عمر‌ چاه‌های نفت ایران از نیمه گذشت/«نفت» تشنه «گاز»

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم،  ایران به عنوان یکی از اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت ( اوپک) در رده چهار کشور دارنده بزرگترین ذخایر نفت و گاز قرار گرفته است. در سال 2010، این کشور صادرکننده سوم نفت خام جهان بعد از عربستان و روسیه بود اما با توجه به افزایش مصرف داخلی و کاهش تولید بواسطه تحریم ها، حجم نفت صادراتی ایران کم شده است.

ذخایر نفتی ایران نیز طبق آخرین آمارهای بی پی در سال 2011 در ردیف چهارم جهان بعد از عربستان و کانادا و ونزوئلا معادل 9.9درصد ذخایر جهانی بوده است.
برخی آمارها با توجه به اینکه بسیاری از ذخایر نفتی کانادا «نفت نامتعارف» است، ایران را در ردیف سوم قرار می دهند.بنا به آمارهای آخرین ترازنامه انرژی ایران، ایران با احتساب ذخیره نفت خام و میعانات گازی متعارف، پس از عربستان سعودی و ونزوئلا در رتبه سوم جهان قرار گرفته است.

باید خاطر نشان کرد که ایران در سال های گذشته در مقام دوم قرار داشته که با کشف ذخایر نفتی جدید در ونزوئلا، از رتبه دوم به رتبه سوم جهان تنزل یافته است.
در سالهای اخیر بخصوص از سپتامبر2010، تحریم های خارجی سرعت پیشرفت بخش انرژی ایران بویژه در بخش توسعه بالادستی را کند کرده است. این امر سبب شده است که تعدادی از شرکت های خارجی فعال در پروژه های توسعه بالادستی انرژی از ایران خارج شوند. تحریم ها همچنین بر واردات مواد پالایشی نیز تاثیر گذاشته و سبب شد که ایران اقداماتی را برای افزایش ظرفیت پالایشی خود انجام دهد.
براساس گزارشات EIA در ژانویه ٢� ١١ میزان ذخایر اثبات شده گاز طبیعی ایران معادل ١� ٤٦تریلیون فوت مکعب در جایگاه دوم جهان بعد از روسیه قرار دارد. طبق اطلاعات شرکت بی پی، میزان ذخایر گاز طبیعی ایران برابر با 34تریلیارد مترمکعب معادل با16 درصد مجموع ذخایر گاز طبیعی متعارف جهان است.
میزان تولید گاز طبیعی ایران در دو دهه گذشته بیش از 550درصد افزایش یافته درعین حال میزان مصرف گاز طبیعی نیز در این کشور رشد شدیدی داشته است. اگر رشد تقاضای گاز طبیعی نرخ کنونی را داشته باشد، احتمال کمبود گاز طبیعی نیز افزایش می یابد.

در حال حاضر به دلیل رشد فزاینده مصرف داخلی، صادرات گاز طبیعی ایران بسیار محدود است هرچند امید می رود که با توسعه آتی پروژه های پارس جنوبی و دیگر طرح های توسعه ای، میزان صادرات ایران گسترش یابد.

بنابه آمارهای اداره اطلاعات انرژی آمریکا(EIA)، میزان تولید ناخالص گاز ایران در سال 2010 معادل7.7تریلیون فوت مکعب بوده که حدود 1.2تریلیون فوت مکعب آن مجدداً برای ازدیاد برداشت نفت به چاه های نفتی تزریق مجدد می شود. طبق همین آمار، در این سال میزان مصرف ایران نیز 5.1 تریلیون فوت مکعب بوده است.

طبق آمارهای شرکت بی پی میزان تولید گاز طبیعی فراوری شده ایران138.5میلیارد مترمکعب و میزان مصرف این کشور 136.9میلیارد مترمکعب بوده است. هرچند ایران سعی می کند با استفاده از تکنیک های بهبود تولید میزان تولید گاز طبیعی خود را بالا ببرد اما در عین حال انتظار می رود که سهم گاز طبیعی مورد استفاده برای تزریق مجدد به چاههای نفتی نیز به شدت افزایش یابد که این امر سهم گاز طبیعی در دسترس برای صادرات را کاهش می دهد.

در سال 1389 روزانه 88.4 میلیون مترمکعب گازطبیعی به میادین نفتی تزریق شده که نسبت به سال پیش از آن 11.9درصد افزایش داشته است. برنامه تزریق گاز به مخازن درحالی است که برداشت نفت از میادین نفتی کشور به دلیل رسیدن به نیمه دوم عمر خود کاهش یافته است.
البته باید توجه داشت که برداشت زود هنگام از میادین نفتی جدید در صورت مطالعه ناکافی و بی توجهی به موضوع تزریق برای ازدیاد برداشت، احتمالاً آسیب به مخازن را در پی دارد. در سال 1389، وزارت نفت طرح های تزریق به میادین نفتی جنوب، سیری، آغاجاری و همچنین طرح افزایش توان تزریق گاز میادین کرنج و پارسی را در برنامه خود داشته است.
در مجموع باید گفت که میزان تولید آتی ایران کاملاً منوط به مهمترین طرح های توسعه ای این کشور در بزرگترین حوزه کشور- پارس جنوبی- بوده که در بخشهای آتی به روند توسعه فازهای آن پرداخته می شود. در حال حاضر، آمارهای مصرف گاز طبیعی نشان دهنده عدم وجود ظرفیت اضافه تولید نسبت به میزان مصرف داخلی برای صادرات است. نکته مهمی که مسئولان ایران در توسعه ظرفیت تولید گاز خود به آن توجه کنند، رشد سالیانه ٧درصدی مصرف داخلی گاز طبیعی در دهه آینده است.
«شرکت ملی گاز ایران» مسئول زیرساخت ها، انتقال و توزیع گاز طبیعی در ایران است. در سال ٢� � ٣، «شرکت ملی صادرات گاز ایران»برای مدیریت و نظارت بر همه خطوط لوله و پروژه های LNG تاسیس شد. تا می ٢� ١� ، «شرکت ملی صادرات گاز ایران» تحت کنترل «شرکت ملی نفت ایران»بود اما وزارت نفت آن را در کنترل شرکت ملی گاز درآورد که اقدامی برای گسترش مسئولیت این شرکت - شرکت ملی گاز- به پروژ های جدید گاز طبیعی بود.

