شهرداری شیراز از هنر خوشنویسی برای زیباسازی شهر استفاده کند
خبرگزاری تسنیم: عضو شورای عالی انجمن خوشنویسان ایران گفت: به دلیل کم‌کاری نتوانستیم شیراز را به عنوان مهد خوشنویسی ایران معرفی کنیم در حال حاضر قزوین به عنوان مهد خوشنویسی شناخته شده در حالیکه فارس و شیراز به استناد تاریخ مهد خوشنویسی ایران است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از شیراز، خوشنویسی از هنرهای اصیل ایرانی – اسلامی است که از دیرباز در میان ایرانیان جایگاه والایی داشته است، هر چند این روزها با ورود تکنولوژی و هنرهای مدرن مانند سینما، موسیقی و غیره کمتر به آن پرداخته می‌شود اما مجید چیزفهم دانشمندیان، عضو شورای عالی انجمن خوشنویسان ایران و رئیس انجمن خوشنویسان شیراز، معتقد است خوشنویسی و هنر خطاطی نمایانگر شخصیت افراد است و به زندگی انسان نظم می‌دهد.
چیزفهم از 15 سالگی به هنر خوشنویسی روی آورده و خطاطی و اجرای کتبیه‌های سنگی و کاشی‌کاری‌های امکن مقدس و مذهبی و مساجد از جمله خطاطی بیش از 60 متر از کتبیه‌های معرق صندوق‌های خاتم به خط ثلث برای ضریح حضرت امام جواد(ع) و امام موسی کاظم(ع)، خطاطی کتبیه‌ها و گلدسته‌های امامزاده پیرمراد استهبان، خطاطی کتبیه‌های بقعه متبرکه حضرت علی بن حمزه(ع)، کتبیه سنگی شرح زندگی حافظ در آرامگاه حافظ و شرح زندگی سعدی در آرامگاه سعدی و غیره را در کارنامه خود دارد.
درباره هنر خوشنویسی و جایگاه آن در فارس و شیراز گفت‌وگویی با وی داشته‌ایم که در زیر می‌آید:
تسنیم: درباره خودتان بگوئید و از کی خوشنویسی را شروع کردید؟
چیزفهم: من متولد 1335 هستم و از سن 15 سالگی یعنی سال 1350 به خوشنویسی علاقه‌مند شدم، توسط یکی از دوستان به کلاس خوشنویسی استاد شادروان حمید دیرین راه پیدا کردم و از آنجا دیگر در این هنر مشغول شدم. رشته تحصیلی من مهندسی برق و شغل اصلی‌ام نیز فرهنگی بوده و سمت‌های مختلف در آموزش و پرورش داشتم ولی هنر خوشنویسی را به خاطر علاقه زیادی که داشتم ادامه دادم.
پرداختن به یک هنر در کنار تحصیلات شاید درسی برای جوان‌ها باشد و مطمئناً هم برایشان مفیدتر است. من اکنون بیشتر از 9 سال است که بازنشسته شده‌ام و اگر این هنر را نداشتم شاید خیلی وقتم تلف می‌شد ولی به هر صورت هر کس باید در کنار تحصیلاتش به آموختن یک هنر نیز بپردازد و تحصیل و هنر هر دو لازم و ملزوم هم هستند.
تسنیم: اساتیدتان چه کسانی بودند و آیا سابقه هنر خوشنویسی در خانواده‌تان وجود داشت؟
چیزفهم: نخستین استادم مرحوم حمید دیرین بود. در خط ثلث نیز از محضر استاد موحد در قم مدتی به‌صورت مکاتبه‌ای و مدتی هم به‌صورت حضوری استفاده کردم. در کلاس‌های فوق ممتاز و مرحله استادی نیز از استاد امیرخانی فیض بردم. استادهای خارجی هم بودند مثل استاد عبدالرحمن امجد در مکه که در چند سفر حج عمره از محضر ایشان برای آموزش بیشتر در خط ثلث بهره بردم و از استاد داوود بکتاش از ترکیه و استاد عبدالرضائی کسب فیض کردم.
