گردآوری اسناد«غدیر» از هند تا مصر

به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم ، بی تردید، علامه شیخ عبدالحسین امینی یکی از برجسته ترین پژوهشگران و اندیشمندان جهان اسلام است. این که برای تدوین یک اثر، ده هزار کتاب را بررسی کنی و شهر به شهر و کشور به کشور، در پی اسناد و مدارک باشی، عزمی به بلندای قله های رفیع می خواهد. طی کردن راهی که علامه امینی برای تدوین و تألیف «الغدیر» پیمود، جز با پای عشق میسر نبود. رهاورد این تکاپوی عاشقانه و تحقیق عالمانه، اثری است که تشنگان حقیقت را از زلال معرفت سیراب می کند و بذر آگاهی را در دل رهپویان اندیشه و پژوهش می پاشد. «الغدیر»، اثر جاودانه علامه امینی، تنها دایرةالمعارفی برای اثبات یک واقعه تاریخی نیست، بلکه گنجینه ای از معارف ناب اسلامی است که به تمامی مسلمانان تعلق دارد.

از تبریز تا نجف

زادگاه پدیدآورنده «الغدیر»، تبریز بود. علامه امینی در سال 1281هـ.ش، چهار سال پیش از انقلاب مشروطه، در این شهر به دنیا آمد. او مقدمات را نزد پدر فاضلش آموخت و سپس، به مدرسه «طالبیه» تبریز رفت. مدتی بعد، علامه برای تکمیل دانش راهی نجف اشرف شد و در حوزه علمیه پرسابقه این شهر، به تحصیل پرداخت. از استادان او در آن دوره، می توان به آیت ا... سیدمحمد فیروزآبادی و آیت ا...سیدابوتراب خوانساری اشاره کرد. علامه امینی، خیلی زود به درجه اجتهاد رسید و بزرگانی همچون آیت ا... سیدابوالحسن اصفهانی، بر اجتهاد وی مهر تأیید زدند.

چرا «الغدیر» تألیف شد؟

حجت الاسلام «مرتضی فرج پور»، یکی از شارحان «الغدیر»، در مصاحبه ای با خبرگزاری «فارس»، درباره دلیل نگارش این کتاب سترگ می گوید: «زمانی که مرحوم علامه امینی در کتاب های موجود، مطالعاتی انجام دادند و مظلومیت اهل بیت (ع) را مشاهده کردند، خود را موظف به دفاع از مکتب اهل بیت(ع) دیدند و شروع به نوشتن الغدیر کردند.» واقعیت آن است که تا زمان تألیف «الغدیر»، اثری درخور که در برگیرنده احادیث نقل شده در آثار علمای اهل سنت در این زمینه باشد، تألیف نشده بود. خلأ ناشی از فقدان چنین اثری بود که علامه امینی را تشویق به تألیف «الغدیر» کرد. او با پرهیز از مجادله و نیز خودداری از پرداختن به مسائل حاشیه ای و اختلاف برانگیز، با دقتی زائدالوصف، به مطالعه و تحقیق، برای تألیف کتاب، پرداخت.

دشواری های جمع آوری اسناد

علامه امینی، ابتدا به مطالعه کتاب ها و منابع موجود در کتابخانه های جهان اسلام پرداخت و حدود 10 هزار جلد کتاب را، از ابتدا تا انتها، مطالعه کرد. آن گاه به طبقه بندی میلیون ها فیش تحقیقی و یادداشت های خود، از این آثار، مشغول شد. تهیه این یادداشت ها، کاری سخت، سنگین و طاقت فرسا بود. بسیار پیش می آمد که علامه امینی، اجازه تهیه تصویری از کتاب یا بیرون بردن آن از کتابخانه را پیدا نمی کرد؛ آن گاه مجبور بود کتاب را استنساخ کند؛ کاری که امروزه حتی تصورش مشکل است.

