چیزهایی هست که نمیدانیم
حوزه نشر کتب دانشگاهی در کشور منتقدان زیادی دارد. دایره این منتقدان را میتوان در چهرههای مختلفی دید. این دایره چنان گسترده است که نشان از یک بیماری بزرگ در حوزه نشر و علوم دانشگاهی ما دارد. یک بخش این بیماری نیز به ترجمه برمی گردد.
به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم، حوزه نشر کتب دانشگاهی در کشور منتقدان زیادی دارد. دایره این منتقدان را میتوان در چهرههای مختلفی دید. این دایره چنان گسترده است که نشان از یک بیماری بزرگ در حوزه نشر و علوم دانشگاهی ما دارد. یک بخش این بیماری نیز به ترجمه برمی گردد.
امروز ترجمههای کتاب در علوم دانشگاهی از عرصه گفتمانهای زنده این علوم به دور است. حوزه نشر کتب دانشگاهی در سالیان اخیر مورد توجه ویژه ناشران و دانشجویان قرار گرفته است. یکی از سه حوزه پرفروش در حوزه کتاب است و به دلیل رد و بدل شدن مقادیر بالای مالی و بنهای کتاب، محل اختلاف و جنجال هم شده است. برخی از کارشناسان مبنای کتب دانشگاهی در بسیاری از عرصهها را ترجمه میدانند و وجود تألیف به این معنا که در عرصهای مثل علوم انسانی پژوهش کنند و محصول آن را بنویسند و احتمالاً تدریس هم کنند بسیار کم و محدود است. در رشتههای فنی و پزشکی که یا با ترجمه مواجهیم؟ و یا همان نسخه خارجی در کشور خودمان افست و منتشر میشود.
مشکلاتی که است
نگاه بازاری، مشکل کاغذ، عدم ارتباط با کتابهای روز، زیادهخواهیهای برخی انجمنها و تشکیلات، نگاه غیرعادلانه به ناشران و سوءاستفاده از نیازهای دانشجویان تنها بخشی از مشکلات نشر دانشگاهی است. برخی از کارشناسان معتقدند برای بهبود فضای نشر دانشگاهی در وهله اول مشکل کاغذ را باید به شکل اساسی حل کرد و از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی میخواهند برای ورود کاغذ به کشور باید تلاش کنند. برخی دیگر از استفاده بیش از حد برخی انجمنهای نشر دانشگاهی از رانتها گلایه دارند و برخی دیگر وفور کتابهای عامه پسند دانشگاهی را آفت میدانند. واقعیت این است که برخی از کتب مخاطب خاص دانشگاهی دارند یعنی اساساً امکان مطالعه عمومی آن فراهم نیست.
برای درس و گرایش خاصی است، اما برخی از کتابها مخصوصاً در حوزه علوم انسانی ممکن است مخاطب عام داشته باشد. هرچند که ممکن است برای دانشجویان رشته خاصی باشد. پس تقسیم بندی به حسب مخاطب است و از سویی انتشاراتی چه دولتی چه خصوصی از قدیم باب شده است که اینها گفتهاند راسته کاریمان این است که کتبی با موضوعات دانشگاهی را نشر میدهیم و به مرور انتشارات دانشگاهی را شکل دادهاند.
بیش از 15 تا 20 سال برای تولید کتاب با مؤلفههای مرجعیت علمی بهعنوان عامل حل مشکلات نشر زمان نیاز است. ایجاد مرجعیت علمی در حوزه نشر یکی از مهمترین مسائل این عرصه یعنی کپیرایت را از بین میبرد؛ علاوه بر این هزینههای اطلاعرسانی، تبلیغ و توزیع به شدت کاهش پیدا میکند. جلب اعتماد بین اعضای نشر اعم از نویسندگان و مخاطبان نیز از دیگر فواید مرجعیت علمی است.
عقب گرد
سوم مهرماه امسال حجتالاسلام احمد احمدی، رییس سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی(سمت) در نشست خبری به مناسبت آغاز سال تحصیلی جدید با اشاره به وضعیت نامطلوب نشر دانشگاهی گفت: نشر دانشگاهی با توجه به مشکلات کپی غیرقانونی کتاب به وضعیت 30 سال قبل عقبگرد داشته است.
