بیانیه داوران خودجوش بود/ شمقدری با حجازی مشکل نداشت/جلسه با خانه سینما

تسنیم:آقای عباسیان، درست یک سال پیش در چنین روزی، سی‌ویکمین جشنواره فیلم فجر آغاز شد. جشنواره‌ای که شرایط به شدت خاصی داشت. در سالی برگزار می‌شد که اوج جنجال‌های رسانه‌ای سینمای ایران بود. مساله حوزه هنری و فیلم‌های تحریمی بالا گرفته بود و جنجال خانه سینما هم در روزهای میانه‌اش بود و نهایتا، جشنواره فیلم فجر، مهمترین اتفاق سینمای ایران در این شرایط ویژه قرار بود با دبیری شما آغاز شد. 

همه‌مان می‌دانیم که جشواره فجر مهمترین جشنواره فرهنگی تمام سال ماست، به لحاظ قدمت و اقبال عمومی و اهمیت آن برای مردم. مهمترین جشنواره خاورمیانه هم هست.در این دیگر نمی توان تردید داشت. هیچ جشنواره ای در خاورمیانه نداریم که اینقدر مهم و پر طرفدار باشد. جشنواره فیلم دوبی که امروز متاسفانه به خاطر پول هنگفتی که هزینه می‌کنند و سیاست‌گذاری درستی که انجام می‌دهند در حوزه بین المللی مهم  شده هم حتی امروز قابل‌مقایسه با جشنواره فجر نیست. 

مهمترین تفاوتی هم که وجود دارد این است که جشنواره فیلم فجر به شدت مردمی است، بخش عظیمی از جامعه آن را دنبال می‌کنند و به همین دلیل هم است که بخش داخلی‌اش آنقدری مهم شده است که بخش بین المللی سرو شکل لازم خود را نگرفته است.

بعد از جشنواره کن آن سال معلوم شد من باید دبیری جشنواره را برعهده بگیرم. وقت کمی بود، برای بخش ایران قابل تامل بود، اما برای بخش بین الملل وقتمان خیلی کم بود و اگر تجربه من و بچه ها نبود واقعا اجرا نمی شد.

تجربه به ما نشان داده بود که عمده حاشیه هایی که در طول سال برای سینما هست در جشنواره بوجود می آید. آدم هایی که در طول سال هیچ توجهی به سینما ندارند در ده روز جشنواره به سینما علاقه مند می‌شوند و سراغ سینما می‌آیند و وظیفه مابه عنوان مدیران جشنواره این بود که کاملا نظارت کنیم و از حریم سینما پاسداری کنیم.  طبیعتا حاشیه هایی هست که هیچ جوره گریزی از آنها نیست؛ اما اتفاقا دوره ما کم حاشیه ترین دوره بود و اولین سالی بود که هیچ هجمه‌ای از بیرون به آن وارد نشد. من خدمت در سینما را یک کار جهادی می‌دانستیم و هنوز هم می‌دانم و معتقدم سینمای ایران پیشانی فرهنگی و انقلابی هنر ماست . حرف های انقلابی که بواسطه سینما می زنیم و تاثیری که  سینمای ما در حوزه های استراتژیک ما گذاشته است هیچ حوزه ای نگذاشته است و به همین دلیل باید از حریم آن محافظت کنم. شیوه من در جشنواره دقیقا روی این مبنا شکل گرفت.

متاسفانه در مملکت ما حرف و حدیث بسیار زیاد است در همه حوزه ها و در سینما و جشنواره هم به همین ترتیب و چاره‌ای هم نیست. اما این شفاف سازی که می‌کنم بخاطر این است که روزگاری بالاخره قرار است در تاریخ سینمای ایران در مورد آن جشنواره قضاوت شود.

این واقعیت تلخی بود که ما در جشنواره سال گذشته از سوی عده ای از فیلم سازان تحریم شده بودیم، یعنی بخشی از سینما نمی خواستند در جشنواره حضور داشته باشند و کسانی که آمده بودند را هم تحت فشار قرار داده بودند.  

