«تولید علم» باید بر اساس نیازهای بومی کشور باشد/ لزوم تهیه پیوست فرهنگی برای پروژه‌های علمی ـ پژوهشی کشور
عضو هیئت علمی دانشگاه سوره با اشاره به لزوم بومی‌سازی علوم مختلف در کشور و استفاده از آن در راستای رفع نیازهای کشور گفت: باید نیازهای کشور را به خوبی شناسایی کنیم و بر اساس این نیازها به تولید علم و پژوهش در کشور بپردازیم.
به گزارش خبرنگار علمی باشگاه خبرنگاران تسنیم «پویا»؛ مقام معظم رهبری اخیرا و پس از هشدارهای پیاپی از روند کاهشی رشد علمی کشور ابراز نگرانی کردند و در جمع کارگزاران نظام بر لزوم سرعت و شتاب گرفتن رشد علمی کشور تأکید کردند؛ ایشان همچنین «پیشرفتهای علمی» را دومین توانمندی اساسی کشور در تقویت بنیه نظام خواندند و این نکته که طرف مقابل (امریکا) به‌شدت مخالف پیشرفت علمی است و برای متوقف کردن آن به ترور دانشمندان کشور نیز متوسل شده است را مورد توجه قرار دادند.
در مجموعه گفت‌وگوهای تسنیم با اساتید دانشگاهی، دلایل، زمینه‌ها و موضوعات مختلفی به عنوان عوامل کاهش سرعت رشد علمی کشور عنوان شد که از جمله می‌توان به کمبود منابع مالی و تسهیلاتی دستگاه‌های علمی کشور، عدم برخورداری از برنامه مدون و جامع این دستگاه‌ها، پرداختن بیش از اندازه به مباحث سیاسی در محیطهای علمی، توجه بیش از حد به کمیت تحقیقات و مقالات علمی و ... اشاره داشت؛ متأسفانه در کشور به بحث علم و فناوری که همواره مورد تأکید مقام معظم رهبری بوده، توجه لازم نشده در حالیکه اساتید دانشگاه‌ها و اعضای هیئتهای علمی بر این باورند که علم و فناوری می‌تواند زمینه پیشرفت و ارتقای سایر بخشها از جمله صنعت و تولید کشور را فراهم کند.
دکتر امیدعلی مسعودی؛ استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه سوره در گفت‌وگوی تفصیلی با تسنیم، مهمترین نکته در پیشرفت علمی کشور را بومی‌سازی علم و استفاده از آن در راستای رفع نیازهای روزمره کشور می‌داند و متذکر می‌شود ما باید نیازهای روز خود را شناسایی کنیم و بر اساس آنها کارهای علمی و پژوهشی انجام دهیم.
ایجاد پیوست فرهنگی در تمامی پروژه‌های کشور، تقویت پژوهش و توسعه در کارخانه‌ها و صنعت و لزوم ارتباط عمیق میان جامعه و دانشگاه‌های کشور از دیگر محورهای این گفت‌وگو است که در ادامه مشروح آن تقدیم مخاطبان ارجمند تسنیم شده است:
تسنیم: آقای دکتر در ابتدا باید اشاره‌ای به سخنان مقام معظم رهبری در جمع کارگزاران نظام کنم که فرمودند پیشرفت علمی کشور موجب تقویت بنیه‌های نظام جمهوری اسلامی می‌شود؛ خواستم در ابتدای بحث، نظر شما را درباره رابطه پیشرفت علمی کشور و تقویت بنیه‌های نظام جمهوری اسلامی بدانم!
در ابتدای بحث باید نکته‌ای را به شما بگویم؛ اساس بحث ما به یکی از سخنان راهبردی مقام معظم رهبری بازمی‌گردد و آن هم اقتصاد مقاومتی است؛ من در ابتدا برداشت شخصی خودم را از بحث اقتصاد مقاومتی می‌گویم چرا که از نظر من این برداشت بنده مبنای پاسخگویی به تمامی سؤالاتی از این دست که شما مطرح کردید، است.
