حقیقت معنای بی‌نیازی:‌ تفاوت غنای بالمال و غنای عن‌المال

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، امروز هفتم صفر روز ولادت با سعادت حضرت امام موسی کاظم(ع) است و البته بنابر روایتی غیرمشهور شهادت امام حسن مجتبی(ع) نیز در چنین روزی نقل شده است؛ به همین مناسبت دو حدیث شریف از این دو امام همام با شرح آیت‌الله العظمی حاج‌آقا مجتی تهرانی ارائه می‌شود.

در روایتی در بحارالانوار‌(ج139/1) از حضرت موسی بن جعفر(ع) منقول است که فرموده‌اند: «مَنْ اَرَادَ الْغِنَى بِلا مَالٍ وَ رَاحَةَ الْقَلْبِ مِنَ الْحَسَدِ وَ السَّلامَةَ فِی الدِّینِ فَلْیَتَضَرَّعْ إِلَى اللَّهِ فِی مَسْاَلَتِهِ بِاَنْ یُكْمِلَ عَقْلَهُ». هرکس بخواهد غنی شود، اما بدون مال؛ در باب غنا این‏‌طور است که دو نوع غنا داریم: نخست غنای بالمال و دیگری غنای عن‌المال که در مورد دومی اینجا جایش نیست و آنچه مردم دنبالش هستند، غنای بالمال است.

غنای بالمال یعنی چه؟ یعنی می‏‌خواهند با پول، برای خودشان آرامش روانی درست کنند. خیال می‏‌کنند پول هرچه افزوده شود، آرامش روانی برایشان پیدا می‏‌شود و حال این‌که اشتباه می‌کنند. اتفاقاً یک غنای عن‌المال داریم، یعنی روح، احساس بی‌نیازی می‏‌کند. چون غنا، بی‌نیازی است. مردم دنبال این هستند که با پول  خودشان را بی‏‌نیاز کنند و حال این‏که اشتباه می‏‌کنند؛ بی‌نیازی امر روانی است.

در غنای عن‌المال انسان از نظر روانی احساس می‏‌کند که پول احتیاج ندارد. اما در غنای بالمال انسان خیال می‏‌کند هرچه پولش زیادتر شود، این احساس درونش پیدا می‏‌شود که دیگر احتیاج به پول ندارم، خیال می‏‌کند که هر چه بیشتر پول روی‏ هم بگذارد، بیشتر احساس بی‏‌نیازی می‏‌کند.

حضرت کاظم(ع) می‏‌فرمایند: اول اگر کسی بخواهد احساس بی‌نیازی کند، اما نه بر اثر مال؛ دوم؛ «وَ رَاحَةَ الْقَلْبِ مِنَ الْحَسَدِ» و دلش از بیماری کشنده حسد آسوده گردد، چون حسد یکی از بیماری‌های روانی است و همین آدم را بیچاره می‏‌کند و حسد انسان را رنج می‌دهد و او را تا سرحد مرگ می‌برد.
سوم: «وَ السَّلَامَةَ فِی الدِّینِ»، واگر کسی بخواهد دینش را هم حفظ کند و سالم بماند؛ این را خوب دقت کنید که روایت سه مورد را می‏‌گوید که: غنای بدون پول، راحتی دل از بیماری کشنده حسد، سلامت در دین. اگر کسی این سه را می‏‌خواهد ، «فَلْیَتَضَرَّعْ إِلَى اللَّهِ فِی مَسْاَلَتِهِ بِاَنْ یُكْمِلَ عَقْلَهُ»، باید درخواست‌ه‏ای که از خدا دارد تضرع کند، نه فقط دعا کند، بلکه تضرع کند چون تضرع بالاتر از دعا است.