احمدی همچنین مشکلات حوزه نشر دانشگاهی را اینچنین برشمرده بود: چاپ غیرقانونی کتابهای دانشگاهی در زیرزمینها اتفاق میافتد. علاوه بر این برخی دانشگاهها نیز به کپی غیرقانونی اقدام میکنند. محکوم شدن متخلفان چاپ غیرقانونی کتاب چندان مؤثر نیست و در نهایت مترجم، مؤلف و ناشر از این جریان ضرر میکنند. از سویی دیگر شاهد انتشار کتابهای حلالمسائل هستیم که دانشجو را به نوعی از مطالعه همه کتاب بینیاز میکند.
علاوه بر این در حالی که کتابهای سازمان براساس سرفصلهای وزارت علوم تدوین شده استادان برخی دانشگاهها از دانشجویان فقط بخشی از کتاب را برای آزمون پایانیترم طلب میکند. چنین روندی خیانت به علم، دانشجو و ناشر دانشگاهی است.
تجارت سیاه
آقای حامد میرزابابایی، مدیر عامل انجمن فرهنگی ناشران بینالمللی ایرانیان با بیان اینکه اوضاع کتاب نشر دانشگاهی خوب نیست ادامه داد: در حوزه نشر دانشگاهی داخلی دلایل مختلفی برای خوب نبودن اوضاع وجود دارد. اول اینکه در نشر کودک، عمومی و سایر حوزهها مشکلاتی وجود دارد که مشهود است مانند افزایش قیمت کاغذ، کاهش قدرت خرید، پایین بودن نرخ مطالعه و...که این مشکلات در نشر دانشگاهی هم موجود است.
وی با دستهبندی کتابهای دانشگاهی به درسی و غیردرسی گفت: حوزه کتابهای درسی دانشگاهی تابع الگوی ناشران آموزشی محسوب میشود. در حوزه کتابهای آکادمیک مطلقاً این اتفاق نمیافتد و تیراژها پایین است. یک معضل در گذشته در خصوص کتابهای خارجی وجود داشته و الان بزرگتر دیده میشود زیرا به حوزه نشر داخل تسری پیدا کرده است مسأله کپی کردن و افست غیرقانونی کتاب است. کتابهای پرفروش به شکل غیرقانونی کپی میشوند و در تیراژهای بالا فروخته میشوند. این مشکل در گذشته شامل کتابهای خارجی بود اما الان دامنه این آسیب به ناشران حوزه داخل رسیده است. در واقع ناشران دانشگاهی کتابهایشان را با مجوز چاپ میکنند و به محض اینکه پرفروش میشود یک نفر دیگر میآید و بدون مجوز این کتاب را کپی میکند و با قیمتهای به شدت پایین آن را میفروشد.
میرزا بابایی مشکلات محتوایی کتابهای دانشگاهی را دو دسته عنوان کرد و گفت: یک دسته از این مشکلات اصطلاحاً زیر عنوان «کتابسازی» قرار میگیرند. در واقع حرکت کمی گرایانه در حوزه دانش و دانشگاهها و علوم است. به این معنا که وقتی خروجیهای اساتید دانشگاه براساس تعداد کتب و مقالات است، خطر کتابسازی هم بوجود میآید. در واقع این کار فقط یک رزومه سازی است.
مشکل دیگر، حرکت فرهنگی ما به سمت یک حرکت عامهپسند است. شاید این اتفاق در سینمای گیشهمحور ما هم میافتد و آثار فاخر چندان مورد توجه قرار نمیگیرند. در حوزه نشر هم چنین اتفاقی میافتد. از تولید کتابهای حلالمسائل تا یک سطح بالاتر که موضوعات عامهپسند آکادمیک است نمونههایی از این اقدامات است. در حوزه نشر دانشگاهی شاهد تجارت سیاه هم هستیم. در این باب حرف بسیار است که امیدوارم بتوانیم در یک فضای وسیعتر به آن بپردازیم.
منبع: صبح نو
انتهای پیام/