من تا به حال این را جایی نگفته‌ام. من پیش از شروع جلسه جلسه‌ای تشکیل دادم و از میرباقری و کمال تبریزی و همایون اسعدیان دعوت کردم که در جشنواره فجری شرکت کنند که نه برای شمقدری است نه برای خانه سینما، بلکه جشن سینمای ایران است. اعتقاد ما این بود که همه باید کمک کنیم. از آنها خواهش کردم باشند در هئیت های داوری یا هرجایی که می توانند حضور داشته باشند. برخلاف نظر شمقدری، حتی من به آنها گفتم که ما چه امکاناتی را در اختیار خانه سینما قرار بدهیم؟ برای چه اعضای خانه سینما دوست دارید کارت صادر کنیم؟ همه این‌ها برخلاف نظر شمقدری بود. من این تعامل را  با خانه سینما داشتم. موافق عملکرد خانه سینما نیستم و درباره روش های هئیت مدیره آن حرف دارم؛ اما بالاخره خانه سینمای ماست و باید با آن ارتباط داشته باشیم. اما با در کاملا بسته برخورد کردیم. اسعدیان کاملا مخالفت کرد و گفت ما تمایل به همکاری نداریم و تا در خانه سینما باز شود ما کاری نمی کنیم . منم گفتم نه در توان من هست نه وظیفه من بعنوان دبیر جشنواره که در خانه سینما را باز کنم.

تسنیم:‌ در عین حال می‌گفتند که سیاست‌های جشنواره امسال؛ مخالف سیاست‌های حوزه هنری است و حتی شایعاتی هم شنیده می‌شد که قرار است فیلم‌های حوزه هنری را به جشنواره راه ندهند و یا اینکه نفوذی روی داوری فیلم‌های آنها در جریان بوده است.

من خودم به حوزه هنری نقد داشتیم، به کارهای غیرقانونی که کرده است و همین‌طور فیلم های که ساخته است. واقعا آن فیلم‌ها جزء وظیفه سازمان تبلیغات اسلامی جمهوری اسلامی ایران بود؟ اما هیچ کدام از این موارد مربوط به جشنواره نیست. وقتی من دبیر جشنواره فجر شدم، یعنی دبیر همه فیلم های تولید شده هستم. حتی برای اینکه شائبه‌ای به وجود نیاد، یک فیلم آنها در آستانه حذف بود و هئیت انتخاب نظر مساعدی به آن نداشت اما من با تمهیداتی و جلب نظر هئیت داوران باعث شدم که به جشنواره راه پیدا کند. 

تسنیم: این راه یافتن و راه نیافتن فیلم‌ها به جشنواره، هم یکی از داستان‌های طولانی و پرحاشیه جشنواره پارسال بود. از شایعه نفوذ مستقیم شمقدری روی برخی فیلم‌ها تا حذف برخی فیلم‌ها به دستور مستقیم سازمانی در آن ایام شنیده می‌شد.

ببینید دو جور می توان دبیر یک جشنواره فیلم بود. یک جور اینکه هر فیلمی را راه بدهیم در بخش های مختلف و تا جایی که می‌توانیم به همه جایزه بدهیم که همه راضی شوند؛ این می شود یک دبیر برای فیلم‌سازان. دبیری که همه از او راضی هستند و هیچ حرفی پشت او نیست. ولی این روش برگزاری جشنواره، حرفه‌ای نیست و اگر به این ترتیب جلو برویم هیچ وقت هم حرفه‌ای نخواهد شد. یک جشن دورهمی است و رویداد تاثیرگذاری در سینما نخواهد بود. نگاه من با این شیوه متفاوت بود؛ اعتقاد من این بود که در جشنواره باید تعداد فیلم های انتخاب شده محدود باشد، واقعا بیش از بیست فیلم در بخش مسابقه لزومی ندارد و چند فیلم معدود هم فیلم های برای خارج از مسابقه باشد. اما فیلم هایی که کیفیت لازم و تخصصی را ندارند یا فیلم هایی که شأن دهه فجر انقلاب را ندارند نباید وارد جشنواره شوند.جشنواره فجر مهمترین جشن انقلاب و رویداد فرهنگی سالگرد انقلاب اسلامی ایران است و طبیعتا فیلم هایی می تواند در آن نمایش داده شوند که ارزش های انقلاب را حفظ کرده باشند و توهینی به ارزش های دینی و ملی ما نکرده باشند. متاسفانه سالهای پیش فیلم هایی که علیه ارزش های دینی  بودند هم در جشنواره حضور پیدا می‌کردند. ما پارسال سعی کردیم این اتفاق نیفتد و هئیت انتخاب هم همراهی بسیاری با بنده کردند.