شهرداری شیراز از هنر خوشنویسی برای زیباسازی شهر استفاده کند
تسنیم: چه کار باید کرد که این هنر به سطح شهر و زندگی مردم بازگردد؟
چیزفهم: خوشنویسی به لحاظ فعالیت و تربیت نخبه‌های هنری جدا از دیگر هنرها است ما اکنون در انجمن خوشنویسان افرادی را معرفی می‌کنیم و آموزش می‌دهیم که با وجود سن کمی که دارند مراتب بالائی را در سطح کشور در خوشنویسی گذرانده‌اند و می‌توانند به‌عنوان یک استاد تمام عیار خودشان و کارشان را به جامعه نشان بدهند.
خط ایران به ویژه هنر نستعلیق یک هنر بسیار ظریفی است که هیچ کس از لذت تماشای آن بی‌نیاز نیست و لازم است که مردم و را از این لذت محروم نکنیم.
در حال حاضرشهرداری برخی از میادین شهر را با هنر خوشنویسی آراسته و با این کار هنر خوشنویسی به سطح شهر آورده و میادین، بلوار‌ها، گذرگاه‌ها، بزرگ‌راه‌ها و غیره با هنر خوشنویسی مزین شده که البته این هم به خاطر فعالیت انجمن خوشنویسان بوده است.
باید این هنر را در وجود افراد و انسان‌ها نهادینه کرد به گونه‌ای که افراد ذاتا علاقه‌مند بشوند اما متأسفانه مدت‌ها است که افراد در دانشگاه‌ها، مدارس و به ویژه در دبستان‌ها از خوشنویسی غافل شده‌اند و در چند دهه اخیر معضل بدخطی در جامعه به وضوح دیده می‌شود و این حاصل بی‌دقتی معلمان به ویژه در دوران دبستان است.
شما این جمله معروف که اَلعِلمُ فِی الصَّغَر کَالنَّقشِ فِی الحَجَر را شنیده‌اید درباره خط نیز همین‌گونه است اما متاسفانه مدتی است در دبستان‌ها آموزش دلسوزانه‌ای در رابطه با خوشنویسی دیده نمی‌شود. هر چند که ما از طریق فعالیت در انجمن و جلسات و ارتباط‌هایمان با مقامات آموزش و پرورش از طریق شورای عالی انجمن خوشنویسان ایران توانسته‌ایم که به مسئولان بقبولانیم که توجه بیشتری به هنر خوشنویسی کنند و در حال حاضر معلم‌ها موظف شدند که خط نستعلیق را به کودکان آموزش دهند.
انجمن خوشنویسان شیراز در سطح کشور یک انجمن پویا، فعال و بسیار گسترده است و این توانایی را دارد که برای توسعه و آموزش این هنر فعالیت خود را تا 10 برابر افزایش دهد اما متاسفانه در این زمینه یک مشکل اساسی وجود دارد و آن تبلیغات است.
انجمن خوشنویسان شیراز یکی از فعال‌ترین شعب خوشنویسی در کشور است اما با وجود این، درآمد حاصل کفاف هزینه‌های تبلیغاتی را نمی‌دهد البته اداره ارشاد همکاری‌های خوبی با ما داشته اما خیلی کم است تنها تقاضای ما از مسئولان این است که ترتیبی داده شود تا ما به طرق مختلف با تبلیغات، با ارائه آثار، با فیلم‌هایی که در معرض دید مردم است و با نمایشگاه‌های مختلف به جامعه معرفی شویم و البته بهترین مبلغ برای ما هنرجویان و کسانی هستند که با انجمن در ارتباطند.
تسنیم: هنر خوشنویسی چه چیزی به مردم می‌آموزد و زندگی مردم پس از آموختن خوشنویسی و پس از آن چه تفاوتی می‌کند؟
چیزفهم: من این نکته را خیلی شفاف بگویم که قرار نیست خوشنویسی چیزی به مردم بدهد یا بیاموزد بلکه این مردم هستند که به خوشنویسی نیاز دارند، یعنی خوشنویسی تنها هنری است که همه مردم و همه افراد با حداقل سواد می‌توانند از آن بهره گیرند.