متأسفانه در شرایط تحریم علی‌رغم تمام اقدامات مناسبی که در حوزه دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها، فعالیتهای علمی، اقتصاد و دور زدن تحریمها داشتیم اما در این بین، یک بحث نظری مغفول ماند؛ از آنجایی که ما در شرایط تحریم بودیم، فکر می‌کردیم که منابع مالی و شرایط محدودی داریم و باید از آنها بیشترین استفاده را کنیم و آنها را در جای مناسب خودش خرج کنیم به قولی می‌توان گفت که باید صرفه‌جویی می‌کردیم اما نکته اینجاست که بحث مقام معظم رهبری بالاتر از این حرفها است.
صرفه‌جویی جزو اصولی است که در دین ما وجود دارد و در این باره توصیه‌های بسیاری از سوی ائمه، بزرگان دین، مقام معظم رهبری و دیگر افراد شده است؛ از طرفی خود ما هم به عنوان مسلمان اهل صرفه‌جویی هستیم و منابع را حیف و میل نمی‌کنیم اما نکته اصلی اینجاست که مقام معظم رهبری اعتقاد دارد که اگر ما مجدداً مورد تحریم واقع شدیم، آسیبی نبینیم؛ این بحث اصلی مقام معظم رهبری است.
فقط اینگونه نباشد که مثلاً ما برای ورود کالایی باید 10 هزار تومان خرج کنیم حالا در شرایط تحریم این کار را با 5 هزار تومان انجام دهیم، این درست نیست، در بعضی شرایط لازم است برای چنین کاری 15 یا 20 هزار تومان خرج کنیم اما دفعه بعد، کالای خود را از خارج وارد نکنیم، این مسئله مهم است.
به عنوان مثال یکی از کارهای خوبی که ما در اقتصاد مقاومتی می‌توانیم انجام دهیم، این است که مثلاً دستگاهی را در کشور نیاز داریم ولی خودمان نمی‌توانیم آن را تولید کنیم، اقتصاد مقاومتی در این شرایط می‌گوید این دستگاه را ابتدا خریداری کن اما دفعه بعد نیاز خود را از کشور تولید‌کننده آن قطع کن؛ در واقع باید از مدل اولیه بتوانیم در کشور به تولید آن محصول بپردازیم و اجازه ندهیم که کشور تولید‌کننده این محصول، هم هزینه از ما دریافت کند و هم اطلاعات کشور را به سرقت ببرد.
لازمه چنین کاری، یادگیری است؛ باید پروژه‌های علمی و تحقیقاتی بر روی آن انجام گیرد و در دانشگاه‌های کشور بررسی شود؛ در ابتدا ممکن است هزینه‌هایی هم برای ما داشته باشد اما پس از تولید آن این هزینه‌ها از بین می‌رود و از همه مهمتر، نیاز ما به کشور تولید‌کننده آن قطع می‌شود.
به عنوان مثال انرژی هسته‌ای را در نظر بگیرید؛ چیزی که ما در اقتصاد مقاومتی از انرژی هسته‌ای یاد گرفتیم این بود که اگر ما بتوانیم علم انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز را فراگیریم، مختص خودمان است و کسی نمی‌تواند آن را از ما بگیرد؛ این مسئله درست است که پس از برجام تغییراتی در بخش هسته‌ای داشته‌ایم اما اگر اراده کنیم، می‌توانیم به وضعیت گذشته بازگردیم.
در واقع دانش حرف اول را می‌زند؛ اگر ما دانش را داشته باشیم، حتی در شرایط تحریم نیز ابزار تهیه می‌شود همانگونه که کشور ما چنین چیزی را عملی کرد؛ به یاد دارم در اوج تحریمها به یکی از مناطق نفتی در عسلویه رفته بودم، در آنجا تجهیزات فوق پیشرفتهای مشاهده کردم؛ با تحقیق بیشتر متوجه شدم که این قطعات به صورت جداگانه قابل خرید هستند و تنها سر هم کردن آن مسئله است که مهندسان کشور این کار را به خوبی انجام می‌دادند؛ خوشبختانه امروزه برخی از حوزه‌های دانشگاه‌های کشور ما از سه چهار کشور دنیا به حساب می‌آیند، این موارد نشانه پیشرفت علمی در کشور است.