تسنیم: می‌گفتند آقای شمقدری ظاهرا روی فیلم‌ها مساله داشتند. خیلی‌ها در آن دوران هم می‌گفتند که جشنواره شمقدری است نه عباسیان.و چینش آدم‌ها و فیلم‌ها با نظر مستقیم خود شمقدری انجام شده است. علاوه بر جشنواره، شما اصلا چه طور با آقای شمقدری کار می‌کردید؟ خیلی سخت نبود؟

در مورد آقای شمقدری کم‌لطفی شده است. من با ایشان همکاری کرده ام اما در تیم ایشان نبوده‌ام. اصلا نمی دانم ایشان تیم دارند یانه. خدا توفیق داده تا الان توی تیم کسی نبوده‌ام زمانی که آقای ضرغامی معاونت سینمایی بود هم با ایشان کار می کردم اما در تیم ایشان هم نبودم و دوره ریاست ایشان  بر صداوسیما هم مسولیت چندانی نگرفته ام. اما در دوره ای که با شمقدری کار کردم واقعا فهمیدم که اصلا رویه او این‌‌گونه است که هیچ چیزی را تحمیل نمی‌کند. من بعید می دانم به کسان دیگری هم چیزی را تحکم کرده باشد. کاری را پیشنهاد می‌داد و اگر ما با منطق و اصول به ایشان نشان می دادیم که درست نیست هیچ وقت نمی گفت که حتما باید انجام شود. نمونه‌اش هم این بود که «لاله» بعد از بنیاد فارابی به موسسه رسانه های تصویری آمد و شش ماه طول کشید، اما من سرانجام به آقای نیکنژاد و شمقدری فهماندم که در موسسه ما نمی تواند این کار انجام شود. شمقدری هیچ وقت حتی به من نگفت که ما پولش می‌دهیم ولی تو فیلم را بساز. در جشنواره و هئیت انتخاب هم همین‌طور، مشورت می کردیم اما هیچ وقت اینطوری نبود که تحمیل کند.

مانی حقیقی همیشه به شمقدری تندترین حرف ها را می‌زند، احتمالشم بود که شمقدری قبول نکند که حقیقی در ترکیب داوران باشد؛ اما وقتی به ایشان گفتیم حضور ایشان مهم است و بهتر است که باشد خیلی راحت پذیرفت.

تسنیم: مشخصا در مورد «زندگی مشترک آقای محمودی و بانو» این گزاره دیگر به قطعیت نزدیک شده بود که شمقدری با روح‌الله حجازی مشکل دارد و نمی‌گذارد فیلمش بیاید. به خصوص که سال قبل هم «زندگی خصوصی آقا و خانم میم» همین بلا سرش آمده بود.

به شدت تکذیب می‌کنم. شمقدری هیچ نظری جهت حضور یا عدم حضور فیلم حجازی نداشت. این فیلم تنها فیلمی بود که من به عنوان دبیر جشنواره سر صحنه فیلمبرداری آن رفتم چون با فرخ نزاد و قاضیانی ارتباط داشتم، درحالی که سر هیچ فیلمی از جشنواره نرفتم. شمقدری هم هیچ آره یا نه‌ای سر این فیلم نداشت. در ارتباط با محتوایش هئیت انتخاب بحث کرد و در نهایت به این نتیجه رسید. حجازی با همان روشی که فیلمش را در روزهای آخر جشنواره آورد تلاش کرد که حداقل یک سانس در میلاد نشان بدهد که شمقدری هم موافقت کرد اما بخاطر اینکه ما اصرار داشتیم قوانین جشنواره کاملا رعایت بشود و هچ تبعیضی  بین فیلم ها نباشد حرفه ای و جدی پیش رفتیم و اجازه ندادیم. ما سنگ بنایی گذاشتیم که اگر دنبال شود جشنواره به نظم می‌رسد، در حالی که در گذشته مدام دعوای تغییر جدول پخش یا نرسیدن فیلم ها در جریان بود. 