خوشنویسی، یک هنر اسلامی، نجیب، دقیق و ظریف است یعنی خود به خود لذت بخش است، این هنر به تنهایی می‌تواند در قلب مردم جا بگیرد. ارتباطاتی که ما می‌توانیم با این هنر با تک تک افراد داشته باشیم به ویژه در موقعیت فعلی اجتماع ما بسیار می‌تواند معنوی و کارساز باشد.
این هنر ارتباط عمیق و تنگاتنگی با آیات، روایات، حدیث، ادبیات و شعر دارد و اگر خوشنویسی نبود بسیاری از دیوان اشعار اصلاً وجود نداشت و چه بسیار از احادیث که ثبت نمی‌شد.
علاوه بر آن چیزی که به عقیده من خوشنویسی به شخص القاء می‌کند، شخصیت است. هر کسی که خطش خوب باشد، خود به خود یک آدم صبور، با شخصیت و هنرمندی است. هر کس در هر هنر دیگری که باشد ممکن است نتواند خودش را خوب معرفی کند، یک نوازنده همیشه ابزار آلات نوازندگی‌اش همراهش نیست، یک نقاش همیشه نمی‌تواند تابلو نقاشی یا وسایل کارش را با خودش ببرد. کسی که پیانو می‌زند نمی‌تواند پیانو را با آن حجم با خودش جابه‌جا کند ولی یک خوشنویس با یک خودکار می‌تواند خودش را معرفی کند و وقتی معرفی شد، شخصیتش به‌طور کلی تفاوت می‌کند. این است که به نظر من این هنر نخستین امتیازی که به شخص می‌دهد، شخصیت است.
تسنیم: من فکر می‌کنم هنر خوشنویسی به دلیل پیوندی که با ادبیات دارد در زندگی فردی و اجتماعی افراد و حل مشکلاتشان خیلی تاثیرگذار است، درست است؟
چیزفهم: بله، 100 درصد و این به مقوله زیبائی باز‌می‌گردد، زیبایی یعنی تعادل و توازن و این در هنر خوشنویسی و ذات خوشنویسی وجود دارد. یک نفر که از ابتدا شروع به خوشنویسی می‌کند، یاد می‌گیرد که چگونه مرتب باشد، یاد می‌گیرد که کلمات چگونه در یک سطر کنار هم قرار بگیرند که منظم باشند. این نظم خود به خود به خودش و زندگی‌اش بازگردد.
نظم یکی از مصادیق زیبایی است و زیبایی در هر کاری و در هر چیزی که باشد، جاذبه ایجاد می‌کند و ارتباط و پیوند عمیقی نیز با خداوند دارد. یک خوشنویس وقتی بر اساس قراردادهایی که آموخته یک جمله را می‌نویسد ببیننده آن حتی اگر اطلاعی هم از خوشنویسی نداشته باشد خود به خود خوشش می‌آید و زیبائی‌اش را حس می‌کند.
مورد دیگر تاثیرگذاری خط و خوشنویسی در ماندگار آثار هنری و ادبی است یعنی ادبیاتی که با نظم و ترتیب خاصی با یک هنر خوشنویسی به مردم ارائه شود، خیلی ماندگارتر از ادبیاتی است که با یک خط نامرتب و نامنظم نوشته شود.
فارس به استناد تاریخ مهد خوشنویسی ایران است
تسنیم: درباره جایگاه هنر خوشنویسی در استان فارس و شیراز و انجمن خوشنویسان شیراز مقداری توضیح دهید؟
چیزفهم: استان فارس و شیراز در هنرهای مختلف از جمله خوشنویسی پیشگام بوده است اما با وجود سابقه دیرینه شیراز در خوشنویسی به دلیل کم‌کاری نتوانستیم شیراز را به عنوان مهد خوشنویسی ایران معرفی کنیم. در حال حاضر قزوین مهد خوشنویسی ایران است در حالیکه فارس و شیراز به استناد تاریخ مهد خوشنویسی ایران است.
