زیاده خواهی‌های دولتمردان آمریکا
خبرگزاری تسنیم: بیان اظهارات وقیحانه از طرف جان کرى وزیرخارجه آمریکا، داستان را کمى تغییر مىدهد. وزیر خارجه آمریکا بر اساس قانون اساسى، چهارمین مقام عالىرتبه این کشور محسوب مىشود و در ساختار قدرت آمریکا، وزیر خارجه از جایگاه ویژهاى برخوردار است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، در خصوص اظهارات اخیر جان کرى رییس جمهورى آمریکا در داووس و همچنین گفتگوهاى حاشیهاى آن مبنى بر اینکه در صورت لغو توافق ژنو، گزینه نظامى دوباره به روى میز باز مىگردد، مىتوان گفت: اگر این اظهارنظرها از سوى هر مقام غیردولتى دیگرى از جمله سناتورها مطرح مىشد، اهمیت نداشت اما بیان آن از طرف جان کرى وزیرخارجه، داستان را کمى تغییر مىدهد. وزیر خارجه آمریکا بر اساس قانون اساسى، چهارمین مقام عالىرتبه این کشور محسوب مىشود و در ساختار قدرت آمریکا، وزیر خارجه از جایگاه ویژهاى برخوردار است.
از این منظر که وزیر خارجه آمریکا که خود در دور تازه مذاکرات هستهاى ایران و 1+5 نقش محورى داشته است و تلاش زیادى هم براى حصول توافق کرده بود، چند روزى پس از اجراى این توافقنامه چنین سخنانى را مطرح مىکند که بهنوعى مىتواند تهدیدى علیه توافقنامه باشد، این سخنان قابل تأمل و تعمق است.
امید است دولت اوباما با کسب تجربه از گذشته، اینبار اشتباه دولت بوش را در قبال ایران تکرار نکند و مانع از دست رفتن فرصت توافق نهایى ایران و گروه 1+5 و حل و فصل موضوع هستهاى ایران شود.
اما آنچه مهم است فهم صحیح مسأله و مدل صحیح برخورد با اینگونه اظهارات است که وجود دیدگاههاى متفاوت و یا حتى جایگاه مسؤولیتى متفاوت، انواع متنوعى از واکنش و پاسخ را موجب گردیده است، مانند:
- عدم الزام به پاسخ و صرف توجه به اظهارات رسمى بر سر میز مذاکره؛
- ضرورت پاسخ از نوع مقابله به مثل بدون در هم آمیختن آن با روند مذاکرات؛
- نیاز به انواع پاسخ در شکلها و قالبهاى متفاوت دیپلماتیک، اجرایى و مقابله به مثل با پاسخ نظامى که عملاً با عنایت به همین رویکرد، انواع واکنشها - مانند واکنش ظریف، سخنگوى وزرات خارجه، رییس قوه مجریه- را به این لاطائلات شاهد هستیم که در عین متناسببودن هر یک با مسؤولیت و جایگاه اعمالکنندگان با یکدیگر متفاوت بوده و بر همین اساس، انقلابىترین پاسخ را در بیانات سردار سرلشکر جعفرى مىیابیم.
وزیر خارجه آمریکا در اجلاس داووس که اخیراً برگزار شد، در سخنانى با ادبیات سخت، نکاتى را مطرح نمود که بوى تهدید و چالش از آن به مشام مىرسد.
کرى چه گفت؟
به گزارش خبرگزارى رویترز، جان کرى در سخنرانى خود در کنفرانس مجمع جهانى اقتصاد در داووس سوئیس مدعى شد: ما به ایران هرگز اجازه نخواهیم داد که نیروگاه اراک را راهاندازى کند.
او همچنین عقبنشینى واشنگتن از خاورمیانه را افسانه خواند.
جان کرى گفت: اظهارات آقاى روحانى درباره اینکه ایران بهدنبال سلاح هستهاى نیست بىمعنى است مگر اینکه اقدامات عملى ببینیم. آقاى روحانى روز گذشته اعلام کردند که ایران انگیزهاى براى ساخت سلاح هستهاى ندارد، حالا ایران فرصت دارد آنرا ثابت کند.
کرى در خصوص برنامه هستهاى ایران گفت: اکنون بازرسان آژانس مىتوانند هر روز در فردو و نطنز باشند. همینطور بازرسان هر ماه مىتوانند در اراک باشند. ما زمان براى رسیدن ایران به بمب را طولانى کردیم و آنرا بیشتر قابل ردیابى کردیم.