«عارف شاکری» پسر مرحوم «حاج حسین شاکری»(از دوستان علامه امینی و تولیت پیشین کتابخانه ایشان در نجف) در این باره حکایتی از پدر خود نقل می کند و می گوید:«وقتی علامه امینی تالیف الغدیر را شروع کرد، برای تهیه مصادر کتاب به مسافرت رفت، در دمشق کتابخانه ای به نام «ظاهریه» بود، علامه امینی شنیده بود در آنجا منابع ارزشمندی از اهل سنت وجود دارد. پدرم می گوید: به کتابخانه ظاهریه رفتم، دیدم علامه امینی بسیار خسته است، وقتی مرا دید گریه کرد و گفت: من از خدا می خواستم کسی را برای کمک بفرستد که شما آمدید. ایشان در مدت 10 روز بیش از 1500 صفحه را با خط خود نوشت. استنساخ در آن زمان مانند الان نبود؛ کار بسیار مشکلی بود و دیگران برای این امور از کتاب ها فیلم می گرفتند. علامه بسیار خسته شده بود. پدرم به علامه گفته بود: من همه مخارج فیلم های این نسخه برداری را تأمین می کنم. لذا تصمیم می گیرد، دستگاهی برای تهیه فیلم از کتاب ها خریداری کند، اما به خاطر شیعه بودن پدرم، به ایشان اجازه این کار را ندادند.»

علامه امینی، گاه ناچار می شد، برای نسخه برداری از کتاب ها، شب را در کتابخانه بماند و با هوای گرم و تاریکی آن کنار بیاید و در نور شمع یا چراغی کوچک، کار نسخه برداری را ادامه دهد. این تلاش بی وقفه، سلامت علامه را به مخاطره می انداخت، اما او حاضر به متوقف کردن تحقیق و پژوهش نبود.

عمری سفر برای «الغدیر»

علامه پس از مطالعه و تحقیق در کتابخانه های عراق و ایران، به هندوستان رفت و تمام کتابخانه های کوچک و بزرگ را در حیدرآباد، دَکَن، الیگره، لکنهو، کانپور، جلالی و رامپور زیر پا گذاشت.

او در سال 1343، به سوریه رفت و در کتابخانه های قدیمی این کشور، در شهرهای حلب، حُمص و دمشق، به بررسی کتاب ها و اسناد موجود پرداخت. وی پس از آن، در سال 1346، راهی ترکیه شد و از کتاب ها و نسخ خطی موجود در این کشور نیز، نسخه برداری کرد. علامه امینی برای دستیابی به اسناد بیشتر، مدتی به مصر رفت و در کتابخانه های قاهره و فوعه به تحقیق و پژوهش پرداخت.

او شرح این سفرهای طولانی و سخت پژوهشی را در کتابی دو جلدی، با عنوان «ثمرات الاسفار الی الامطار»، به رشته تحریر درآورده است. «الغدیر» حاصل همه این تلاش ها و رنج هاست.

میراثی که جاودانه شد

دغدغه علامه امینی، زدودن غبار غفلت از حقیقتی بزرگ بود؛ حقیقتی که طی قرن های متمادی، با وجود محدودیت ها و دشمنی ها، در آثار بیشتر علمای جهان اسلام انعکاس یافته بود. یازده جلد نخست «الغدیر»، در زمان حیات علامه چاپ شد، اما روند چاپ و انتشار کتاب هم با سختی و مشقت توام بود. حجت الاسلام «احمد امینی»، فرزند علامه، در گفت وگویی با خبرگزاری «فارس»، می گوید:«اولین چاپ کتاب در نجف بود و امکانات به قدری برای علامه کم بود که برادر و خواهرهایم تعریف می کردند صحافی  کتاب ها را در خانه انجام می داد.»

ظاهراً پس از چاپ جلد یازدهم، علامه تصمیم می گیرد برای تدوین بقیه مجلدات، به تکمیل اطلاعات و تحقیقات خود بپردازد. «احمد امینی» می گوید:«لازم بود که به کشورهای مختلف بروند تا دیگر آثار خطی را ببینند، بیش از ده سال از عمرشان برای این موضوع صرف شد. علامه خیلی پیگیری کرد و آخر عمرش نیز مشغول تحقیق بود، اما دیگر اجل مهلت نداد.» علامه که پایان عمر را نزدیک می دید، کار تدوین و تکمیل «الغدیر» را به پسرش «حاج رضا امینی» سپرد و توصیه های خود را برای تدوین کتاب، در 100 صفحه برای او نوشت. با درگذشت مرحوم «حاج رضا امینی»، کار تدوین 9 جلد باقی مانده «الغدیر» به پسر دوم علامه، «دکتر محمد امینی» محول شد. علامه شیخ عبدالحسین امینی، ظهر روز جمعه، 12 تیرماه سال 1349 درگذشت و پس از تشییع باشکوه پیکرش در ایران و عراق، در کتابخانه امیرالمؤمنین(ع) نجف اشرف که خود، بانی و توسعه دهنده آن بود، به خاک سپرده شد.

منبع:خراسان

انتهای پیام/