یادداشت| وظایف و تکالیف دولت در جمهوری اسلامی ایران

خبرگزاری تسنیم- داود عامری

قبلا در خصوص ضرورت شناخت وظابف دولت و ملت در قبال هم و تبیین و ترویج آن نکاتی ارائه شد.در این یادداشت تلاش می کنیم  نگاهی به وظایف دولت در مقابل مردم داشته باشیم.

 بحث در خصوص وظایف دولت و ملت، از دیرباز مورد توجه اندیشمندان و اساتید حوزه علوم انسانی، به خصوص به صورت تخصصی در مباحث علوم سیاسی و جامعه شناسی مطرح بوده، پژوهشگران زیادی در این حوزه کار کرده‌اند. هدف این یادداشت نیز، یادآوری بخشی از وظایف دولت و ملت برای هم افزایی و هم مسیر شدن در شرایط کنونی کشور است تا با همکاری و همدلی مردم و دولت بتوان به مدیریت بهتر امور به خصوص در حوزه هایی که احساس نابسامانی در آنها بیشتر است، اقدام کرد.

با این مقدمه، باید گفت که اولین حکومت اسلامی، متعلق به رسول گرامی اسلام است. آن حضرت اولین دولت اسلامی را پس از مهاجرت به مدینه تأسیس و شخصاً اداره امور مسلمین را رهبری فرمودند.

بی تردید بررسی دیدگاه‌ها و نظریات پیامبر اعظم^(ص)، به عنوان کسی که به منبع لایزال وحی الهی مرتبط بوده، می تواند به عنوان یک منبع مهم در تدوین قوانین کشور و قانون اساسی باشد، که چنین نیز بوده است. لذا در خصوص وظایف حکومت در قبال مردم می‌توان به موارد زیادی از آن حضرت استناد کرد که دو مورد مهم آن فرمان حضرت به عمرو بن حزم،حاکم نجران و دیگری به معاذ بن جبل، حاکم یمن در باب وظایف حکومت و حاکم در قبال مردم می باشد که طبیعتاًبه دلیل احتراز از طولانی شدن مطلب به ناچار تنها به مواردی محدود از فرمان اول اشاره می کنیم.

 اولین نکته مورد توجه در نامه پیامبر اعظم (ص)، اهمیت دادن به تربیت و فرهنگ دینی مردم است. «کسان را قرآن و فقه و دین آموز و از بدی باز دارد ... باید که مردم را مژده بهشت دهد تا عمل بهشتیان کنند و از جهنم بترساند تا عمل جهنمیان نکنند و مردم داری کند تا در کار دین بینا و دانا شوند و آداب و سنت و واجبات حج به کسان آموزد و ...»

دومین نکته؛ راهنمایی مردم به کارهایی که سود آنها در این امور است. نکته سوم جلوگیری از تفرقه در بین امت است تا اتحاد و یگانگی در جامعه حفظ شود. « هنگامی که مردم در هیجان باشند، از قبایل و عشایر سخن آرند و کسان را بدان خوانند جلوی آنها را بگیرد و از دامن زدن به مسائل قومی و قبیله ای جلوگیری کند.»

چهارمین نکته حائز اهمیت به مسائل اقتصادی جامعه مربوط است که در آن میزان خمس و زکات و تکلیف پیروان سایر ادیان را مشخص کرده است ،که حکایت از رعایت حقوق و حفظ کرامت انسانی آنها است.

 این نمونه‌ها نشان می‌دهد که جایگاه انسان ها در جامعه به عنوان با ارزش ترین سرمایه هر ملتی و تربیت آنها در درجه اول اولویت قرار دارد. چرا که اگر افراد جامعه درست تربیت شده باشند، در شرایط سخت با انجام درست وظیفه می توانند از سخت‌ترین گذرگاه ها به خوبی عبور نمایند.

 با توجه به فرامین صادره از پیامبر اعظم (ص) به خوبی روشن است که از منظر آن حضرت، وظایف و کارکردهای حکومت تنها به امور دنیوی از قبیل تامین رفاه، امنیت و … خلاصه نمی شود، بلکه حکومت باید در جهت سالم سازی محیط اجتماعی تلاش کند و این امر اهمیت ترویج فرهنگ دینی را در جامعه امروز ایران اسلامی بعد از انقلاب به خوبی نشان می دهد.

 دومین حکومت معصوم ^(ع) مربوط به دوران حکومت امیرالمومنین علی ^(ع) است. آن حضرت بارها به مناسبت های مختلف در خصوص وظایف متقابل دولت و ملت به ایراد سخن پرداختند ودر نامه های خود به والیان اسلامی ، از جمله با مالک اشترمطالب ارزنده ای را تبیین کردند. آن حضرت در مقام حاکم به مردم می فرمایند: « ای مردم، همانگونه که من بر شما حقی دارم، شما نیز  بر من حق دارید.» همه ما می‌دانیم که حق همواره منشا تکلیف است. بنابراین از دیدگاه آن حضرت وظایف اصلی و کلان حکومت و دولت در قبال مردم هدایتگری، فقر زدایی و آموزش می باشد.