وزیر خارجه آمریکا درباره سخنان رئیسجمهورى ایران در داووس نیز گفت: دیروز (پنجشنبه) آقاى روحانى اینجا بود و گفت ما مىخواهیم با دنیا تعامل کنیم. اگر درباره صحبتهاى خود جدى هستید، اثبات آن ساده است. کشورى که برنامه هستهاى صلحآمیز مىخواهد، چرخه غنىسازى در زیر زمین نمىخواهد، رآکتور آب سنگین نمىخواهد.
جان کرى درباره توافق هستهاى با ایران گفت که این توافق برنامه هستهاى ایران را به عقب بازگرداند. او در سخنرانىخود همچنین به مواردى از مفاد این توافقنامه اشاره کرد؛ از جمله اینکه ایران باید اندوخته اورانیوم غنىشده 20 درصدى خود را به صفر برساند، سانتریفیوژهاى خود را افزایش ندهد و از نصب نسل جدید سانتریفیوژها و تکمیل نیروگاه اراک خوددارى کند.
کرى در بخش دیگرى از اظهارات خود به کشورهاى عربى حاشیه خلیجفارس بهخصوص عربستان اطمینان داد، واشنگتن حامى آنها خواهد بود.
بررسى چرایى سخنان کرى
این ادبیات از سوى رئیس دستگاه دیپلماسى آمریکا و آنهم پس از توافق ژنو که واکنشهاى امیدوارانه بسیارى در سطح جهانى از خود بهجاى گذاشت و سبب انبساط در تعاملات و رویکردهاى ارتباطى بین کنشگران نظام بینالملل شد، به باور بسیارى نابجا و دور از ملاحظات منطقى عرصه سیاست بوده است.
این اقدام تأمل برانگیز وزیرخارجه آمریکا موجب شد تا این سؤال در اذهان شکل گیرد که دلایل اصلى این ادبیات قهرآمیز از کجا ناشى شده است و یا چه عناصرى در شکلگرفتن این گونه گفتار مؤثر بودهاند.
در پاسخ به این سؤال مىتوان به برخى نکات اشاره کرد تا پاسخى به این مهم منظور شود:
1- برخى تحلیلگران، تندى لحن سخنرانى وزیر خارجه آمریکا را با مواضع دکتر روحانى در اجلاس داووس مرتبط مىدانند که در آن رئیس جمهور کشورمان تلاش کرد تا در بیانى معقول ضمن دعوت از سرمایهداران دنیا منطق عرصه دیپلماسى و اصول سیاست خارجى ایران را توضیح دهد. این سخنان بهگونهاى بود که بسیارى از صاحبنظران تأثیرات آنرا بر فضاى همکارى بینالمللى با تهران فوقالعاده پیشبینى کردند.
2- در نگاهى دیگر، برخى بیان تند جان کرى را بهخاطر فضاى سیاسى- اقتصادى داووس ارزیابى کردند به این معنا که اصولاً نشست زمستانى دهکده داووس میزبان چهرههاى بزرگ اقتصادى و تجارى جهان بوده که داشتههاى خود را بر دایره تبادلات جهانى مىریزند تا هر کسى سهم خود را ببرد و یا نظام برنامهریزى را بهگونهاى مدیریت مىکنند تا سود شرکتهاى بزرگ ملاحظه شود و در چنین فضایى، کاخ سفید مىبایست چنبره قدرت خود را در برابر رقبا به همه نشان دهد.
3- از زوایهاى دیگر مىتوان گفت تا چندى دیگر مذاکرات جدید براى تعیین تکلیف گام نهایى برگزار خواهد شد و با توجه به بهرهگیرى مناسب ایران در اقناع افکار عمومى و استقبال جامعه جهانى از رویکردهاى اعتدالگرایانه ایران بهنظر مىرسد امتیازات مرحله اول این گفتگوها بیشتر به سبد ایران سرازیر شده است و ادبیات تند جان کرى با هدف فضاسازى براى مرحله بعدى و حاضرشدن سر میز مذاکره با توپ پر تفسیر مىگردد.
این سخنان جان کرى وزیر خارجه آمریکا در راستاى زیادهخواهىهاى مقامات کاخ سفید مطرح شده است. آمریکا در کارنامه خود خلف وعدههاى زیادى را به یادگار گذاشته است یعنى هرگاه توافقى به کشورى دادهاند، در راستاى طرح مطالبات بیشتر از عمل به تعهد و توافق خود سر باز زده است تا شاید امتیاز بیشترى را از رقیب بگیرد.
