آداب مهمانی رمضان با آیین‌های سنتی مازندران
آداب مهمانی ماه رمضان در مازندران همواره با برگزاری آیین‌های مختلف در نقاط روستایی و شهری قابل توجه بوده و رنگ و بوی خاصی به ماه مهمانی خدا می‌دهد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، بوی عطر خوش رمضان همه جا پیچیده و دل نوای دلنشین ربنا را انتظار می‌کشد، ماه بندگی عاشقانه با معبودی که سفره رمضان را پر از عرفان و معنویت چیده تا همگان بهره‌‌ای از طعم بهشت برین را در کره خاکی بچشند؛ بوی بهشت است که همگان را سرمست رمضان می‌کند و ملائک را در تحیّر زمینی وامی‌دارد که حال و هوای عرش گرفته و نور خدا به همه جای آن روشنی بخشیده و بندگانی که برای مهمانی سر از پا نمی‌شناسند.
مهمانی آداب دارد چه خوش آنکه مهمانی خدا باشد و بندگان شوق جلوه‌گری دارند و نیاز به بنده‌نوازی از سوی معبود.
صدای پای رمضان که می‌آید در هر نقطه‌ای از کشور هر کسی به شیوه‌ای به استقبال می‌رود و در برخی نقاط نیز آیین‌های مختلفی دارند که خود را بروز می‌دهند؛ آیین‌هایی که برخی امروزه یا کم رنگ شده، یا در تلفیق با مدرنیته مغلوب روز شده‌اند و یا هنوز قوت گذشته را به رخ می‌کشند.
در مازندران نیز آیین‌های مختلفی مخصوص ماه رمضان بساط این ماه را شیرین می‌چینند؛ ذوق روزه‌داری را پر جذبه جلوه می‌دهند؛ بندگان را سر به راه سفره سحر و افطار کرده و شوق عبادت را رنگ خاصی می‌بخشند.
علی حسن‌نژاد؛ کارشناس و محقق فرهنگ بومی مازندران در گفت و گو با خبرنگار تسنیم با بیان اینکه ماه رمضان طولانی‌ترین آیین مذهبی جهان بین مردم مسلمان و دیدگاه‌های مختلف است، گفت: در کنار آیین‌های فقهی، حقوقی و رسمی مربوط به این ماه در مناطق مختلف، آیین‌ها شکل می‌گیرد. مدیریت زمان یکی از موضوعات اساسی در نقاط مختلف دنیاست که مورد نیاز برای کارهای کشاورزی و دامداری بوده و در رسوم مذهبی نیز مدیریت زمان و اعلام آن مهم است.
وی افزود: بخش بسیار عمده‌ای در ماه رمضان و ورود به آن با مدیریت زمان مواجه است؛ در برخی مناطق مازندران با " سُرنا"یا " دُهل" ورود به رمضان اطلاع داده می‌شد در برخی مناطق نیز با " چاووش‌خوانی" آمدن ماه رمضان را اعلام می‌کردند.
حسن‌نژاد با اعتقاد بر اینکه ورود به ماه رمضان برای خود شعر، آداب و موسیقی دارد، بیان کرد: در طول ماه رمضان تشخیص درست ساعت شرعی صبح، ظهر و غروب و دعوت مردم به مدیریت زمان به دلیل تغییرات در زندگی و خلق و خوی مردم به صورت یک آیین درآمده و افراد به عنوان نماینده مذهبی و آیینی مردم این کار را انجام می‌دادند و در برخی خانواده‌ها نسل به نسل وجود دارد.
وی ادامه داد: از سحر شروع می‌کنیم، در سحر ماه رمضان یک تفاوت غذایی به‌وجود می‌آید و تغییرات برای مردم جذاب بوده و باید بدانند چه زمانی است؛ از این رو عدهای به عنوان "سحرخوان" که صدای خوشی دارند در کوچه‌ها راه می‌افتادند و شعرهای مازندرانی سحرخوانی می‌خواندند، سحرخوان به هر خانه‌‌ای که می‌رسید لقمه‌‌ای می‌گرفت و سحری می‌خورد، برخی فانوس به دست بودند و برخی نیز از " حَلب" و " زنگوله" برای بیدار کردن مردم استفاده می‌کردند، موقع اذان نیز سر گلدسته مسجد اذان می‌گفتند و این پایان کار سحرخوان بود.
