رونق: حضور دولتی‌ها در عرصه‌های بین‌المللی کمرنگ شود/ لزوم افزایش اعتماد به صنف نشر
عضو هیئت مدیره انجمن ناشران دانشگاهی می‌گوید: در شرایط اقتصادی فعلی کمک مالی دولت شدیداً مورد نیاز است، اما شکی نیست که حضور دولتی در انجام این قبیل کارها باید کم‌رنگ‌تر شود و به بخش خصوصی سپرده شود.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا بخش مهمی از فعالیت‌های جاری در نشر ایران طی سال‌های اخیر از کانال عرضه فعالیت‌های تشکل‌های نشر و حضور نمایندگان آنها در رویدادهای جهانی عرصه کتاب، در دنیا معرفی شده است و در این میان انجمن ناشران دانشگاهی به عنوان یکی از مهمترین دریچه‌های مبادله کتاب میان ایران و ناشران جهان حائز اهمیت بسیاری است. مریم رونق عضو هیئت مدیره انجمن ناشران دانشگاهی در آستانه حضور دوباره این انجمن در نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت به تشریح برخی از فعالیت‌های تشکل‌های نشر ایران و کارنامه آنها در این نمایشگاه پرداخته است.
* خانم رونق، ارزیابی شما از تمایل و تلاش تشکل‌های نشر ایران برای تأثیرگذاری و نیز نقش‌پذیری در فضای جهانی نشر چیست؟
برای پاسخ به این سوال ابتدا باید دید که آیا در اساسنامه تشکل‌های نشر ایران، اشاره‌ای به امور بین‌المللی و فعالیت آنها بوده است یا نه. حتی در صورت وجود هم باید ببینیم که حیطه فعالیت تا چه میزان تعریف شده است. پس تمایل ابتدا باید در حدود وظایف و اختیارات قانونی براساس اساسنامه تشکل بررسی شود. از طرف دیگر باید دید اعضای یک تشکل چطور به مسائل بین‌المللی نگاه می‌کنند. ضمن اینکه تشکل‌ها اول از همه می‌بایست پاسخ‌گوی اعضای خود باشند. مسلماً، زمانی هم اعضا ارزیابی درستی از تمایل‌شان دارند که ضرورت‌های فعالیت‌های بین‌المللی در حیطه نشر برایشان تشریح شده باشد؛ که به نظر من تا حد زیادی این وظیفه خود تشکل است؛ و باید دید تا چه میزان آمادگی این موضوع برایشان وجود دارد.
اما در مورد تأثیرپذیری و نقش‌پذیری هم باید به امکانات تشکل‌ها رجوع کرد. با توجه به اوضاع اقتصادی هر چقدر هم که تمایل یک تشکل برای حضور در فضای بین‌المللی زیاد باشد، در صورت نبود پشتوانه مالی و اقتصادی، میزان حضور تا حد زیادی کمرنگ می‌شود (چه به لحاظ حضور نمایندگان و اعضای تشکل، چه به لحاظ محتوایی که برای ارائه فراهم می‌کنند.)
با این همه به نظرم نباید از چرخه یادگیری هم غافل شد که در برخی تشکل‌ها ادامه پیدا می‌کند و منجر به بهبود حضورشان در فضای بین‌المللی می‌شود و در برخی ممکن است این اتفاق نیفتد. تشکل‌ها هر چه بیشتر حضور پیدا کنند، تجربیاتشان را با خودشان حلاجی کنند، و زمانی که با یک تیم حدوداً ثابت جلو بروند، می‌توانند سال‌به‌سال حضور بهتری داشته باشند، و از تجربیات سال‌های قبل خود برای بهبود نقاط ضعفشان استفاده کنند. ولی، متأسفانه میزان استهلاک افراد در تشکل‌ها زیاد است و شاید امکان پیگیری کارها به اندازه دلخواه فراهم نباشد. این استهلاک تا حد زیادی نقش‌پذیری تشکل‌ها را هم زیر سؤال می‌تواند ببرد.
*در صحبت‌های شما به برخی موانع و مشکلات تشکل‌های نشر برای حضور در رویدادهای بین‌المللی اشاره شد، برای ما کمی بیشتر درباره این موانع صحبت بفرمایید به ویژه اینکه حس می‌کنم این مساله در زمینه کپی‌رایت و نپیوستن به معاهده برن تا حد بسیاری مشکل‌ساز بوده است؟
به نظرم در این زمینه موانع کم نیستند. قبل از ورود بحث و نقش کپی‌رایت و معاهده برن، بهتر است به تحریم‌ها توجه کنیم و اینکه حتی با توجیه این مسئله که ما می‌توانیم از محتوای یک ناشر خارجی در داخل حمایت کنیم، تا چه اندازه امکان انجام مراودات مالی را هم داریم.
اما بحث کپی‌رایت و معاهده برن؛ که باز خود علامت سؤال‌های زیادی را به همراه می‌آورد که در شرایط وجود تحریم‌ها پیوستن به این معاهده را زیر سؤال می‌برد. تلاش برای شناساندن قوانین داخلی که تا حدی هم ممکن است توجیه‌کننده باشد، اما گویی این موضوع نیز ضمانت اجرایی به طرف‌های خارجی نمی‌دهد. معمولاً به دلیل بسته بودن سیستم و اینکه امکان ارزیابی مستقیم کار را ندارند، و صحبت‌های نه چندان حرفه‌ای در مورد ناشران ایرانی شنیده‌اند، در نهایت متقاعد کردنشان به همکاری واقعاً دشوار است.