4- علاوه بر اینها مىتوان گفت سخنان تهدیدآمیز وزیر خارجه آمریکا در همنوایى با جریانات تندرو در کنگره و مراکز مختلف قدرت این کشور است که از چندماه قبل خواستار تشدید فشارها علیه تهران بودهاند و دولت اوباما اکنون با هدف کم کردن فشار رقبا و امتیازگیرى از آنها در آستانه مذاکرات پیش رو در تلاش است تا ضمن ابراز همراهى با آنان و تعدیل مواضع اینان خود را آماده مرحله بعدى مذاکرات با پشتوانه قوى نماید.
5- همچنین مىتوان موضوع را از جنبهاى دیگر نگاه کرد که این مواضع سخت را با چینش سیاسى و امنیتى خاورمیانه مرتبط دانست که در این محیط رقابتى نفسگیر در موضوعاتى همچون سوریه، عراق، لبنان و فلسطین در جریان است و واشنگتن با فشار بیانى و اعلام مواضع تند، در پى حمایت از هواخواهان خود در منطقه مىباشد.
6- در عین حال همزمان با اجلاس داووس، نشست مهم دیگرى در ژنو بین دولت سوریه و معارضان و 40 کشور مؤثر و غیرمؤثر برگزار گردید که ایران غایب بزرگ آن نام گرفت و این سخنان عتابآمیز جان کرى مىتوانست فشارى به دولت سوریه بهدلیل عدم حضور یکى از پشتیبانانش و روحیهبخشى به معارضین باشد و بدینوسیله کاخ سفید بر نقش بىطرفانه خود در بحران سوریه تأکید دوچندان ورزد.
اصولاً در شطرنج سیاسى پهنه جهانى، میزان قدرت کشورها به عواملى چون شبکه ارتباطات، میزان نفوذ در رقابتهاى جهانى، هنر همراهىکردن و رأىخواهى از کشورها و نفوذ در آنها، حجم سرمایهگذارى و بدهبستانهاى مرسوم، قدرت اقناع افکار عمومى و داشتن عناصر مختلف چانهزنى مربوط است و هر کشورى در تلاش است از روشهاى گوناگون براى تأثیرگذارى در چنین فضایى بهرهگیرى کند و در این مسیر ارائه سخنان آتشین مىتواند امتیاز بالایى بهحساب آید.
واکنشهاى متنوع مسؤولان جمهورى اسلامى به تهدیدات کرى در داووس
درخصوص اظهارنظر وزیر خارجه آمریکا و سخنگوى دستگاه دیپلماسى کشورمان، بحثهایى بهوجود آمده که توجه به نکاتى در این مورد حائز اهمیت است. ادبیات سیاسى با توجه به زمان، موقعیت و مکان سیاستمدار، انتخاب و تعیین مىشود. اما ملاک امر سیاسى در روابط بینالملل همان است که دو طرف در یک زمان مشخص و با برنامهریزى بر سر میز مذاکره بیان مىکنند. در همان زمان خواستههاى دو طرف مطرح مىشوند و براساس همانها توافقات شکل مىگیرند. در غیر آن، سیاستمداران ممکن است در شرایط دیگر بهگونهاى دیگر سخن بگویند که آن صحبتها نمىتوانند ملاک باشند.
برخى افراد و رسانهها جستوجو مىکنند و اظهارات اینچنینى مقامات آمریکایى را بهعنوان نشانه شکست توافق ژنو دستاویز قرار مىدهند. این افراد یا برخى مسائل را نمىدانند و با مفاهیم بینالمللى آشنا نیستند یا تعمداً اینگونه موضعگیرى مىکنند که البته احتمال دوم قوىتر است. بنابراین مذاکرات بر سر میز مذاکره مواجهه خاص خود را مىطلبد و اینگونه اظهارات لگامگسیخته، واکنش خاص خود را و بر اساس قواعد پذیرفتهشده تا ظرفیت طرفین و منافع آنها اقتضا کند، هر دو مسیر قابل استمرار خواهد بود.
بر این اساس سهگونه واکنش در برابر این رجزخوانىهاى کرى ابراز گردید که شامل «عدم اعتنا و الزام به پاسخ»، «پاسخ در فضاى اجرا و عمل» و «پاسخ در فضاى نظامى و مقابله به مثل».
