نگاهی هسته‌ای به اولین رویارویی اوباما و کنگره جدید
خبرگزاری تسنیم: زمانی که کنگره قصد داشت طرحی برای اعمال تحریم علیه ایران در صورت شکست مذاکرات هسته‌ای تصویب کند، اوباما با تهدید به وتوی آن کنگره را عقب راند، اما گویا نمایندگان آمریکایی دیگر از تهدید وتو نمی‌ترسند.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، باراک اوباما طرحی را که برای ایجاد خط لوله نفتی آلودگی‌زای "کیاستون ایکس‌ال" (Keystone XL) در کنگره تصویب خواهد شد وتو می‌کند. سخنگوی کاخ سفید با بیان این جمله بر اولین پرده از رویارویی دولت اوباما و کنگره جدید تحت کنترل جمهوری‌خواهان صحه گذاشت.
خط لوله کیاستون برای انتقال روزانه 830 هزار بشکه نفت خام حاصل از قیرشن‌های آلبرتا به پالایشگاه‌های ساحلی تگزاس مورد استفاده قرار خواهد گرفت. قیرشن نوعی از شن مخلوط با آب و نفت بسیار سنگین است که بزرگترین ذخایر آن در آلبرتای کانادا و ونزوئلا قرار دارد.
حامیان محیط زیست می‌گویند اگر اوباما در وعده‌هایش درباره تغییرات آب و هوایی جدی است باید مانع احداث این خط لوله شده و توسعه استخراج نفت از قیرشن‌ها توسط کانادا را نیز متوقف سازد. این نوع نفت از منابع سوختی رایج و نیز نفت طبیعی معمولی بسیار آلوده‌تر است. در مقابل، حامیان این طرح که جمهوری‌خواهان نیز میان آنها جای می‌گیرند معتقدند این خط لوله منجر به اشتغال‌زایی، شکوفایی اقتصادی و نیز کاهش وابستگی آمریکا به نفت ونزوئلا و خاورمیانه خواهد شد.
مجلس نمایندگان آمریکا روز گذشته (جمعه) با 266 رأی موافق در برابر 153 رأی مخالف طرح احداث خط لوله را تصویب کرد. این طرح پس از تصویب به مجلس سنا فرستاده شده است. با توجه به اینکه 54 کرسی از مجموع 100 کرسی سنا نیز در اختیار جمهوری‌خواهان قرار دارد (44 کرسی دموکرات و 2 کرسی مستقل) یقیناً این نهاد قانوگذار نیز طی هفته‌های آتی به طرح رأی مثبت خواهد داد. پس از آن، این طرح برای تبدیل شدن به قانون و برخورداری از ضمانت اجرایی برای امضا به کاخ سفید ارسال خواهد شد و در اینجاست که اوباما احتمالاً از حق وتوی خود برای جلوگیری از اجرای طرح احداث خط لوله نفتی که به‌اعتقاد وی دارای تبعات منفی برای محیط زیست است، استفاده خواهد کرد.
بر اساس قوانین آمریکا رئیس‌جمهور می‌تواند ظرف کمتر از ده روز پس از تصویب یک طرح در کنگره آمریکا (مجموع دو مجلس نمایندگان و سنای آمریکا کنگره نامیده می‌شود) نسبت به بازگرداندن آن به کنگره (وتو) اقدام نماید. تنها راهی که نمایندگان می‌توانند طرح خود را علی‌رغم وتوی اوباما تبدیل به قانون کنند این است که در یک رأیگیری دیگر بیش از دوسوم از نمایندگان هر دو مجلس به این طرح رأی دهند تا بدین ترتیب وتوی رئیس‌جمهور بی‌اثر گردد.
اگرچه اکنون جمهوری‌خواهان دارای اکثریت در هر دو مجلس کنگره برای تصویب طرح‌ها و یا جلوگیری از تصویب لوایح دولت هستند اما مجموع نمایندگان این حزب برای لغو وتوی رئیس‌جمهور کافی نیست. همان‌گونه که گفته شد از 100 کرسی سنا، 54 کرسی در اختیار جمهوری‌خواهان، 44 کرسی متعلق به دموکرات‌ها و 2 کرسی نیز مستقل هستند. در مجلس نمایندگان نیز 246 جمهوری‌خواه در برابر 188 دموکرات قرار دارند که البته رأیگیری طرح لوله کیاستون نشان می‌دهد که تعدادی از دموکرات‌ها نیز در این امر با جمهوری‌خواهان همصدا شده‌اند، اما با این حال هنوز با 290 رأی لازم برای عبور از وتوی رئیس‌جمهور فاصله دارند. البته عبور از حق وتو نیازمند دوسوم آرای هر دو مجلس است و در سنا نیز باید دست‌کم 67 سناتور پس از وتو به این طرح رأی دهند تا اقدام رئیس‌جمهور بی‌اثر و طرح مصوب‌شان تبدیل به قانون شود.
به گزارش "سرویس تحقیقات کنگره" از سال 1789 تا 2004، تنها 106 فقره از مجموع 1484 وتوی رؤسای جمهور آمریکا توسط کنگره لغو شده است. این امر نشان می‌دهد که بی‌اثر ساختن وتوی رئیس‌جمهور در آمریکا پدیده‌ای عادی نیست و به‌طور میانگین هر دو سال یک بار رخ داده است. البته معمولاً تهدید وتو برای اینکه طرحی از دستور کار کنگره خارج شود کافی است، پدیده‌ای که در دی ماه سال گذشته و در جریان تلاش کنگره برای تصویب تحریم‌های جدید ضدایرانی هم شاهد آن بودیم.
