نابودی یا ماندگاری پلهای تاریخی اصفهان منتظر تصمیمات مدیریتی+ تصاویر
گروه استانها-فرونشستهای ناشی از عدم جریان رودخانه زایندهرود، امروز مشکلات بسیاری را برای شهر اصفهان و آثار تاریخی ارزشمند آن ایجاد کرده که تداوم آن، بدون شک آسیبهای جبرانناپذیری را به دنبال خواهد داشت.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، قدمت تاریخی اصفهان آنقدرها هست که وقتی در جای جای آن قدم میگذاریم، در طول مسیر با ابنیه و آثار تاریخی چند صد ساله مواجه شویم. این شهر با پیشینهای هزاران ساله خود حامل تاریخ عظیمی از جغرافیای ایران و هویت فرهنگی اسلامی است و باید اعتراف کرد نگاههای بعضاً غیرحرفهای و غیرکارشناسی در کنار نگاههای خاص به مسائل میراث فرهنگی اصفهان سبب شده که به این بیاندیشیم آیا ما امانتداران خوبی برای آیندگان هستیم یا خیر؟
بناها و آثار باستانی که در طول تاریخ با تلاش و محافظت حافظان راستین خود، راه طولانی را به مقصد معاصر امروز طی کردند اما متأسفانه با تصمیماتی اشتباه نمیتوان دیگر امیدوار بود این ابنیه که به ما به ارث رسیده بود را به سلامت برای آیندگان حفظ کرد.
نمونه بارز آن اخبار مشکلاتی است که از حوزه میراث فرهنگی درباره ابنیه و آثار تاریخی هرروز رسانهای میشود، از گنبدها، خانهها، پلها و مشکلاتی که سبب شده آثار تاریخی اصفهان را به چالش عمیقی کشیده شود. به طور مثال پل خواجو و ترکهای آن که سالهاست تیتر ثابت برخی خبرگزاریهای دغدغهمند تبدیل شده و امروز ترکها و فرونشست نامتقارن پل چوبی.
از دید بسیاری از فعالان حرفهای رسانه این خبر گرچه تازه نیست اما اهمیت آن هیچگاه در نظر دغدغهمندان حوزه میراث فرهنگی کم نمیشود و صرفاً حل این مشکلات نیازمند نگاه متعهدانه و مسئولانه مدیران در رأس امور است. گرچه میراث فرهنگی اصفهان به دلیل وسعت و تنوع آثار همواره قربانی تصمیمگیریهای اولویتدار شده و معمولاً اولویت با بناهایی است که نگاه جهانی را به دنبال دارند اما ما موظف هستیم تمام هر آنچه از گذشته به ما رسیده را حافظ باشیم و به سلامت به نسلهای آینده خود بسپاریم.
خاک پایههای پل تشنه هستند
اما ترک پل چوبی اصفهان که به دلیل فرو نشست نامتقارن زمین رخ داده که به عقیده کارشناسان مسائل میراث فرهنگی خشکی و از بین رفتن بافت خاک سبب میشود که هر روز بیشتر شاهد اتفاقاتی این چنینی نه تنها در پل چوبی بلکه در دیگر پلهای تاریخی اصفهان نیز باشیم، محسن افشار کارشناس مسائل میراث فرهنگی اصفهان در گفتوگو با خبرنگار تسنیم پیرامون مسائلی که سبب فرو نشسته پلهای تاریخی اصفهان میشود این چنین میگوید: فرونشست در پلهای تاریخی اصفهان یک کلیت را در برمیگیرد، آن هم نبود آب است چرا که پایه و پی پلهای تاریخی اصفهان از جنس ساروج بوده و تداوم ساروج تنها به آب وابسته است.
این کارشناس حوزه میراث فرهنگی اظهار داشت: همان طور که اگر در معماری خانهها و حمامهای قدیمی و تاریخی نگاهی بیاندازید متوجه میشوید که در سیستم لولهکشی و تنپویههای آن از ساروج استفاده شده زیرا سبب جلوگیری از نفوذ رطوبت و عدم از بین رفتن رطوبت خاک می شده است. زمانی که رطوبت خاک از بین برود استحکام آن نیز از بین میرود و همین امر باعث فرونشست خاک در زمین میشود.
