«محتشم‌نامه»؛ نگاهی به بهترین ترکیب‌بند عاشورایی و مقلدان آن
کتاب «محتشم‌نامه» به تازگی از سوی دفتر نشر فرهنگ اسلامی منتشر شده است. نویسنده در این کتاب نگاهی دارد به ترکیب‌بند محتشم کاشانی در رثای امام حسین(ع) و بهترین آثاری که به تقلید از او در این قالب و مضمون سروده شده‌اند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، دفتر نشر فرهنگ اسلامی همزمان با ایام سوگواری سرور و سالار شهیدان، امام حسین(ع)، کتاب «محتشم‌نامه» را روانه بازار کتاب کرد. این اثر که به کوشش مهدی امین‌فروغی نوشته شده، نگاهی دارد به مرثیه‌سرایی در ادبیات عرب و سپس به بررسی ترکیب‌بند محتشم کاشانی و کارهایی که بعد از او و به تقلید از سروده معروف این شاعر به نظم درآمده‌اند، می‌پردازد.
امین‌فروغی درباره این اثر و لزوم بررسی ترکیب‌بندهای یاد شده در یک کتاب می‌گوید: کسانی که با اشعار مرثیه سر و کار دارند از شعرای مرثیه‌سرا گرفته تا مداحان، باید با مطالعه تاریخ مرثیه‌سرایی و آثار بزرگان ادب پارسی، سطح دانش خود را ارتقا دهند و بر بالندگی هنر خود بیفزایند.
نویسنده کتاب «شعر و موسیقی در نوحه‌های طهران قدیم» با بیان این‌که استفاده از اشعاری ضعیف با مضامینی سخیف در مجالس سوگواری شایسته مقام حضرت ابا عبدالله الحسین (علیه‌السلام) و عزاداران آن حضرت نیست، اضافه می‌کند: مداحان باید پیوسته با مطالعه و تحقیق در عناصر تشکیل دهنده مداحی - که تاریخ و مقتل، شعر و ادبیات و موسیقی از مهمترین آن‌هاست - روز به روز کیفیت کار خود را بهبود بخشند و بر دامنه آگاهی و دانش و ذوق خود بیفزایند. در همین حال ارتباط مستمر مداحان با کارشناسان تاریخ و مقتل و شعر و موسیقی یکی از وظایف مداحان است که امین فروغی بر آن تأکید دارد.
محتشم کاشانی از شاعران قرن دهم هجری‌ست که سال درگذشت او را 996 هجری قمری نوشته‌اند. نام وی، مولانا کمال‌الدین کاشانی، متخلص به محتشم است. همزمان با شاه طهماسب اول صفوی می‌زیست. وی سرودن شعر در قالب‌های متداول را آزمود و در غزل طبع طربناکی داشت، اما عمده شهرت و اشتهار شاعر به اشعار دیگر نیست، بلکه محتشم احتشام خود را در نزد عامی و عالم مدیون ترکیب‌بندی است که در رثای شهیدان کربلا به ویژه سالار شهیدان ابا عبدالله الحسین (ع) سروده است. 12 بند ترکیب وی از زمان سرایش تا به اکنون، زمزمه روز و شبان تمام دل‌سوختگان در عزای حسین(ع) و یاران و خاندانش خواهد بود.
ظرافت طبع شاعر و رقت عاطفه سیال در شعر چنان دقیق و مؤثر است که در زمان حیات سراینده، الگو شد و شاعران و مرثیه‌سرایان بسیاری تلاش کردند به تتبع از آن بپردازند، اما حقیقت است که متتابعان بسنده کرده‌اند که بر پله دوم به بعد جا خوش کنند؛ گرچه فاصله پلکان اول و دوم نیز کم نیست. از جمله مقلدان این ترکیب‌بند بدیع و سوزناک و مؤثر عبارتند از؛ وحشی بافقی، عاشق اصفهانی، صباحی بیدگلی، فتحعلی شاه قاجار(خاقان)، وصال شیرازی، سروش اصفهانی، ادیب‌الممالک فراهانی، علامه کمپانی (آیت‌الله محمد حسین فقیه اصفهانی) و اهلی شیرازی.
از جمله شاعرانی که در روزگار ما به تقلید از ترکیب‌بند محتشم، سروده‌ای در رثای سالار شهیدان ارائه کرده، مشفق کاشانی‌ست:
افتاد تا، ز بام شبستان کربلا
خور، چون سر بریده، به دامان کربلا
خون خدا، گرفت گریبان کربلا
«کشتی شکست خوردۀ توفان کربلا
در خاک و خون فتاده به میدان کربلا»
این گلبن شکفته، ز بستان حیدری است
در خون نشسته، لالۀ باغ پیمبری است!
افسرده از سموم خزان ستمگری است
«گر چشم روزگار بر او فاش می‌گریست
خون می‌گذشت از سر ایوان کربلا»
در نینوا، نبود چو آبی به غیر اشک
اطفال را سؤال و جوابی به غیر اشک
حتی ندید دیده سرابی به غیر اشک
«نگرفت دست دهر، گلابی به غیر اشک
زان گل، که شد شکفته به بستان کربلا»...
«محتشم‌نامه» در شمارگان 1200 نسخه و در 548 صفحه منتشر شده است. علاقه‌مندان برای تهیه این اثر می‌توانند به پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر نشر فرهنگ اسلامی به این نشانی مراجعه کنند و یا با شماره تلفن 33114288 تماس بگیرند.
انتهای پیام/