پس از اینکه ایران و گروه 1+5 با انعقاد "برنامه مشترک اقدام" به توافقی موقتی درباره برنامه هسته‌ای ایران دست یافتند، تندروهای کنگره که میان آنها چندین دموکرات نیز وجود داشتند با معرفی طرحی، و علی‌رغم تعهد دولت اوباما، سعی در تصویب تحریم‌هایی جدی علیه کشورمان کردند. طرفداران این طرح که توسط رابرت منندز، رئیس دموکرات پیشین کمیته روابط خارجی سنا و مارک کیرک، سناتور جمهوری‌خواه، تدوین شده بود، در پاسخ به انتقاد کاخ سفید چنین استدلال کردند که این تحریم‌ها زمانی وضع خواهند شد که توافق مقدماتی بین ایران و گروه 1+5 نقض شده یا روند تبدیل این توافق به توافقی فراگیر شکست خورده باشد. در همین حال این طرح به دولت آمریکا یک سال فرصت می‌دهد تا مسیر دیپلماتیک را طی کند. حامیان طرح می‌گفتند، به این ترتیب توافق موقت با تهران نیز نقض نخواهد شد.
با این حال واکنش شدید مقامات کشورمان اوباما را بر آن داشت که با تهدید به وتو سناتورها را مجبور سازد طرح را از دستور کار خارج سازند. بالاخص با توجه به اینکه در آن زمان اکثریت سنا در اختیار دموکرات‌ها قرار داشت و احتمال کمی وجود داشت که هم‌حزبی‌های اوباما علی‌رغم مخالفت شدید وی به این طرح رأی مثبت دهند. اما اکنون ترکیب کرسی‌های کنگره تغییر یافته و همان‌گونه که در سطور بالایی اشاره شده جمهوری‌خواهان اکثریت را در هر دو مجلس در اختیار دارند. بدین ترتیب امکان دارد که به‌مانند طرح خط لوله "کیاستون ایکس‌ال" طرح تحریم‌های ضدایرانی را نیز بار دیگر در صحن کنگره مطرح کنند.
اگرچه موضوع مذاکرات هسته‌ای و خط لوله کیاستون دارای تفاوت‌هایی ماهوی با یکدیگر هستند اما اختلاف عمیقی که بین دولت آمریکا و کنگره درباره آنها و نیز تهدید کاخ سفید به وتوی هرگونه طرح مغایر با خواسته‌های دولت، در هر دو مشترک است. طرح کیاستون فرصتی برای آزمایش اراده اوباما در پیشبرد سیاست‌هایش و نیز قدرت اجماع‌سازی وی در کنگره برای توقف تصویب طرح‌های مغایر با وعده‌های داده شده است. کیاستون در سنا نیز به‌احتمال زیاد تصویب خواهد شد و باید دید: آیا اوباما به تهدید خود برای وتوی آن پایبند خواهد بود؟ و آیا کنگره خواهد توانست با جمع‌آوری آرای لازم این وتو را بی‌اثر سازد؟
در هر دو موضوع تعدادی از هم‌حزبی‌های اوباما نیز به اردوگاه جمهوری‌خواهان پیوسته‌اند و در موضوع هسته‌ای ایران این امر بارزتر است؛ جایی که رابرت منندز، دموکرات پرنفوذ در حوزه سیاست خارجی و رئیس سابق کمیته روابط خارجی سنا، نیز همصدا با تندروهای جمهوری‌خواه حامی طرحی شده بود که به‌موجب آن در صورت عدم دستیابی به توافق هسته‌ای تحریم‌های ضدایرانی تشدید شود.
در حالی که یک چشم‌مان به چگونگی تقابل اوباما و کنگره در موضوع طرح کیاستون است از سوی دیگر نیز نیم‌نگاهی به نیمه اسفند باید داشته باشیم، زمانی که دیپلمات‌ها برای توافق درباره اصول و ساختار کلی توافق تعیین کرده‌اند. عدم موفقیت در پیشبرد این برنامه زمانی اگرچه تأثیری در زمان‌بندی تصویب شده تا تیر ماه نخواهد داشت و هنوز از فرصت لازم برای پیشبرد مذاکرات برخوردار خواهیم بود اما می‌تواند نمایندگان کنگره را تحریک کند تا با تصویب طرحی که از سال پیش مسکوت مانده فشارها را افزایش دهند. اگرچه اوباما ظاهراً در وتوی چنین طرحی مصمم است اما یقیناً ریسک ورود به چنین مناقشه‌ای با توجه به کاهش توانایی وی در مواجهه با کنگره و نیز سایر موضوعات داخلی که در آنها نیز وعده استفاده از حق وتو را داده، بالاست.
دولت اوباما باید در روزهای باقی‌مانده تا نیمه اسفند تلاش کند تا با دستیابی به توافق با ایران ثابت کند که مذاکرات در مسیر پیشرفت قرار گرفته‌اند و در این صورت کنگره نیز احتمالاً تمایل چندانی برای توقف مذاکراتی که متحدین آمریکا و کشورهای قدرتمند جهان از آن حمایت می‌کنند، نخواهد داشت.
طرح خط لوله کیاستون فرصت مناسبی است تا توانایی اوباما را در پیشبرد برنامه‌ها و وعده‌هایش علی‌رغم کنگره‌ای که در مقابلش صف‌آرایی کرده بسنجیم و صرف‌نظر از تمام اختلافات، آن را چونان مطالعه‌ای موردی و تطبیقی برای پیش‌بینی تعاملات آتی کنگره و دولت آمریکا در مذاکرات هسته‌ای ایران قلمداد کنیم.
انتهای پیام/*