حسن‌نژاد با بیان اینکه امروزه سحرخوانی همچون گذشته نیست، اما به روزتر و جذاب‌تر شده است، گفت: امروزه آیین سحرخوانی را در قاب رادیو و تلویزیون می‌شنویم، شیوه تغییر کرده اما همان محتواست، البته کسانی نیز هستند که برای دل خود در روستاها و شهرها بخوانند و حتی برخی نذر خانوادگی دارند، اما به مفهوم قدیم وجود ندارد.
این پژوهشگر فرهنگ مازندران یکی دیگر از آیین‌های ماه رمضان در مازندران را اطلاع دادن وقت افطار عنوان کرد و گفت: رصد زمان غروب آفتاب کاری تخصصی بود که عدهای انجام می‌دادند؛ " توپ افطار"، صدای اذان و حتی " نقاره‌خانه" در مازندران وجود داشت که اعلام وقت افطار می‌کردند، در نقاطی همچون ساری و محمودآباد نقاره‌خانه داشتیم که زمان افطار اعلام می‌شد.
حسن‌نژاد یکی از اساسی‌ترین موضوعات مربوط به ماه رمضان را بسته‌های تشویقی برای روزه اولی‌ها، برشمرد و یادآور شد: یکی از آیین‌های مازندرانی‌ها در ماه رمضان " روزه‌بَندونی" بوده که بزرگ‌‌ترها به صورت وجه نقد، اهدای زمین، گاو و گوسفند به کوچک‌ترهایی که اولین بار روزه می‌گرفتند، آنها را تشویق می‌کردند.
این فعال فرهنگی و اجتماعی با اعتقاد بر اینکه کاسه‌های دو سر مهربانی در ماه رمضان وجود دارد، تصریح کرد: در این ماه هیچ کاسه پُری به در خانه کسی نمی‌رود که خالی برگردد، مهربانی در این ماه بویژه در روستاها وجود دارد.
وی همکاری و همیاری اهل خانه برای تهیه مواد اولیه " فِرِنی" را در مازندران از دیگر برنامه‌های مردم مازندران عنوان کرد و یادآور شد: در گذشته بویژه در مناطق کوهستانی قبل آغاز ماه رمضان به تهیه آرد برنج با استفاده از " اودَنگ" یا آسیاب آبی و " پادَنگ" مشغول می‌شدند و موضوع جالبی بود که امروزه کمتر دیده می‌شود؛ نه اینکه از بین رفته باشد بلکه شکل آن تغییر کرده و آرد برنج آماده که حاصل آسیاب برقی و شرکت‌های تولیدی است تهیه می‌شود، همه این اتفاقات در گذشته شکل و شمایل دیگری بود.
حسن‌نژاد افزود: دعاها و تعزیه‌های مربوط به ماه رمضان نیز در مازندران وجود دارد، وجود پر رنگ حضرت علی( ع) در " امیری‌خوانی‌ها" و لالایی‌ها موضوعی است که ماه رمضان را پررنگ می‌کند.
این محقق فرهنگ بومی مازندران با اشاره به اینکه عید ملی نوروز 1403 با عید مذهبی ماه رمضان را در کنار هم داریم، یادآور شد: نوروزخوان‌های مازندرانی وقتی نوروز با رمضان و محرم تلاقی می‌شود به شعر خود رنگ و بوی دیگری می‌دهند؛ نوروز‌خوان‌هایی بودند که در روز عاشورا و روز شهادت حضرت علی( ع) خواندند؛ یعنی این هنر را داشتند که خود را با نیازهای روز تطبیق دهند.
به گزارش تسنیم، چه خوش‌اند آیین‌های مذهبی مازندران که هر کدام در دل خود اصالت و سنت را نهفته دارند و بوی زندگی می‌دهند.
آیین " سحرخوانی"، " نقاره‌خانه‌هایی که نوای افطار سر می‌دهند"، " چاووشی خوانی"، " روزه بَندونی" و حتی تکاپوی تهیه آرد برنج برای فرنی ماه رمضان هر کدام به زیبایی، زندگی‌های اصیل پر از معنویت را یادآوری کرده و اهمیت ماه رمضان در میان مردم دیار علویان را اثبات می‌کنند. پاسداشت این آیین‌ها و زنده نگه داشتن آنها کارهای دقیق فرهنگی و مذهبی را می‌طلبد تا محفوظ بماند هر آنچه که اصالت و دین را زنده نگه می‌دارد.
انتهای پیام/
