کودکانی که زندگی نمی‌کنند/بی‌توجهی مسئولان ،کار را در سرنوشت آنها رقم زده است


کودکان کار

خبرگزاری تسنیم: کودکان کار روزهای زندگی را یکی پس از دیگری سپری می‌کنند بی آن که از لذت‌هایی که حق طبیعی آنهاست، بهره‌ای برده باشند؛ مسئولان نیز بدون توجه به سرنوشت آنها هر یک توپ را به زمین دیگری می‌اندازد.

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم ، واژه کودکان کار به معنای افراد انسانی کمتر از 18 سال و پایین‌تر از سن قانونی است که به کار مشغول شوند؛ به خصوص در مشاغلی که با شان انسانی آنها تناسب نداشته باشد. بر اساس آمار سازمان جهانی کار، سالانه 250 میلیون کودک 5 تا 14 ساله در جهان، از کودکی محروم می‌شوند. طبق این آمار 120 میلیون نفر از آنها وارد بازار کار شده و به کار تمام وقت مشغول هستند که 61 درصد از این کودکان در آسیا، 32 درصد در آفریقا و 7 درصد در آمریکای لاتین زندگی می‌کنند؛ قاچاق انسان از جمله راه‌های عمده ورود این کودکان به بازار کار است.

در حقیقت اشتغال به کار کودکان، یکی از ثمرات زندگی شهری مخصوصا در کشورهای جهان سوم است که دلایلی از جمله نابسامانی‌های اجتماعی و اقتصادی را می‌توان در آن دخیل دانست؛ ایران نیز یکی از کشورهایی است که معضل کودکان کار و در حقیقت کار کودکان را به خصوص در شهرهای بزرگی مانند تهران بسیار شاهد است. بسیاری از این کودکان با حضور در خیابان‌ها به خصوص سر چهار راه ها و پشت چراغ قرمزها روز را به شب رسانده و می‌خواهند اجناسی مانند گل، فال حافظ، دستمال کاغذی، آدامس، لواشک و پاکت‌های هدیه را که گاهی تاریخ انقضای آن نیز سپری شده است، به عابران پیاده و رانندگان بفروشند. تعداد زیادی از شهروندان نیز با دیدن این کودکان به این فکر می‌افتند که برای مقابله با گسترش این معضل، بدون توجه به این کودکان و خرید اجناس آنها، از کنارشان بی تفاوت عبور کنند اما در این بین افراد بسیاری به خصوص بانوان از سر دلسوزی و ترحم، از آنها خرید می کنند.

کودکان کار معلولی از علت‌ها هستند و اغلب آنها بدون سرپرست بوده، پدران معتاد یا زندانی دارند یا از خانواده‌های دارای مشکلات مالی زیاد برخاسته‌اند؛ سن پایین و کار نامطلوب دو ویژگی اصلی کودکان کار بوده همچنین یکی از نکات مهم درباره این کودکان،‌ خدشه‌دار شدن روح و کرامت انسانی آنهاست چرا که مرتبا خود را با دیگران مقایسه کرده و احساس تحقیر و خود کم بینی می کنند.

* 2 میلیون کودک در سن تحصیل از مدارس غایب بوده و در معرض انواع آسیب‌های اجتماعی قرار دارند

مجید ابهری، متخصص علوم رفتاری و آسیب‌شناس اجتماعی در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم اظهار می‌کند: کشور ایران یکی از امضا کنندگان کنوانسیون بین‌المللی حمایت از حقوق کودکان است ولی متاسفانه تا امروز حرکت قاطعی در زمینه موضوع کودکان کار و جلوگیری از بهره کشی از آنها انجام نشده است.

وی ضمن تقسیم‌بندی کودکان کار در ایران به سه گروه، می‌افزاید: فرزندان مهاجران از کشورهای همسایه که به دلیل نداشتن شناسنامه قادر به تحصیل نبوده و به کارهای سنگین مشغول هستند، فرزندان خانواده‌های پر جمعیت که جهت کمک به درآمد خانواده مشغول به کار بوده و از هر گونه حمایت محروم هستند همچنین کودکان بدسرپرست، تک سرپرست یا فاقد سرپرست که برای امرار معاش به انجام انواع کارهای خیابانی تن می‌دهند، کودکان کار را تشکیل می‌دهند.

