالیسم در سوریه

با ورود نیروهای ترکیه به جرابلس و در سایه بروز اخباری در رابطه با ادامه پیشروی‌های نیروها به سمت منبج و عزیمت به سمت مناطق غربی واقع در عفرین نقشه آرمانگرای کردها تغییر خواهد کرد. البته باید به خوبی این نکته را به خاطر بسپاریم که تحرکات کردها و ترک ها براساس دستورات ارباب‌ آمریکایی آن ها بوده است. ترکیه از 22 فوریة سال 2015 یک روستای سوری با نام اشمه واقع در غرب عین العرب را به اشغال درآورده بود، این روستایی بود که ضریح سلیمان شاه به آن انتقال داده شده است. همچنین باید این نکته را به خاطر داشته باشیم که در آن زمان ترکیه وارد گذرگاه مرشد بینار شده بود که تحت حاکمیت یگان‌های حمایت مردمی کردها قرار داشت.

ترک ها بسیار واقع‌گرا هستند، آنها تنها به سمت جرابلس حمله کردند که پیش از این کردها را از نزدیک شدن به آن منع کرده بودند، البته ترک ها هشدار دادند که در صورت تلاش کردها در عفرین برای تسلط بر منطقه اعزاز به صورت جدی وارد عمل خواهند شد. به نظر می‌رسد خط قرمز ترکیه مستطیل واقع در غرب رود فرات بین جرابلس و عفرین در امتداد مرزهای ترکیه و سوریه است. این در صورتی است که  ترک‌ها اظهارنظر مشخص دیگری در رابطه با خطوط قرمز خود بر ضد پروژه‌های مدیریت خودمختار کردها مطرح نکنند. به نظر می‌رسد ترکیه اعتقاد دارد که بازگرداندن عقربه‌های ساعت پروژه کردها به عقب بسیار مشکل است ، به همین علت ترجیح می‌دهد که در مسیر دستیابی به سهم خود از خاک سوریه تلاش کند.

شاید همین موضوع بود که باعث شد آنکارا طی روزهای گذشته هماهنگی‌هایی با دمشق نداشته باشد ، در طرف مقابل نیروهای دولتی نیز در حسکه به کردها فشارمی آورند و تکیه نیز به سمت جرابلسی  پیشروی کرده است، به این ترتیب پروژه کردها دو ضربه از شرق و غرب متحمل شد. البته دمشق توافق آتش‌بس جدید با کردها را پذیرفته است ، این در حالی است که کردها تنها چند ساعت پس از آتش‌بس آن را نقض کند. هنوز معلوم نیست که موضوع فدرالیسم در سوریه قطعی شده باشد ، اما چیزی که به قطع و یقین می‌توان گفت این است که برای جلوگیری از توسعه پروژه فدرالیسم و رویکردهای جدایی‌طلبانه پس از آن در سوریه نمی‌توان به دیگران تکیه کرد و مسئولیت اول و آخر این موضوع بر عهده خود سوری ها است.

انتهای پیام/