تسنیم:فکر می‌کنم ترکیب خاص 7 کارگردان برای هیئت داوری و البته آن بیانیه تند و تیزی که آنها در اختتامیه خوانده‌اند؛ آخرین جنجال و حاشیه فیلم بود.

من خیلی راحت به عنوان دبیر جشنواره می‌توانستم ترکیبی از هیئت داوری را انتخاب کنم که به حرف من گوش بدهند. این باعث می شد که روال را به سوی فیلمی که من دوست دارم جایزه بگیرد؛ اما من کاملا برخلاف این عمل کردم؛ هفت نفر را آوردم که به هیچ کدام نمی شد گفت بالای چشمت ابروست. داوود میرباقری،مهدی فخیم زاده ، رسول صدرعاملی ، ضیاء الدین دری، جمال شورجی، مصطفی شایسته و بهروز افخمی. به هیچ کدام نمی شد اصلا به این سمت رفت که  مثلا به این فیلم بیشتر توجه کن یا نه. جمع این هفت نفر برابری می‌کرد با همه کارگردانان دیگر اینقدر که این‌ها فیلم و سریال ساخته بودند و فکر می‌کنم ما انتخاب درستی داشتیم.

هیچ دخالتی نه بنده و نه شمقدری که هیچ ملاقاتی هم با آنها نداشت در روند داوری‌ها نکردیم. داوران ما در طول برگزاری جشنواره به جشنواره نیامدند. ستاد برگزاری یک‌جا در موسسه رسانه های تصویری برگزار شد. این تمرکز سرعت و هزینه کمتر و امنیت بیشتری را برای ما داشت.

هیچ یک از مسولین دخالتی در نظر هئیت داوران نداشتند و هیچ کدام از این داوران هم کسانی نبودند که بتوان با تلفن و تماس با آنها لابی کرد و نظرشان را عوض کرد. نظرات جمع بندی خود آنها بود و تصاویر کامل از تمام آرای آنها وجود دارد. تک تک داورها درباره تک تک فیلم ها بحث می کردند حتی در جمع بندی من دبیر که می رفتم داوران چپ نگاه می کردند که حتی دبیر هم نباید باشد.در جلسه جمع‌بندی فقط مشخصا درباره یکی دو فیلم که خیلی نظر مخاطبان را جلب کرده بود به داوران گفتم که توجه دارید هیچ جایزه ای به آنها ندادید و آنها هم گفتند حتما لازم نداشته است. نگاه داوران علیه حوزه هنری بود یا نه به خودشان ارتباط دارد. اما روز آخر جمع بندی من دیدم دوستان  بیانیه ای را پاک نویس می کردند و گفتند ما بیانیه ای داریم و می‌خواهیم بخوانیم. من گفتم که شما شخصیت های حقوقی هستید نه حقیقی، اما اصرار کردند. من تا زمان خوانده شدن بیانیه هم به آن کاری نداشتم. فقط فهمیدم که آقای فخیم زاده قرار است این بیانیه را بخواند.

روز 22بهمن که روز جمع بندی بود ما تا صبح بحث می کردیم. اینکه گفته می شود با داوران لابی شده کم لطفی است. در بخش فیلم‌اولی‌ها هم همینطور، مانی حقیقی و فراستی و خانم فرشچی، عرب، حسن پور و فیاض با هیچ کدام به هیچ عنوان نمی‌توان لابی کرد.