افشار تاکید کرد: حجم بزرگی از خاک به دلیل از دست دادن رطوبت به ویژه در دهانههای پلهای تاریخی متلاشی شده و این موضوع بسیار آسیبرسان بوده و در کنار بحث سازه پل چوبی، بحث بارگذاریهای سنگین در اطراف و حاشیه رودخانه خشک زاینده رود نیز قابل اهمیت است که معمولاً کمتر به آن توجه میشود.
وی افزود: خاک اصفهان به دلیل خشکسالی و برداشتهای زیاد از سفرههای آب زیرزمینی و رطوبت خود را از دست داده و سبب شده امروز ما شاهد ترکها روی پل و فرو نشسته پل باشیم و از طرف دیگر باز و بسته شدن آب رودخانه زاینده رود و آن هم در مقاطع کوتاه زمانی فرصت بازسازی و احیای خاک را به ساروج نمیدهد، درحالی که پایههای پلهای تاریخی اصفهان باید دائماً در آب باشند.
پل چوبی یک بیمار سرطانی است
از سویی دیگر یک باستانشناس آثار تاریخی اصفهان نیز درباره پل چوبی در گفتوگو با خبرنگار تسنیم با بیان اینکه یکی از سازههای بیشک کاربردی و فنی از عصر صفوی در اصفهان که امروز به علت کم توجهی بیش از پیش مسئولان و نبود آب در بستر رودخانه زاینده رود، درمعرض تخریب سریع و بی صدا قرار دارد، اظهار داشت: در حقیقت این سازه که یادگاری ارزشمند از عصر صفوی و زمامداری شاه عباس دوم است، به منظور نگهداری فصلی آب و هدایت آب به باغات و بوستانهای شاهی مورد استفاده قرار میگرفته که در برخی منابع از اواخر عصر صفوی و حتی دوران قاجار به نقش کاربردی این سازه در انتقال آب به باغ هفت دست اشاره شده است.
عقیل عقیلی افزود: کما اینکه میتوان پیشینه این نوع انتقال آب توسط سازههائی مهندسی شده را، با نام آکوا داکت (Roman Aqueduct) از حدود ٣ سال پیش از تولد مسیح تا ٢ میلادی که شیوهای از انتقال و هدایت آب از طریق پل سازی در رم باستان بوده اند و به دستور پادشاهان رومی به صورت خصوصی و عمومی ساخته و مورد استفاده قرار میرفتهاند را با سفر به گذشتهای دور تر از اکنون یعنی در تاریخ باستان مورد بررسی و کاوش قرار دهیم.
وی تصریح کرد: پل چوبی اما نظیر دیگر آثار ارزشمند در طول تاریخ، نشان از نبوغ و سلایق زیبائی شناسانه استادکاران شهر اصفهان دارد و علاوه بر زیبائی ها و نقش آفرینیهایش در حوادثی دوران ساز در گذر از تاریخ پر فراز و نشیب شهر اصفهان همواره تا امروز به مسائل کاربردی و چالشهای پیش رو پاسخی مثبت داده و با مراقبت و نظارت پیشینیان ما از گزند ناملایمتهای طبیعی و انسانی که همواره در طول تاریخ از تهدیدات جدی در تخریب یادگارهای نسلهای گذشته هستند، استوار مانده است.
وی با تاکید بر اینکه مشکل امروز در شهر تاریخی اصفهان، نه تنها در ارتباط با پل جوئی بلکه در مورد دیگر آثار معماری این شهر، حتی آثاری که تحت مرمت هستند (گنبد شیخ لطف الله در میدان نقش جهان اصفهان یا ابنیه دیگر) است که در مسائلی چون کمبود نظارت، عدم تخصیص بودجه، عدم رسیدگی مداوم مسئولان و ناظران ذیربط و عدم استفاده از روشهای به روز در مرمت و حفاظت خلاصه خواهد شد، گفت: متاسفانه در قرن ٢١ که برخی کشورهای تاریخی جهان در راستای حفظ و نگهداری آثار معماری تاریخی-فرهنگی خود از روشهای مدرن مرمتی-حفاظتی، تکنولوژیهای به روز استفاده میکنند و تلاشی مداوم جهت ایجاد اقتصادی قائم بر گردشگری و باستان شناسی دارند، گزارشات و تصاویر ارسالی از قسمتهای متفاوت در پل چوبی در شهر اصفهان، برای دوستداران این شهر تکان دهنده و نگران کننده است.