خوشنویسان بزرگی در استان فارس و شهر شیراز وجود دارد که از جمله می‌توان به میرزا احمد نیریزی اشاره کرد که بزرگ‌ترین نسخ نویس جهان است و هنوز نیز قوی‌ترین و بزرگ‌ترین استادان نسخ در دنیا از ایشان تبعیت می‌کنند. از معاصران این هنر نیز می‌توان به شادروان حمید دیرین اشاره کرد که پایه‌گذار انجمن خوشنویسان شیراز بوده است.
انجمن خوشنویسان شیراز از فعال‌ترین انجمن‌های کشوربا امتیازهای خاص است که از جمله می‌توان به داشتن ساختمان ملکی اشاره کرد و این ساختمان با کمک اعضا و دریافت وام خریداری شده و امتیاز دیگر انجمن تعداد هنرجویان و تعداد مربیان است.
تعداد هنرجویان ما به‌صورت میانگین در طول سال تحصیلی حدود 800 تا 900 نفر و در تابستان بیشتر از هزار نفر است و در مجموع در طول یکسال حدود 2 هزار نفر هنرجو تحت آموزش قرار می‌گیرند و آموزش‌ها در 5 سطح مختلف مقدماتی، متوسط، عالی، ممتاز و فوق ممتاز برگزار می‌شود. البته این تعداد به دلایل مختلف رو به کاهش است.
تسنیم: دلایل عدم استقبال به هنر خوشنویسی چیست؟
چیزفهم: تحولاتی که در جامعه رخ داده سبب شده که پس از جنگ به موسیقی توجه بیشتری شود و همین امر سبب شده که جوانان بیشتر به این هنر رو آورند علاوه بر آن مشغولیت‌ها و سرگرمی‌های جدید مانند اینترنت و شبکه‌های مجازی سبب شده که جوانان کمتر به هنر و به ویژه خوشنویسی توجه کنند.
فرهنگ خرید آثار هنری در بین مردم وجود ندارد
تسنیم: به نظر شما راهکاری که برای حل این مشکل باید ارائه داد، چیست؟
چیزفهم: بهترین راهکار برای حل این مشکل تبلیغ است و تبلیغ باید به شکلی باشد که ضرورت این هنر را به مردم بفهماند همانطور که یک خانواده احساس می‌کند باید میلیون‌ها میلیون خرج کند تا بچه‌اش کلاس کنکور برود و تحصیلاتش را ادامه بدهد باید برای اصلاح خط فرزندانشان نیز دغدغه داشته باشند. داشتن خط زیبا گذشته از مسائل معنوی و روانی که شخصیت فرد را تقویت می‌کند، برای پیشرفت تحصیلش نیز خوب است.
اما همانطور که گفته شد باید اطلاع‌رسانی و تبلیغات باشد تا این دغدغه به وجود آید. مصوبه‌هایی وجود دارد که براساس آن یک دهم درصد از درآمدها و سازمان‌های دولتی در امور هنری هزینه شود اما این امر اتفاق نیفتاده و مسئولان به راحتی می‌توانند با استفاده از رسانه‌ها این امر را تبلیغ کنند در صورتی که همین تبلیغ برای انجمن خوشنویسان هزینه‌بر است.
البته این بی‌توجهی در شهرستان‌ها بیشتر دیده می‌شود اما در تهران مسئله متفاوت است. در آنجا هنرمندی که نمایشگاه می‌گذارد ضرر نمی‌کند چون تبلیغات خیلی خوب است اما در شهرستان‌ها هنرمندی که آثارش را به نمایش می‌گذارد، متحمل زیان می‌شود. به نظر می‌رسد اگر مسئولان حداقل مکانی را برای ارائه و عرضه آثار هنرمندان اختصاص دهند این مشکل تا حدودی برطرف شود.
البته اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی و شهرداری برای ارائه آثار سالنی را در اختیار انجمن قرار می‌دهند اما اگر هنرمندی بخواهد به تنهایی نمایشگاهی ترتیب دهد باید شخصا هزینه کند که اغلب هم نتیجه نمی‌گیرد.