در زیر برخى از این واکنشها را مرور مىکنیم:
1- محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه جمهورى اسلامى ایران که براى شرکت در چهلوچهارمین نشست مجمع جهانى اقتصاد در داووس سوئیس بهسر مىبرد، در مصاحبه با شبکه تلویزیونى سى.ان.ان گفت: کاخ سفید سعى مىکند این توافق را اساساً برچیدن برنامه هستهاى ایران جلوه دهد. این واژهاى است که آنها از آن استفاده مىکنند. وى با اشاره به متن توافق ژنو با عنوان اقدام مشترک تأکید کرد: اگر شما حتى یک کلمه در کل متن توافق پیدا کردید که حتى به واژه منهدمکردن شبیه باشد یا بهعنوان منهدمکردن تعریف شود، من اظهارات خود را پس مىگیرم. ظریف با متهمکردن دولت آمریکا به ترسیم چهره غیرواقعى از تعهدات ایران بر اساس توافق هستهاى موقت، بار دیگر تکرار کرد: ما هیچ سانتریفیوژى را از بین نمىبریم، هیچ تجهیزاتى را نابود نمىکنیم. خیلى ساده، ما بیش از پنج درصد غنىسازى نمىکنیم. وزیر امور خارجه ایران افزود: واژگانى که کاخ سفید براى تعریف توافق ششماهه اتمى استفاده مىکند، با متنى که ایران و کشورهاى 1+5 بر سر آن توافق کردهاند، متفاوت با متن اصلى توافق است.
2- سخنگوى وزارت امورخارجه، اظهارات وزیر خارجه آمریکا در مصاحبه با یکى از شبکههاى عربى را شعارى و غیرمنطقى خواند و گفت: «هرچند این سخنان براى مصرف گروهى از مخاطبان یک رسانه خاص در منطقه مطرح شده؛ در عین حال نقض قواعد حقوق بینالملل و منشور ملل متحد بهشمار مىرود.»
مرضیه افخم همزمانى این سخنان با اجراى برنامه اقدام مشترک و آغاز اقدامات عملى براى رفع یک بحران غیرضرورى را اشتباه در انتخاب زمان براى بیان چنین اظهاراتى دانست و گفت: «این اظهارات غیر دیپلماتیک بوده و بهنظر مىرسد گروهى که مخالف توافقنامه ژنو هستند و عمدتاً در توسعه و ترویج خشونت در منطقه دست دارند، تأثیرات غیرسازندهاى بر دولتمردان آمریکا دارند و مهار این گروه در بیان و عمل، محک رفتار سیاست خارجى آمریکا در قبال فشارهاى بازیگران رادیکال و مخالف مىباشد.»
سخنگوى وزارت امورخارجه تأکید کرد که ایران هرگز بهدنبال تولید، انباشت و استفاده از سلاح اتمى نبوده و نخواهد بود و دست دوستى خود را بهسوى تمامى کشورهاى منطقه دراز کرده و از روابط دوستانه با اکثر قریب به اتفاق این کشورها برخوردار است.
3- رئیس مجلس در جمع اعضاى کمیسیون تلفیق لایحه بودجه به اظهارات جان کرى واکنش نشان داد و به نمایندگان توصیههایى درباره افزایش توان اقتصادى، بودجه هدفمندى، تقویت بودجه دفاعى، خودکفایى در بخش کشاورزى و طرحهاى عمرانى کرد.
على لاریجانى با حضور در جلسه کمیسیون تلفیق گفت: در شرایط حساسى قرار داریم که تنظیم بودجه نیز جدا از وضعیت کنونى کشور نیست.
ایشان در واکنش به اظهارات جان کرى وزیر امور خارجه آمریکا تصریح کرد: امروز حرفهاى کرى را ملاحظه کردید چگونه براى جمهورى اسلامى ایران رجزخوانى مىکرد که باید این حساسیت را کاملاً درک کنیم و نسبت به آن، اقدامات عملیاتى انجام دهیم.
وى افزود: وزیر امور خارجه آمریکا در اظهارات خود اعلام کرده «ما از ایران الفاظ نمىخواهیم بلکه عمل مىخواهیم»؛ امروز باید درباره همان عمل و اقدامات عملیاتى در برابر رفتارهاى آمریکا در کمیسیون تلفیق تصمیمگیرى کنیم تا متوجه شوند جمهورى اسلامى ایران چشمانى بینا دارد و براى مقابله با رجزخوانىها تصمیم عملیاتى اتخاذ مىکند.
رئیس قوه مقننه با تأکید بر اینکه در کمیسیون تلفیق بهگونهاى باید تصمیمگیرى شود تا شرایط براى تولید کشور رونق یابد، افزود: اگر این نتیجه حاصل شد، پاسخ عملیاتى به آمریکا داده مىشود در غیر این صورت آمریکایىها رجز مىخوانند و ما نیز در واکنش رجزخوانى مىکنیم و نتیجهاى در میدان عمل رخ نمىدهد.
ایشان تقویت بنیه دفاعى کشور را یکى دیگر از پایههاى حفظ منافع ملى عنوان کرد و گفت: وقتى آمریکائیها رجزخوانى مىکنند، ما باید با تقویت بنیه دفاعى کشور، آمادهتر شویم.