این آسیب‌شناس اجتماعی با بیان اینکه حدود 2 میلیون کودک در سن تحصیل از مدارس غایب بوده و در معرض انواع آسیب‌های اجتماعی، جسمانی و روانی قرار دارند، می‌گوید: انواع آزارهای جسمانی، بیماری‌های پوستی و گوارشی در انتظار این کودکان است و بسیاری از آنها توسط مافیای تولید و توزیع مواد مخدر به باتلاق اعتیاد کشانده می شوند.

وی ادامه می‌دهد: برخی کارفرمایان به دلیل ارزان بودن نیروی کار کودکان و عدم پرداخت بیمه و حقوق دولتی، از آنها استفاده می‌کنند که در کنار فعالیت حرفه‌ای، احتمال سوءاستفاده جنسی نیز درباره آنها وجود دارد.

* کودکان کار بدون گذار از جوانی، از کودکی به پیری می‌رسند

ابهری با تاکید بر اینکه کودکان کار بدون گذار از جوانی، از کودکی به پیری می‌رسند، اضافه می‌کند: این کودکان دچار انواع بیماری‌های اعصاب و روان، استخوانی، خونی و پوستی شده و بسیاری از آنها به دلیل عدم توانایی شغلی، دچار نقص یکی از اعضا مانند قطع انگشتان و نابینایی می‌شوند.

وی اظهار می‌کند: با توجه به این موارد و تعدد مراکز قانونی برای رسیدگی به این کودکان، لازم است برای مقابله با بزهکاران آینده، سازمان بهزیستی،‌ شهرداری تهران، نیروی انتظامی، قوه قضاییه و کمیته امداد امام خمینی(ره) همراه با سازمان‌های مردم نهاد ضمن تمرکز برنامه‌ریزی، با انسجام سیاست‌گذاری به جمع‌آوری، ساماندهی و آموزش این قربانیان بی‌گناه‌ اقدام کنند چرا که حضور این کودکان در سر چهارراه‌ها و خیابان‌ها یا در کارگاه‌های قانونی و غیرقانونی توهین بزرگی به شخصیت و هویت دینی و فرهنگی ما محسوب می‌شود.

 * کودکان کار به جای دستفروشی و تکدی گری باید تحصیل کنند

کودکان کار بدون چشیدن طعم شیرین کودکی، این دوره از زندگی را طی کرده و ناخواسته و از روی اجبار وارد مشکلات زندگی می شوند؛ این در حالی است که آنها به جای کار در کارگاه‌ها و کارخانه‌ها همچنین دستفروشی و تکدی‌گری در خیابان ها باید به تحصیل پرداخته و زندگی آرامی در کنار اعضای خانواده داشته باشند.

بر اساس کنوانسیون حقوق کودکان که کشور ما نیز یکی از امضا کنندگان آن است، یکی از حقوق گروه سنی کمتر از 16 سال که به آنها کودک اطلاق می‌شود،‌ حق تحصیل است تا آنها آینده مشخص‌تری داشته باشند همچنین دارندگان این گروه سنی باید از حق بهداشت و درمان که از جمله مقدمات ضروری است، بهره‌مند شوند.

وقتی که کودکان از خانواده جدا شده و در اجتماع رها می‌شوند، در معرض آسیب‌های زیادی قرار گرفته و ممکن است عامل نقل و انتقال مواد مخدر یا فساد و فحشا باشند همچنین ممکن است اندام‌های بدنشان خرید و فروش شود.

بخشی از کودکان کار در سطح تهران و شهرهای بزرگ، کودکان کار سازماندهی شده به خصوص از طرف گروه خویشاوندان هستند همچنین در سطح شهرهای بزرگ، ‌شاهد مواردی از تکدی‌گری سازمان یافته هستیم که در آن چند زن و کودک تحت سرپرستی یک مرد و در واقع کارگران او هستند.

استفاده از کار کودکان، سوءاستفاده بوده و کار به صورت شبکه‌ای، سوءاستفاده‌ای مضاعف است؛ حال این کودک خود به این کارها بپردازد یا  به صورت اجاره‌ای در اختیار دیگران باشد، در اصل موضوع تفاوتی نخواهد داشت.

محمد نفریه، معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور در گفت‌وگویی با اشاره به تغییر رویکرد سازمان بهزیستی در حوزه حمایت از کودکان خیابانی و کار اظهار داشت: قبلاً این کودکان تنها جمع‌آوری می‌شدند و در مراکز موقت نگهداری می‌شدند که پس از مدتی پدران و مادران این کودکان مراجعه و مجدداً آنها را پس گرفته و مجدداً به شهرها روانه می‌کردند.