 چهارمین منبع قابل توجه در جمهوری اسلامی ایران، قانون اساسی کشور به عنوانیک میثاق ملی است که البته قوانین در جمهوری اسلامی ایران ملهم از آموزه های قرآن، احادیث، سنت ائمه معصومین و زیر نظر فقهای آگاه به زمان تدوین شده است.

در قانون اساسی نیز به صورت مبسوط به وظایف دولت در قبال مردم پرداخته شده است که می‌توان به اصل سوم اشاره کرد که در آن به حدود 16 فقره از وظایف دولت پرداخته است. همچنین در اصل 8 ( امر به معروف و نهی از منکر)، اصل 21( تضمین حقوق زنان)، اصل 28( ایجاد اشتغال و شرایط مساوی برای احراز مشاغل نسبت به همه مردم)، اصل 29( برخورداری از تامین اجتماعی و…)، اصل 30( آموزش و پرورش رایگان) و اصل 31( تامین مسکن مناسب) و ... اشاره کرد.

و منابع دیگر که شاید خلاصه و عصاره منابع بالا باشد، نگاه به اندیشه های بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران و رهبر معظم انقلاب اسلامی است که با واکاوی اندیشه های ایشان در می‌یابیم که دولت در قبال مردم وظیفه ی:

• تشکیل دولت اسلامی موفق و کارآمد و صیانت از آن و مرزهای کشور
• ساماندهی و ارتقاء فرهنگی و تربیتی
• پایبندی به اصول و مبانی اسلامی
• عدالتخواهی و توسعه عدالت اجتماعی
• فقرزدایی و تامین رفاه عمومی به خصوص توجه به محرومان
• پاکدامنی و مبارزه با فساد
• صداقت و صراحت در مسائل کشور
• خدمتگزاری به مردم بدون توجه به تمجیدها یا نقدها
• صیانت از وحدت و همبستگی ملت
• اعتماد به مردم و جلب رضایت آنها
• پاسخگویی به مردم و گزارش مستند به آنها از مسائل کشور
• بسترسازی برای مشارکت و حضور مردم در مسائل کشور
• شایسته سالاری در میان مسئولین و نکاتی از این دست که بخش مهم آن در ایجاد و صیانت و کارآمدی حکومت اسلامی و خدمتگزاری صادقانه به مردم خلاصه می شود.

حضرت امام خمینی(ره) در خصوص نقش مردم در تحقق اهداف حاکمیت اسلامی مطالب بسیار ارزشمندی فرمودند:          پشتوانه اصلی برنامه‏های دولت، حضور مردم و حمایت‏های بی‏دریغ آنان از دولت‏مردان است.

• تا ملت در کار نباشد، نه از دولت و نه از استانداران کاری نمی ‏آید؛ یعنی همه دستگاه‏های دولتی به استثنای ملت، کاری ازشان نمی‏ آید.
• شما باید خدمت کنید به مردم. همه باید خدمتگزار این‏ها باشیم و شرافت همه ما به این است که خدمت به خلق خدا کنیم.

و یا مقام معظم رهبری می فرمایند:

• هیچ دولتی بدون کمک و همیاری مردم نمی ‏تواند موفق شود.
• ذخیره معنوی شما (دولتمردان)یکی توکل به خداست و یکی اعتماد به این مردم مومن و صادق ،انقلابی و فداکار...
• هفته دولت، یک فرصت مغتنم دیگری هم هست برای نقد و اصلاح عملکردها به شکل صحیح.

بنابراین به خوبی روشن است که وظایف حکومت اسلامی در جمهوری اسلامی ایران بسیار سنگین و متنوع است و نظام جمهوری اسلامی ایران ضمن آنکه به آرا و نظریات مردم به عنوان یک اصل توجه ویژه ای دارد و "حق انتخاب" را یکی از حقوق اساسی ملت است، وظایف سنگینی در مقابل دنیا و آخرت امت اسلامی دارد و بایستی با تمهیدات لازم و برنامه ریزی دقیق، راه سعادت و پیشرفت مردم را فراهم سازد.

شرایط سامان یافته بین دولت و ملت در زمانی تحقق خواهد یافت که از یک سو دولتمردان ما به عنوان انسان های متعهد، به وظیفه خود در قبال مردم به عنوان یک باور دینی پایبند باشند و تلاش نمایند با همراه سازی مردم در برنامه ها و کارهای فرهنگی و اقتصادی و هموار کردن محیط رشد مردم، زمینه را برای عملیاتی شدن اهداف و توسعه کشور فراهم سازند.

مقام معظم رهبری با تاکید بر نقش مردم در نظام اسلامی ، در بیانات و فرمایشات خود ، به چهار شاخص مهم و اصلی اشاره کرده اند که عبارتند از :آگاهی، نظارت، مشارکت و همگامی. بی تردید ظهور عملی این چهار شاخص یک مسیر مطمئن برای حصول اهداف عالی نظام جمهوری اسلامی ایران است.

البته ذکر این نکته لازم و ضروری است که وظایف دولت و ملت یک امر متقابل و هم افزا است که بدون حمایت و همراهی یکی از این دو، امکان انجام بهینه طرح ها و برنامه های کلان کشور وجود ندارد. لذا لازم است در این مباحث به وظایف مردم در مقابل دولت نیز پرداخته شود.

انتهای پیام/