* به نظر شما فضای تعاملی ایجادشده برای حضور تشکل‌ها در نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تا چه اندازه در تسهیل حضور بین‌المللی تشکل‌های نشر مثمر ثمر بوده است؟
در شرایط اقتصادی فعلی کمک مالی دولت شدیداً نیاز است، اما شکی نیست که حضور دولتی در انجام این قبیل کارها باید کم‌رنگ‌تر شود و به بخش خصوصی سپرده شود. اعتماد بدنه دولتی به صنف باید بیشتر از وضع فعلی باشد. اگر حمایت مالی دولت در اختیار تشکل‌ها قرار بگیرد، خودش بهتر می‌داند چطور برای نیل به موضوع خرجش کند. تشکل‌ها معمولاً خودشان بهتر می‌توانند تشخیص دهند چه فعالیت بین‌المللی برایشان بازخور بهتری دارد؛ یا شاید لازم بدانند مقداری از بودجه را صرف زیرساخت‌های خود کنند (مثلاً وب‌سایت‌هایشان را به زیان انگلیسی کنند.) هر چه دولت بخواهد فعالیت تشکل‌ها را هم‌سان‌تر کند، جای ابتکار عمل را از آنها می‌گیریم.
* شما به عنوان عضوی از یک تشکل باسابقه نشر در ایران تا چه اندازه خود را مقید به حضور استاندارد در نمایشگاه‌های جهانی کتاب می‌دانید؟ حضور ناشران و تشکل‌های نشر در سال‌های اخیر چه اندازه به این استاندارد نزدیک بوده است؟
طبیعی است ما خودمان را کاملاً مقید به پیروی از استانداردها می‌دانیم. چه در مکاتبات از طریق ایمیل، چه در قرارهای ملاقات، چه در تهیه محتوا. به نظرم نباید همه را با هم ارزیابی یکسان کرد. برخی سال‌های طولانی‌تری به این نمایشگاه‌ها رفت‌وآمد داشته‌اند، برخی کم‌تر. برخی تجربیات بین‌المللی دارند، برخی دارند یاد می‌گیرند. مهم این است که عرصه یادگیری برای همه فراهم شود. من معتقدم چرخه یادگیری در صورتی که دچار انقطاع نشود، باعث می‌شود ناشر یا تشکل به سمت بهبود حضور خود برود. همه ما هم به عنوان ناشر یک سالی اولین سال حضورمان در نمایشگاه کتاب تهران بوده است. آیا حضورمان در سال پنجم یا دهم را می‌توانیم با سال اول مقایسه کنیم؟ آیا خودمان نبودیم که در سالن‌های نمایشگاه کتاب تهران پرسه زدیم و دیدیم و یادگرفتیم. نمایشگاه‌های خارجی هم از این امر مستثنی نیست. تحت هیچ شرایطی هم نباید ابتکار عمل را از ناشران و تشکل‌ها گرفت.
* خانم رونق، نمایشگاه فرانکفورت نزدیک است، کارنامه خودتان و هدفتان از حضور در این رویداد را توضیح بدهید؟
به نظرم تشکل ما تاکنون کارنامه قابل قبولی داشته است و در طی این چند سال سعی کرده‌ایم که به بهترین شکل حضور داشته باشیم. امسال هم در صورت مساعد بودن شرایط در راستای اهداف از قبل تعریف شده‌مان پیش خواهیم گرفت، جست‌وجوی راه‌های ممکن گسترش تعاملات مستقیم ناشران دانشگاهی داخلی با ناشران خارجی و سایر انجمن‌های نشر دنیا و شناساندن محیط نشر دانشگاهی در ایران به طرف‌های خارجی. به هر حال جای کار زیاد برای همه هست.
انتظاری که از مجری حضورتان در این رویداد یعنی موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران برای بهینه‌سازی فضای این غرفه دارید، چیست؟
حرفه‌ای بودن آن قبل از هر چیز؛ از لحاظ صدا و رفت‌وآمد به خصوص. به دلیل تراکم زیاد در غرفه در سال‌های گذشته پیش می‌آمده که وسط جلسه یا سروصدا آن‌قدر زیاد بوده که دو نفری هم که کنار هم نشسته‌اند صدای هم را نمی‌شنوند، یا مجبور به حرکت دادن صندلی‌ها شده‌ایم. کمی می‌نیمال‌تر فکر کنیم بهتر است. حجم زیاد کتاب شاید خیلی هم جذاب نباشد. و اینکه کمی فضای جلسات باید خصوصی‌تر شود.
* طرح گرنت در سال‌های اخیر چه اندازه در نمایش ادبیات و نشر ایران در جهان موفق بوده است؟
طرح گرنت در چند نمایشگاه خارجی حضور داشته است و تا آنجا که اطلاع دارم، معرفی آن به شکل های ممکن انجام شده است. به نظرم در جذب ناشر خارجی هم بد عمل نکرده است. چیزهایی که شاهدش هستیم این است که پرداخت‌ها به ناشران خارجی گویا با تأخیر مواجهه شده است که مسلماً برای طرف خارجی خوشایند نخواهد بود. در هر حال، طرح خوبی است و باید به درست اجرا شدن آن کمک کرد.
انتهای پیام/