وى به بودجه دفاعى کشور اشاره کرد و تصریح کرد: با در نظر گرفتن بودجه هزار و 700 میلیارد تومانى براى بنیه دفاعى کشور، نمىتوان پاسخ عملیاتى به آمریکا داد که در این زمینه ردیف بودجه این بخش باید یک پرش داشته باشد تا وقتى وزیر امور خارجه آمریکا از ایران اقدام عملیاتى مىخواهد، بتوانیم پاسخ عملیاتى به آنها بدهیم.
دکتر لاریجانى ادامه داد: اعضاى کمیسیون تلفیق مىتوانند با تقویت بنیه دفاعى کشور در بودجه سال آینده، پاسخ عملیاتى به آمریکا دهد تا مشاهده کنند کمیسیون تلفیق هوشیار است.
4- سرلشکر محمدعلى جعفرى فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامى در حاشیه بازدید از توانمندىهاى دانشگاه امام حسین(ع) در واکنش به ادعاهاى اخیر جان کرى وزیر امورخارجه آمریکا مبنى بر احتمال استفاده از گزینههاى نظامى علیه ایران، متناسب با جایگاه مسؤولیتى خویش از موضعى قاطع و انقلابى گفت: آقاى کرى؛ اینرا بدانید نبرد مستقیم با آمریکا قوىترین رؤیاى مردان مؤمن و انقلابى در سراسر جهان است. تهدیدات شما براى اسلام انقلابى بهترین فرصت است. پیشوایان اسلام، سالهاست ما را براى یک نبرد بزرگ و سرنوشتساز آماده کردهاند. بعید مىدانم مردان عاقل شما اجازه دهند آمریکا که در یکسوى این نبرد سرنوشتساز قرار دارد، گزینهى مضحک نظامى را از روى میز به صحنه عمل بکشانند. آقاى کرى؛ ما مىدانیم شما بدهکارترین کشور جهان هستید و همه مىدانند ناتوانى شما در حل مسائل و مشکلات اقتصادىتان، دولت آمریکا را چند هفته به تعطیلى کشاند. خورشید تمدن امپریالیستى شما به مغرب خود نزدیک شده است. بیش از این، با تکرار راهبردهاى شکستخورده مانند استفاده از قدرت نظامى، فروپاشى تمدن خود را شتاب ندهید. آقاى کرى؛ آمریکا و قدرتهاى نظامى او در مقابل چشم مردم مجاهد و با ایمان ما بسیار کوچک و حقیر هستند.
وى افزود: اگر شما تخصص و فهم مسائل نظامى یا امنیتى را ندارید، از کارشناسان مجرب خود بپرسید که آیا واقعاً آمریکا توان و طاقت تحمل طبعات خانمانبرانداز عملکردن این گزینه علیه ایران را دارد؟ براساس اطلاعاتى که به ما مىرسد، هم کارشناسان سیاسى و هم صاحبنظران امنیتى آمریکایى گزینهى نظامى را براى ایران تنها مناسب روىمیزماندن مىدانند، اما استفاده از آنرا در عمل به صلاح امنیت ملى آمریکا نمىدانند و هشدارهاى خود را در این رابطه به مسؤولان آمریکا بارها دادهاند.
فرمانده کل سپاه پاسداران، خاطرنشان کرد: بدانید ایران و ایرانى از تهدید خارجى نمىترسد و برعکس عامل انسجام جامعهى مؤمن و غیرتمند ایران و متحدان انقلابىاش در سراسر جهان است و حوادث تاریخى پس از انقلاب اسلامىنیز گواه این مدعاست.
سرلشکر جعفرى تأکید کرد: بنابراین به شما توصیه مىکنم، اعتبار کلامتان را متناسب با توانمندىهاى خود و طرف مقابلتان خرج کنید و بیش از این خود را مضحکهى جامعهى غیور و انقلابى ایران اسلامى قرار ندهید.
وى در پایان خاطرنشان کرد: آیا مىدانید چند هزار مسلمان انقلابى که دل در گرو انقلاب اسلامى دارند و به حقانیت آن ایمان آوردهاند و در سراسر جهان در انتظارند تا شما این گزینه را از روى میز به صحنهى عمل بیاورید. اگر نمىدانید کمى بیاندیشید و یا تحقیق کنید و یا لااقل تا زمانى که قرار است منتظر حکمِ عقل عاقلان خود بنشینید، از بهکارگیرى این عبارت مضحک و بىپشوانهى خرد و اندیشهورزى پرهیز کنید.
انتهای پیام/