وی تصریح کرد: بسیاری از کودکان کار و خیابانی که در حال حاضر در سطح کشور و کلانشهرها وجود دارند از لحاظ مالی وضعیت خوبی دارند و حتی برخی از آنها دارای پدر و مادر هستند ضمن اینکه در حال حاضر فرهنگ استفاده از کودکان در زمینه کار گسترش یافته است.

نفریه اضافه کرد: سازمان بهزیستی کشور کودکانی را که از لحاظ مالی وضعیت مناسبی نداشته یا از داشتن پدر و مادر محروم باشند، تحت پوشش قرار داده و در یک پروسه زمانی آنها را وارد شبه‌خانواده‌های مورد نظر می‌کند.

*سازمان بهزیستی صرفا مسئول پذیرش کودکان کار و خیابان است

غلامرضا رضایی، سرپرست دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور نیز گفت: مردم و حتی جامعه باید از این مساله آگاه باشند که این سازمان صرفا متولی پذیرش و ساماندهی کودکان کار و خیابان است؛ این در حالی است که وظیفه جمع آوری کودکان کار و خیابان بر عهده نهادهایی مانند نیروی انتظامی و شهرداری است.

رضایی با بیان اینکه حتی اسکان موقت کودکان کار و خیابان نیز به شهرداری واگذار شده است، گفت: بهزیستی پس از غربالگری این افراد در شهرداری و نیروی انتظامی، آنها را در مراکز وابسته به خود تحت پوشش قرار می دهد.

وی با بیان اینکه گروه کودکان خیابانی از مجموعه کودکان کار و خیابان متفاوت است، گفت: کودکان کار و خیابان پس از غربالگری کامل در 37 مرکز سازمان بهزیستی در 31 استان کشور نگهداری می شوند.

سرپرست دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور، ‌شکاف طبقاتی را مهمترین دلیل ورود کودکان کار و خیابان به خیابان های شهر عنوان کرد و گفت: متاسفانه 40 درصد این کودکان به مدرسه نمی روند و دارای خانواده هایی با وضعیت پیچیده و مشکلات اقتصادی و اجتماعی مواجه هستند.

این مقام مسئول در سازمان بهزیستی با اشاره به اینکه سن بیشتر کودکان کار و خیابان در ایران کمتر از 15 سال است، گفت: چنانچه شکاف های طبقاتی در میان خانواده کاهش یابد، حاشیه نشینی و مهاجرت کمتر خواهد شد و خانواده هایی که با این مسایل روبرو هستند، کودکان خود را وادار به کار و کسب درآمد در خیابان ها نمی کنند.

به گفته رضایی، سال گذشته پنج هزار و 300 کودک خیابانی در سازمان بهزیستی پذیرش شده اند

* ساماندهی کودکان کار و خیابانی بر عهده بهزیستی نیست

همایون هاشمی، رئیس سازمان بهزیستی کشور نیز با اشاره به اینکه ساماندهی کودکان کار و خیابانی به هیچ عنوان وظیفه بهزیستی نیست، گفت: این سازمان در این خصوص اعتباراتی ندارد و مسئول اصلی ساماندهی شهرداری است.

همایون هاشمی با اشاره به اینکه تا به حال هیچ اعتباری در خصوص ساماندهی و نگهداری کودکان کار و خیابانی به بهزیستی پرداخت نشده است، اظهار داشت: بهزیستی در چند سال اخیر بیش از وظایفش در حوزه ساماندهی کودکان خیابانی وارد شده است.

وی در پاسخ به این که سازمان بهزیستی چه وظیفه‌ای در قبال کودکان خیابانی و کار دارد، گفت: در این بخش قوانین و مقررات کاملا مشخص است و مسئولیتی به بهزیستی واگذار نشده است و این سازمان بیش از وظایفش در این حوزه فعالیت کرده است.

رئیس سازمان بهزیستی کشور ادامه داد: در سالهای اخیر بهزیستی با تعامل نیروی انتظامی و شهرداری در حوزه جمع‌آوری و ساماندهی کودکان کار و خیابانی وارد شده است و خوشبختانه اقدامات خوبی را انجام داده است اگرچه نمی‌توان به این اقدامات نمره عالی داد.