تسنیم: آقای عباسیان، جشنواره فیلم فجر، دوره‌های مختلف مدیریتی را گذرانده است، آدم‌های مختلفی با گرایش‌های و شیوه‌های مدیریتی مختلفی دبیری جشنواره را بر عهده گرفتند، اما در هیچ کدام از این دوره‌ها بخش بین‌الملل جشنواره کوچکترین تکانی نخورده است. یک ویترین تشریفاتیو یک عنوان خاص.

من معتقدم که سیاست گذاری بخش بین المللی ما از اول هم اشتباه بوده و نیاز به یک تعدیل استراتژیک دارد که زمان بر است. ما باید ابتدا هدفمان را از بخش بین الملل مشخص کنیم و در یک پروسه حداقل پنج ساله به آن برسیم. بخش بین الملل ما نباید پسخور جشنواره‌های اروپایی باشد و این مساله سالهاست که هیچ تغییر ریشه ای و بنیادی نکرده است. از 25 یا 30 سال پیش که تفکر پدرخوانده این گروه آقای شجاع نوری که در زمان خودش تفکر و روش خوبی هم  بود بخش بین‌الملل سینمای ایران را شکل داد، از آن زمان به بعد دیگر تغییر نکرده است. در آن زمان مشکلاتی جدی برای حوزه بین الملل و حضور سینمای ایران درخارج وجود داشت که ایشان این تابو را شکست اما بعد از رفتن علیرضا شجاع نوری هیچ اتفاق جدیدی نیفتاد. یعنی مدیران بعدی همان روش‌های کهنه‌‌ را دنبال کردند و هیچ نوآوری‌ای نکردند. آدم هایی در جشنواره کن و برلین می‌روند و فیلم هایی را انتخاب می کنند که متاسفانه قبل از ما رایت اینها را هم خریداری می کردند و درجشنواره فجر نشان می دهند. یکسری مهمان ثابت هم از جشنواره ها، زمانی که روابط حسنه بود داشتند و مدیران ارشد جشنواره می آمدند دور هم، وقتی روابط سیاسی خراب شد؛دیگر مدیران ارشد نمی آمدند و دستیارانشان را می فرستادند و وقتی خراب تر شد حتی آنها هم نمی آمدند. خلاصه مهمانان ثابت بودند و به ندرت از  فیلم سازانی که فیلم هایشان در جشنواره است دعوت می شد. ماجرای جالبی بود، یک کمپانی که کار خرید و فروش فیلم می‌کند را در بازار بین‌الملل می گذاریم، پول می دهیم تا آن‌ها  تجارت کنند و فیلم به ما بفروشند ما هم پول بلیطشان را می دهیم، یک غرفه مجانی هم به آنها دهیم برای اینکه بگوییم بخش بین الملل داریم.

ما هم پارسال زمان خیلی اندکی برای تغییر داشتیم؛ اما نهایتا بخش بین الملل را نه تنها مثل کسانی که بیست سال در این امر تجربه داشتند اجرا کردیم بلکه بهتر ازآنها هم خروجی گرفتیم. ما پارسال حتی رایت یک فیلم را هم برای نمایش درجشنواره خریداری نکردیم. عین همه جشنواره های دنیا به کمپانی گفتیم فیلم می خواهیم آنها هم فرستادند و خیلی حرفه ای صدها فیلم آمد و هئیت بازبینی انتخاب کردند. هئیت هایی که آوردیم نه تنها همان طیف مهمانان گذشته را داشتیم که دو هیئت مهم دیگر هم آوردیم که اگر غیر از زمان جشنواره می آمدند کلی حاشیه خبری داشتند. ما رئیس سازمان صداوسیما لهستان که بزرگترین شبکه تلویزونی در کل اروپاست را آوردیم.در بخش سینمای چین وزیر معاون فرهنگ چین مهمان ما بود .