به دلیل برخی تحریم های ناعادلانه غربی علیه ایران، برخی شرکت های غربی بین المللی چون ریپسول(اسپانیا)، شل(بریتانیا) و توتال(فرانسه) از پروژه های توسعه منابع گاز طبیعی ایران عقب نشستند. در واکنش به این امر، ایران به سمت شرکتهای شرقی چون شرکت نفت دولتی هند، سینوپک چین و گازپروم روسیه برای افزایش حضور در طرح های توسعه ای بالادستی گاز این کشور روی آورد. همانند بخش نفتی، قرادادهای ایران با شرکت های بین المللی در چارچوب قراردادهای «بیع متقابل» از نوع « خرید خدمت» قرار دارد.
اخیراً مجلس ایران، انعقاد قرادادهای مبتنی بر «مشارکت در تولید» را در حوزه های نفت و گاز مشترک را مجاز شمرده است که به دلیل منابع عظیم گازی ایران، می تواند مشوقی برای جذب بیشتر شرکت های بین المللی در سرمایه گذاری در بخش انرژی ایران گردد.
ایران با امضاء قرارداد خرید گاز از ترکمنستان در سال 1997 از طریق خط لوله « کروپچی-کردکوی» به واردات سالانه 8میلیارد مترمکعب گاز ترکمنستان اقدام کرده است.

در سالهای 2011-2010 با تکمیل خط لوله گازی « دولت آباد-هاشمی نژاد»، قرارداد افزایش واردات گاز ایران از ترکمنستان تا 20میلیارد مترمکعب منعقد شد. بین ماههای ژانویه تا اکتبر 2011(9ماه سال) ایران از کشور ترکمنستان1.1میلیارد فوت مکعب در روز(معادل31 میلیون مترمکعب در روز) گاز وارد کرده است.
از نظر صادرات نیز ایران از طریق خط لوله به کشورهای ترکیه و ارمنستان گاز صادر می کند. از سال 2001، کشور ترکیه واردکننده گاز ایران بوده و میزان واردات این کشور از ایران در سال 2010 روزانه 762میلیون فوت مکعب در روز(معادل 21میلیون متر مکعب در روز) بود که این میزان به صورت میانگین در سال 2011 به 24میلیون مترمکعب رسیده است.
ظرفیت خط لوله صادراتی گاز ایران به ترکیه 40-36میلیون مترمکعب در روزاست. علاوه بر ترکیه، ایران و ارمنستان سال 1383 قراردادی به منظور تهاتر گاز و برق امضا کردند که مطابق با این توافق قرار بود حجم صادرات گاز ایران تا سال 2010 میلادی به یک میلیارد متر مکعب در سال افزایش یابد.

در حال حاضر به طور متوسط روزانه بیش از یک میلیون متر مکعب گاز طبیعی از طریق تاسیسات مرزی نوردوز به این کشور همسایه صادر می شود که برای انتقال گاز طبیعی به ارمنستان خط لوله ای به قطر 30 اینچ و به طول 113 کیلومتر حدفاصل تبریز تا مرز ارمنستان ساخته شده است. مدت قرارداد تهاتر گاز ایران و برق ارمنستان را 20 ساله بوده که قرارداد صادرات گاز ایران به ارمنستان یک قرارداد چهار جانبه میان شرکت ملی صادرات گاز ایران، شرکت توانیر، شرکت ایروان تی پی پی و شرکت برق ارمنستان است.
در خرداد 1389، وزیر نفت پاکستان از نهایی شدن قرارداد خرید گاز ایران پس از 17 سال مذاکره خبر داد. بر پایه توافقنامه خرید و فروش گاز میان 2 کشور (جی اس پی ای)، میزان گاز صادراتی ایران به پاکستان روزانه 750 میلیون فوت مکعب خواهد بود که به یک میلیارد فوت مکعب (حدود 30 میلیون متر مکعب در روز) افزایش خواهد یافت. مطابق با این قرارداد ایران باید تا سال 2014 میلادی سالانه بیش از 20 میلیون متر مکعب گاز به این کشور همسایه صادر کند. مدت زمان عرضه گاز ایران به پاکستان 25 سال است که به مدت 5 سال دیگر نیز می تواند تمدید شود.

انتهای پیام/