چند وقت پیش به اتفاق برخی از اساتید دانشگاه‌های کشور به بازدید آب سنگین اراک رفته بودیم، شاید باور نکنید، در آنجا از دیدن تجهیزات و مهندسان جوان همگی اشک شوق ریختیم؛ این افراد از دل همین دانشگاه‌ها بیرون آمدند و اینها موجب شدند که دنیا با ما به پای میز مذاکره بنشیند وگرنه کشوری مثل امریکا به هیچ وجه با کشوری مذاکره نمی‌کند.
در زمان صدام قطعاً به یاد دارید امریکا به جستجوی کاخ سلطنتی صدام پرداخت و به دروغ اعلام کرد که این شخص دارای تسلیحات شیمیایی است که امروزه رسوایی آن در انگلستان نیز به بار آمده است.
بنابراین ما باید بار دیگر بر روی فرمایشات مقام معظم رهبری تأمل کنیم؛اگر می‌خواهیم اقتصاد مقاومتی را ایجاد کنیم، به دانش روز احتیاج داریم، اگر دانش روز را می‌خواهیم، دانشگاه‌های ما باید برای اجرای پروژه‌های بومی و قابل اجرا در کشور آماده شوند و ضامن استقلال علمی ما آماده باشند.
استقلال علمی به این معنا نیست که علم خود را جهانی نکنیم، اتفاقاً علم باید جهانی شود؛ منظور از استقلال علمی این است که علم باید موجب استقلال اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی ما شود.
تسنیم: آقای دکتر! به مطالب بسیار خوبی اشاره کردید، علاوه بر دلایلی که فرمودید، از نظر شما چه آسیبهای دیگری می‌تواند رشد علمی کشور ما را تهدید کند؟
ما در کشور مشکل علمی نداریم؛ ما در نظام جمهوری اسلامی معتقد هستیم که باید قوانین جمهوری اسلامی جاری و ساری شود، مشکلاتی هم وجود دارد که به طور طبیعی در همه کشورهای دنیا این مشکلات وجود دارد؛ بیشترین نگرانی بنده و امثال بنده بعد فرهنگی است.
ما برای هر پروژه‌ای که بخواهیم اجرا کنیم، باید یک پیوست فرهنگی برای آن در نظر بگیریم؛ خوشبختانه شورای عالی فرهنگی و برخی از سازمانها در حال انجام چنین کاری هستند اما لازم است که این پیوست فرهنگی بر روی تمام پروژه‌ها چه علمی و چه غیر علمی کشور انجام شود؛ این پیوست فرهنگی می‌تواند راه حل بسیاری از مشکلات کشور از جمله رشد علمی باشد.
تسنیم: از نظر شما رشد علمی کشور در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
در مقایسه با زمان قبل از انقلاب، در بسیاری از مسائل از جمله پزشکی پیشرفتهای خوبی داشتیم اما متأسفانه در حوزه علوم انسانی به درستی عمل نکردیم و در این حوزه موفقیتهای لازم را به دست نیاوردیم.
تسنیم: در چند سال اخیر، رشد علمی کشور از نظر شما کاهشی بوده یا افزایشی؟
رشد علمی کشور ما به خصوص در حوزه علوم پزشکی، همواره در حال افزایش است.
تسنیم: اما برخی از اساتید دانشگاه‌ها معتقد بودند که نرخ رشد علمی کشور به خصوص در چندسال اخیر کاهش داشته است.
بله اگر بخواهیم رشد علمی کشور را با ملاکهای دانشگاه‌های غربی بسنجیم، این رشد کاهشی بوده است؛ از نظر بنده، ما باید معیار رشدمان را بر روی علم در عرصه عمل و نیازهای بومی خود بگذاریم؛ ما در این زمینه‌ها رشدهای خوبی داشتیم.
اگر بخواهیم بر اساس مقالات ISI و تعداد کارهای علمی و پژوهشی و معیارهای غربی، رشد علمی کشور را بسنجیم بله می‌توان گفت که روند این رشد کاهشی بوده اما این معیارها، معیارهای غلطی است که نباید آنها را مورد توجه قرار داد.