معروف‌ترین کارگردان پرفروش ترین فیلم چینی ها که مثل مسعود ده نمکی سینمای ما بود؛ عضو هئیت بود. وقتی به برج میلاد آمد 500 نفر دختر و پسر چینی آمده بودند که من اصلا تعجب کرده بودم که این همه چینی در تهران داریم. جالب است که ما برای هئیت چینی هیچ هزینه ای هم نکرده بودیم؛ یعنی آنها خودشان پذیرفتند که پول اقامتشان را بدهند. برخلاف سالهای گذشته که پول مهمانان را جشنواره پرداخت می کرد.مجموع این صرفه جویها در بخش اقتصادی باعث شد که با هزینه کمتری تمام شود. از میانگین دوره قبل کمتر هزینه شد در حالی که ما تورم داشتیم و جشنواره هم گسترده تر شد. البته  همه این‌ها هم باعث نشد که بخش بین الملل مهم باشد. حتی خبرنگاران هم سراغ اهمیت بخش بین الملل نمی رود. چون کرشمه یک نفر و مصاحبه با یک بازیگر در بخش سینمای ایران به کل ماجرای بخش بین‌الملل می‌ارزید.  برایشان مهم نیست. نه تنها آنها بلکه برای مردم هم مهم نیست که این طرف یک کارگران مهم در چین است یا رئیس رادیو و تلویزیون است یعنی سایه بخش ملی آنقدر سنگین است که هر اتفاقی که دربخش بین الملل می افتد دیده نمی شود.

اتفاقی مبارک دیگری که در جشنواره پارسال افتاد، بحث دیجیتالی شدن بود، چیزی که باید از مهندس مسچی به خاطر حس نیت و انتخابش تشکر کرد. ما از جشنواره پارسال دیجیال شدن را دنبال کردیم و این برای الان نیست. پارسال کامل سینماها را دیجیتال کردند و با پول جشنواره هم این کار را کردند. چون هیچ پولی در سینما نبود؛ با تلاش مهندس مسچی و علیزاده که در بنیاد فارابی بود این اتفاق کلیدی افتاد و همه فیلم ها دیجیتال شد.

تسنیم: امسال برای اولین بار تغییری اساسی در کاخ جشنواره به وجود آمد و ظاهرا قرار است این بی‌نظمی‌های معمول و کلیشه‌ای سینمای ایران تغییر کند.این برج میلاد هم کم‌کم در حال تبدیل به یک پاشنه آشیل برای سینمای ایران بود. 

پارسال من این کار را از عشیری خواستم، اما انجام نداد، خودش را آدم عباسیان نمی دانست و مدیر روابط عمومی برای همه دوره ها می دانست. پارسال از ابتدا گفتم عین جشنواره های معتبر دنیا باید خبرنگاران را ثبت نام کنند و روزمه بدهند. فرمول من این بود کسانی که حداقل یک صفحه در دوره قبلی کار انجام داده اند اجازه حضور دارند. گفتند شاید کسی درباره جشنواره پارسال گزارشی نداده اما در طول سال این کار را کرده باز هم گفتیم مشکلی نیست آدم هایی که دوره قبل یک مطلب یا آدم هایی که پنج مقاله سینمایی در طول سال نوشته باشند برای کسانی که بعنوان خبرنگار قرار بود بیایند سهمیه خبرگزاری ها هم جدا بود. عشیری اینکار را انجام نداد. تصور من این بود تعداد خبرنگاران و نویسندگان و خبرگزاریها نباید بیش تر از 500نفر باشند ولی پارسال به یک مشکل بزرگ با کمیته منتقدان آقای اعلایی برخوردیم گفتند ما فقط 400نفر عضو داریم و باید به آنها کارت میلاد را بدهید. چون من دبیر یک دوره بودم نمی توانستم برای یک دوره خیلی چیزها را تغییر بدهیم ما نهایتا 2200نفر درخواست از سوی خبرنگاران داشتیم که من مطمئنم 1200 نفر آنها اصلا در  حوزه سینمایی کار نمی کردند به در حالی که ظرفیت برج میلاد هم 1500 نفر است. در نهایت ما نتوانستیم این کار را انجام دهیم چون دیر به ما مسولیت داده شد.

انتهای پیام/