وی خاطر نشان کرد: سازمان بهزیستی آمادگی دارد با همکاری شهرداری و سازمان‌های مربوطه گام‌های بهتری را در حوزه جمع‌آوری و ساماندهی کودکان کار و خیابانی انجام دهد

* سال گذشته بیش از 3 هزار کودک کار در سطح تهران شناسایی و ساماندهی شدند

حسین زارع صفت، مدیر عامل سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران در مورد وضعیت کودکان کار خصوصا کودکان کار خیابانی در تهران با اشاره به اینکه سال گذشته قریب به 3 هزار و 700 نفر از کودکان کار در سطح شهر تهران شناسایی و ساماندهی شدند، گفت: در 6 ماه اول سال جاری  بیش از هزار و 500 نفر از کودکان کار ، شناسایی و پس از مددکاری اولیه در اختیار سازمان بهزیستی قرار گرفتند.

وی افزود: در خصوص بحث جمع آوری و ساماندهی کودکان کار خیابانی، اصلی ترین وظیفه بر اساس قانون به عهده سازمان بهزیستی است و در این مورد شهرداری فراتر از وظایف کاری خود به فعالیت می پردازد.

زارع صفت در ادامه با بیان اینکه دو وظیفه شناسایی و جذب کودکان خیابانی برای ساماندهی آن ها به عهده سازمان رفاه شهرداری تهران است، تصریح کرد: ساماندهی کودکان کار را در حال حاضر شهرداری تهران به انجام می رساند اما در این مورد اصلی ترین وظیفه به عهده سازمان بهزیستی است که باید با اجرای اقدامات لازم موجب شود  تا بار دیگر این کودکان به عنوان کودکان خیابانی مشغول به کار نشوند.

مدیر عامل سازمان رفاه، خدمات و مشارکت های اجتماعی شهرداری تهران با بیان اینکه ما باید میان کودک کار، کودک خیابان و کودک کار خیابان تفکیک قائل شویم، عنوان کرد: به این معنی که کودک کار به کودکی گفته می شود که برخلاف قانون در سن کم به کار گماشته شده و کودک خیابان کودکی است که تمام حیات اجتماعی اش درخیابان می گذرد البته در تهران تعداد این کودکان بسیار اندک است و به محض شناسایی فورا تحت پوشش قرار می گیرند.

وی افزود: کودک کار خیابانی به کودکی گفته می شود که خانواده دارد و شب را در منزل می گذراند اما برای گذران معاش زندگی به انجام فعالیتی در خیابان می پردازد.

زارع صفت در ادامه اظهار داشت: برآورد ما این است که بیش از 8 هزار کودک خیابانی در طول سال در سطح شهر تهران، خصوصا در مناطق حاشیه نشین و غیر برخوردار وجود دارند که شهرداری تهران توسط دفاتر شناسایی و جذب کودکان کار خیابانی در پایانه های سطح شهر ، دفاتر خدمات اجتماعی مناطق و واحدهای گشت جمع آوری کودکان خیابانی به شناسایی و جذب آنها می پردازد.

* 80 تا 90 درصد کودکان کار اتباع بیگانه، افغانی هستند

مدیر عامل سازمان رفاه، خدمات و مشارکت های اجتماعی شهرداری تهران افزود: در نهایت پس از جمع آوری کودکان خیابانی و مددکاری های اولیه این کودکان در اختیار سازمان بهزیستی قرار می گیرند.

وی در مورد آمار کودکار کار خیابانی اتباع بیگانه نیز اظهار داشت: 80 تا 90 درصد کودکان کار اتباع بیگانه مربوط به کشور افغانستان می شود و به طور کل 30 تا 40 درصد کودکان کار خیابان را غیر ایرانی ها تشکیل می دهند.

وی در ادامه با بیان اینکه اغلب کودکان خیابانی به دور از واحدهای مسکونی خود به کار می پردازند، گفت : 40 تا 50 درصد کودکان خیابان مربوط به شهرستان های همجوار تهران مانند شهر ری یا اسلامشهر هستند.

زارع صفت درمورد اقدامات شهرداری برای ساماندهی کودکان کار خیابانی در تهران خاطرنشان کرد: به طور کلی باید اذعان داشت که مدیریت شهری برای تامین حقوق کودکان عنایت ویژه ای دارد و آنچه هم اکنون در حال اجرا است از حیث نیاز این کودکان، اقدامات مطلوبی به شمار می رود.