تضرع یعنی خواسته‏‌ای که همراه با سوز و ناله و سوزش دل باشد. لذا می‏‌گویند: تضرع همیشه با زاری همراه است. «فَلْیَتَضَرَّعْ إِلَى اللَّهِ فِی مَسْاَلَتِهِ»، درخواسته‏‌اش تضرع کند؛ چه بخواهد در سؤالش؟ «بِاَنْ یُكْمِلَ عَقْلَهُ»، از خدا بخواهد به او عقل بدهد. می‌فهمی یعنی چه؟ بخواهد خدا عقلش را کامل کند. معلوم می‏‌شود منشأ هر سه موردی که آقا فرمودند جهل و نفهمی و بی‌شعوری است.

کسی که دنبال پول می‏‌رود تا خودش را بی‏‌نیاز کند، بی‏‌شعور است. کسی که حسد می‏‌ورزد، بی‌شعور است. عقلش کم دارد. کسی که ضربه به دینش می‏‌زند، آن هم از نظر عقلی کم دارد. دین ما دین شعور است؛ هرچه سطح شعور بالاتر برود، از نظر دینی و همه این جهات، این‏ها هم همه بالا می‏‌روند.

حتی در بهشت، مقامات بهشتی بر محور عقل و شعور است، هرچه معرفت و شعور بالاتر، درجه‏‌اش در بهشت بالاتر. در روایتی آمده است که: ارزش یک رکعت نماز آدم با معرفت پیش خدا بیشتر است از هزار رکعت نماز انسان بی‏‌معرفت دارد.
در روایتی دیگر در بحارالانوار‌(ج218/1) از امام حسن مجتبی(ع) منقول است که در آن حضرت می‌فرمایند: «عَجَبٌ لِمَنْ یَتَفَكَّرُ فِی مَأْكُولِهِ كَیْفَ لَا یَتَفَكَّرُ فِی مَعْقُولِهِ فَیُجَنِّبُ بَطْنَهُ مَا یُؤْذِیهِ وَ یُودِعُ صَدْرَهُ مَا یُرْدِیهِ»؛ یعنی من در شگفتم از کسی که درباره غذایی که می‌خواهد بخورد، فکر می‌کند که چه بخورم که مفید باشد و مضر نباشد، ولی «لَا یَتَفَكَّرُ فِی مَعْقُولِهِ»؛ یعنی برای جسمش فکر می‌کند که چه چیزی را وارد معده‌ام کنم، اما برای روحش فکر نمی‌کند که چه مطلبی را دارم گوش می‌کنم و در دل و روحم جایگزین می‌کنم.

اسلام می‌گوید: همان‌طور که از جسمت مراقبت می‌کنی و پیشگیری می‌کنی تا بیمار نشوی، از روحت نیز مراقبت کن؛ اگر هم بیمار شدی دستور می‌دهد که زود برو و از طریق توبه روحت را مداوا کن. حالا همان‌گونه که در باب جسم معمولاً بیماری‌ها از راه تغذیه و تزریق وارد پیکره انسان می‌شود و کارشناس جسم که طبیب است می‌گوید: «این چیزها را بخوری، این مرض‌ها را می‌آورد؛ این چیزها را بخوری، جسم را تقویت می‌کند؛ مراقبت کن که بیمار نشوی و...».

اسلام هم همین را می‌گوید؛ اسلام می‌گوید: آن مفاهیمی که وارد ذهن تو می‌شود، تغذیه روح تو است. هر مفهومی که وارد شود، در ذهن و روحت جایگزین می‌شود. پس مراقب باش که چه می‌خواهی وارد ذهنت کنی. مراقب باش که ویروس همراهش نباشد که سلامتی روحت را از بین می‌برد. هم پیشگیری‌اش را گفته که چگونه از ورود بیماری‌ها به روحت جلوگیری کنی، هم تقویتی‌اش را گفته که چه مفاهیمی را در روحت وارد کن تا سلامتی روحت حفظ شود، و هم بیماری‌اش را گفته است که اگر بیمار شدی چگونه معالجه کن.

انتهای پیام/