تسنیم: بسیار خب! آقای دکتر با توجه به اینکه شما در متن دانشگاه مشغول به فعالیت هستید و با سازمانهای علمی تا حدودی آشناییت دارید، عملکرد چند سال اخیر دستگاه‌هایی مانند وزارت علوم و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ این عملکرد تا چه حدی بر روی رشد علمی کشور تأثیر گذاشته است؟
آنچه که در کشور اتفاق افتاده یک نهضت علمی بوده و معمولاً این نهضت علمی از درون افراد متعهد دانشگاهی انجام می‌گیرد؛ مسئولانی هم که در حال حاضر در کشور مشغول هستند از دل همین دانشگاه‌ها آمده‌اند.
گلایه‌ای که نسبت به دستگاه‌های علمی کشور دارم این است که بودجه تحقیقات کشور کم است البته نباید کمبود بودجه دولت را نادیده گرفت از طرفی هم نباید فراموش کرد که اقدامات موفق و مؤثر در جامعه در دانشگاه‌ها اتفاق می‌افتد؛ دانشگاه‌ها مرکز آرمانها هستند، من به عنوان یک چهره علمی توقع دارم که بودجه تحقیقاتی کشور و پژوهش در دانشگاه‌ها تقویت شود، پایان‌نامه‌های ما بر اساس نیازهای بومی ما ارائه شوند، ارتباط علمی کشور ما با دانشگاه‌های سراسر دنیا با استدلال منطقی، حفظ منافع و با سیاست روز به روز افزایش یابد.
متأسفانه ما در شرایط تحریم نتوانستیم ارتباط لازم با دانشگاه‌های دنیا را برقرار کنیم لذا باید این ارتباط را به خصوص با کشورهایی که توان علمی بالایی دارند، افزایش دهیم؛ باید شرایطی فراهم شود که اساتید دانشگاه‌ها بتوانند در مجامع علمی رفت و آمد دقیق‌تر، بهتر و مفیدتری داشته باشند؛ باید مقالات باکیفیت بالا در سطح جهانی ارائه شود که دنیا با پیشرفت علمی کشور ما بیشتر آشنا شود.
تسنیم: بحث دیگر مؤلفه‌های رشد علمی کشور است، از نظر شما مؤلفه‌های رشد علمی کشور شامل چه مواردی است؟
از نظر من مهمترین مؤلفه رشد علمی کشور، بومی شدن نیازهای علمی کشورمان است؛ باید این نیازها را بشناسیم و بر اساس آنها، کارهای علمی و پژوهشی انجام دهیم؛ مسئولان کشور باید با تمرکز و همت بیشتری فعالیت کنند، اخیراً مصوبه‌ای در وزارت علوم تصویب شده که دست اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها را در مباحث مالی بازتر کرد که این اقدام بسیار خوبی بود اما کافی نیست و این اقدامات باید بیشتر شوند.
مؤلفه دوم تقویت پژوهش و توسعه در کارخانه‌ها و صنعت کشور است لذا در کشور دو اقدام مهم باید صورت بگیرد،نخست باید پیوست فرهنگی برای تمامی پروژه‌های علمی و پژوهشی کشور اجرا شود؛ دوم هم تقویت پژوهش و توسعه را در کارخانه‌ها و صنعت کشور است.
تسنیم: آقای دکتر! الزامات این دو مؤلفه شامل چه چیزهایی می‌شود؟
باید بین دانشگاه‌ها و جامعه ارتباط عمیق برقرار شود که این مسئله بسیار مهم است؛ اینکه فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های کشور به خارج از کشور سفر نکنند و به رفع نیازهای دیگر کشورها نپردازند لازمه ارتباط جامعه با دانشگاه‌ها است؛ باید پلی بین صنعت و دانشگاه ایجاد شود و همواره این ارتباط افزایش یابد.
تسنیم: بسیار خب! دکتر ممنون بابت وقتی که در اختیار ما گذاشتید.
فقط من در پایان باید ادای احترامی به شهدا به خصوص شهدای هسته‌ای و علمی کشور کنم؛ ان شاءالله دعای خیر این شهدا به ما کمک می‌کند که دانشگاه‌های اسلامی و پرباری در کشور به وجود آوریم که ثمره آن در وحله اول به جهان اسلام و سپس به سراسر جهان کمک کند و بتوانیم به این وسیله اسلام و دین را به تمام دنیا معرفی کنیم.
انتهای پیام/