این باستان شناس تصریح کرد: به طوری که تَرَکها و شکافهای سابق در بدنه پل، پس از مرمتهایی در گذشته، باز هم بر اثر موضوع خشکسالی، مسائل فیزیکی و مکانیکی تشدیدشده و مشهود هستند. این معضل با کم توجهی مدیران و ناظران مسئول شدت خواهد یافت و به احتمال فراوان نه تنها حیات و پایداری پل مذکور ، بلکه دیگر آثار تاریخی و کهن در این شهر را در آیندهای نه چندان دور به معرض نابودی خواهد کشاند.
وی با ارئه راهکارهای معاصر برای پیشگیری از وقوع فاجعه در آثار تاریخی به ویژه پلهای تاریخی اصفهان بیان کرد: استفاده از تجارب علمی اساتید دانشگاه در حوزه باستان شناسی و دانش مرمت و بازسازی کشورهای موفق در زمینه حفاظت از آثار تاریخی، اعتماد مدیران متولی به ایدهها، پژوهشها و رسالههای دانشگاهی در زمینه حفاظت و مرمت و همچنین بهرهگیری از رصد آنلاین با استفاده از پهباد، آشکارسازی لیزری و دیتالاگر با استفاده از فرستنده و گیرنده لیزر میتواند بسیاری از مشکلاتی که امروز میراث فرهنگی در پلها و آثار باستانی با آن درگیر است را مرتفع کند.
هیچ ترک جدیدی در پلهای تاریخی اصفهان مشاهده نشد
مسئول پایش پلهای تاریخی اصفهان در گفتوگو با خبرنگار تسنیم درباره اقدامات میراث ترکها و فرونشست در پلهای تاریخی اصفهان اظهار داشت: در بازدیدی که از پلهای تاریخی اصفهان به ویژه پل چوبی داشتیم هیچگونه ترک جدیدی در پایهها و بدنه پلها مشاهده نشد متاسفانه برخی از عکاس خبرنگاران و رسانهها با بداخلاقی رسانهای خود عکسها و تصاویر مربوط به چند سال گذشته را مجدداً باز نشر میکند.
علی فصیحی با بیان اینکه برخی ترکها در بدنه پل ترکهای تازهای نیستند و قدمت چهل ساله دارند همانند ترک روی دیوارهای پل خواجو افزود: باید این موضوع مد نظر قرار بگیرد که استراکچر و سازه پلهای تاریخی اصفهان با یکدیگر متفاوت است و سازه پایه و حتی عمق پایههای پلها با هم متفاوت است و در طراحی این پلها استقامت حتی در شرایط خشکسالی در نظر گرفته شده است.
وی در خصوص پیشنهاد مطرح شده در سالهای گذشته مبنی بر ایجاد حوضچههای آبی در پایه پلهای تاریخی اصفهان بیان کرد: شاید این موضوع در طول سالهای گذشته به عنوان یک نظریه و پیشنهاد از سوی کارشناسان میراث فرهنگی و متولیان امر مطرح شده باشد اما این کار مستلزم یک پژوهش علمی است و از سوی دیگر میراث فرهنگی در حوزه آب و فاضلاب و مدیریت شهری دخالتی نمیکند.
مسئول پایش پلهای تاریخی اصفهان با بیان اینکه همه ما متفق القول هستیم که باید جریان رودخانه زاینده رود دائمی باشد تا به استحکام بیشتر پلها کمک کند، گفت: اکنون هیچ ترک جدیدی در پلهای تاریخی اصفهان وجود ندارد و ما با بهرهگیری از دانش کارشناسان دائما وضعیت پلهای تاریخی را رصد میکنیم.
به گزارش تسنیم، پلهای تاریخی اصفهان و سایر بناهای تاریخی هرکدام موزه زندهای هستند که حکایت از تمدن و فرهنگ نسلهای قبلی ما را روایت میکنند. بدون شک، نگهداری از پلهای تاریخی اصفهان با توجه به سیر صعودی خشکسالی کشور و اصفهان، نیازمند توجه و رسیدگی مسئولانهتری است.
گزارش از زینب کلانتری
انتهای پیام/163/ ت