یکی دیگر از مشکلات که در این زمینه وجود دارد نبود فرهنگ خرید آثار هنری در بین مردم و به ویژه قشر مرفه جامعه است. متاسفانه مردم حاضرند چیزهای لوکس غیر قابل استفاده بخرند اما اثر هنری که هم ماندگار است و هم چشم‌نواز نخرند.
ماندگاری هنر خوشنویسی به دلیل عشق است
تسنیم: یکی از ویژگی‌های جوان علاقه به شهرت است و دیگر اینکه جوانان عجول هستند اما مطرح شدن در هنر خوشنویسی نیاز به تمرین و ممارست دارد که گاه ممکن است چند دهه طول بکشد و شاید همین مسئله سبب شده که جوانان امروز کمتر به سراغ خوشنویسی بیایند، نظر شما چیست؟
چیزفهم: به نظر من اگر کسی بخواهد به سمت هنر بیاید برای مشهور یا پولدار شدن اگر از اول نیاید بهتر است. اصل و اساس هنر عشق است وقتی عشق باشد قادر به انجام هر کاری با هر زمانی هستیم و مابقی امور در حاشیه قرار می‌گیرد و اگر امروز انجمن ما و تشکیلات هنری خوشنویسی در مملکت پا بر جا مانده، حاصل عشق و علاقه افراد بوده است.
ما در کارمان دو رسالت را احساس می‌کنیم یکی اینکه مخاطب‌مان را به نوعی مشغول کنیم که برای موقعیت کنونی جامعه خیلی با ارزش است، به طور مثال یک جوان زمانی که اینجا بیاید حداقل هفته‌ای چند ساعت از وقتش را با هنرمندان می‌گذراند در نتیجه به کارهای دیگر کشیده نمی‌شود یا سراغ معضلات دیگر نمی‌رود.
رسالت دیگر ما نخبه‌پروری است که در حال حاضر در انجمن خوشنویسی شیراز افراد مستعد و نخبه‌ای داریم که در جشنواره‌های مختلف کشوری مقامات خوبی را آورده‌اند یا افرادی که در سطح بین‌المللی بسیار خوب درخشیدند و این می‌تواند در تعاملات هنری با دیگر کشورها موثر باشد.
خوشنویسی با بهره‌گیری از دیگر هنرها می‌تواند پویاتر شود
تسنیم: مهمترین کاربردی که هنر خوشنویسی در گذشته داشته است در معماری بوده است اما اکنون کاربری‌اش مقداری تغییر کرده و تقریباً به نمایشگاه‌ها منحصر شده است آیا این تغییر کاربری می‌تواند به ارتقای هنر خوشنویسی کمک کند؟
چیزفهم: به نظر من کاربری خوشنویسی چندان تغییری نکرده است یعنی بناهایی مثل مساجد و حسینیه‌ها یا امام‌زاده‌ها از کتیبه‌های آیات، روایات و احادیث استفاده می‌کنند تنها یک تغییر به وجود آمده و آن ورود تکنولوژی و تاثیرش بر این هنر است و سبب سرعت بیشتر در این هنر شده است اما یک تغییری را می‌توانیم نام ببریم و آن اینکه تکنولوژی تأثیر گذاشته روی این تغییرات و به نوعی این تغیییرات را سریع‌تر و کامل‌تر کرده است.
اما می‌توان گفت در هنر خوشنویسی ابداعاتی به وجود آمده است که استفاده‌های گوناگونی دارند و سبب استفاده بیشتر خوشنویسی شده است به طور مثال خط معلا که برای استفاه در لوگوها، سرتیترها و کارهای گرافیکی به کار می‌رود هر چند این خط ترکیبی از ثلث و نستعلیق است و این ابداعات نشان می‌دهد که هنر خوشنویسی هنوز پویا و فعال است و با کمک دیگر رشته‌ها مانند نقاشی و گرافیک می‌تواند پویاتر نیز شود.
انتهای پیام/ ب