وی در ادامه تصریح کرد: اما به طور کلی رفع آسیب های اجتماعی در حوزه کودکان کار خیابانی با سیکل دولتی و سیستم غیر مردمی جواب نمی دهد و در این راستا باید حمایت، پشتیبانی و اقدامات اجرایی تشکل های مردمی نیز به انجام رسد و در این راستا شهرداری کوشیده تا در قالب مدیریت محله مشکلات را حل کند.

زارع صفت در نهایت خاطرنشان کرد که متولی اصلی در بحث ساماندهی کودکان کار خیابانی سازمان بهزیستی است و شهرداری تهران در واقع در این زمینه با همکاری مطلوب می کوشد تا موجب کاهش آسیب های اجتماعی پایتخت شود و در حال حاضر نیز شهرداری تهران فراتر از وظیفه کاری خود در این خصوص به فعالیت می پردازد.

* انتقال متکدیان و کودکان کار به مراکز نگهداری موقت

محمدعلی عرفان منش، مدیر کل امور اجتماعی استانداری تهران در گفت وگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم اظهار داشت: به منظور  ساماندهی آسیب دیدگان اجتماعی اعم از متکدیان و کودکان کار، ستاد ساماندهی آسیب دیدگان اجتماعی به خصوص متکدیان در استان تهران تشکیل شده است که در سطح ملی نیز چنین ستادی زیر نظر وزارت کشور وجود داشته و مسائل و مشکلات این حوزه را بررسی می کند.

وی افزود: بسیاری از متکدیان از سایر استان ها و شهرهای حاشیه ای همراه با کودکان خود به تهران می آیند که این کودکان در معابر، چهارراه‌ها و ایستگاه های مترو با در دست گرفتن اسپند، گل و فال به دست فروشی مشغول می شوند؛ در حالی که عملا تکدی گری می کنند.

عرفان منش با بیان اینکه دست فروشی به خودی خود جرم نیست مگر اینکه موجب سد معبر شده باشد، ادامه داد: چون دستگاه های زیادی  مانند شهرداری، نیروی انتظامی، کمیته امداد، بهزیستی، دادگستری و وزارت کار، رفاه و امور اجتماعی در ستاد ساماندهی آسیب دیدگان اجتماعی مسئولیت دارند، متکدیان و کودکان کار از سطح شهر جمع آوری شده و به مراکز نگهداری موقت یا غربالگری هدایت می شوند.

وی با بیان اینکه افراد منتقل شده به این مراکز اعم از کودکان یا بزرگسالان، بر اساس جامعه هدف طبقه بندی می‌شوند، اضافه کرد: معلولان ذهنی، جسمی و کودکان به بهزیستی تحویل داده شده، نیازمندان و در راه ماندگان به کمیته امداد، افراد بیکار به وزارت کار و افرادی که از دانستن هر گونه حرفه ای بی بهره هستند به مراکز فنی و حرفه ای منتقل می شوند.

مدیر کل امور اجتماعی استانداری تهران با تاکید بر اینکه این اقدام به طور مستمر و روزانه در تهران اجرا می شود، گفت: در طرح های ویژه ای نیز که به طور ضربتی اجرا می شود،‌ دستگاه های مرتبط پای کار آمده و به ساماندهی اقدام می کنند.

وی خاطرنشان کرد: نگرش ما به موضوع آسیب دیدگان، بیشتر ساماندهی و توانمندسازی و در نهایت حفظ کرامت انسانی آنهاست.

به گزارش تسنیم، معضل کودکان کار که بیشتر در کشورهای جهان سوم شاهد آن هستیم، همکاری تمام دستگاه‌ها را می‌طلبد تا این مخلوقات پاک و بی گناه خداوند ناخواسته و از روی اجبار، پا به دوران بزرگسالی و مسئولیت پذیری نگذاشته و زودتر از حد معمول طعم سختی های زندگی را نچشند.

مهدیه سادات سید میرزایی، خبرنگار بخش اجتماعی خبرگزاری تسنیم

انتهای پیام/

پربیننده‌ترین اخبار اجتماعی
اخبار روز اجتماعی
آخرین خبرهای روز
فلای تو دی
تبلیغات
همراه اول
رازی
شهر خبر
فونیکس
میهن
طبیعت
گوشتیران
رایتل
مادیران
triboon